Reja: Byudjet tashkilotlarida xodimlar bilan hisoblashuvlar hisobi

qonunchilikda belgilangan tartibda budjetdan tashqari mablag‘lar hisobiga (manbasi mavjud bolganda) tolanadi. Mehnat qonunchiligiga asosan budjet tashkilotlari xodimlari har yili mehnat ta’tiliga chiqish huquqiga ega. Bunda mehnat ta’tiliga chiqish bo‘yicha buyruq rasmiylashtirilgandan so‘ng buxgalteriya tomonidan o‘matilgan tartibda mehnat ta’tili uchun ish haqi hisoblanadi. Mehnat ta’tili uchun ish haqi hisoblashda 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 11- martdagi 133-son qarori bilan tasdiqlangan “0 ‘rtacha oylik ish haqini hisoblab chiqarish tartibi”ga ko‘ra o‘rtacha oylik ish haqi hisoblab topiladi. Unga ko‘ra hisoblanayotgan vaqtdagi shtatlar jadvali bo‘yicha belgilangan oylik ish haqiga bir-yil davomida oylik ish haqidan tashqari budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga ajratma qilinadigan qo‘shimcha olgan mukofotlar, boshqa tolovlami 12/1 qo‘shilib chiqqan natija 25.4 koeffitsentga bolish yo‘li bilan bir kunlik mehnat ta’tili uchun ish haqi topiladi. Bir kunlik mehnat ta’tili uchun ish haqini ta’til kunlariga ko‘paytirish yo‘li bilan mehnat ta’tili uchun ish haqi topiladi. Shartli misol: Budjet tashkiloti bosh hisobchisi 2012-yil 2- avgustdan 24 ish kunidan iborat mehnat ta ’tiliga chiqdi. Bu xodimning oylik ish haqi miqdori shtatlar jadvali bo'yicha 650000 s o ‘mga teng b o ‘lgan. Bir yil davomidagi mukofot ko'rinishida olingan ish haqi 3 600 000 so ‘mga teng bo ‘Iganligi aniqlandi. Mehnat ta ’tili uchun ish haqi = 650000+300000(3600000/12)/25.4 *24=897637.8 so ‘mga teng bo ‘ladi. Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqalarini hisoblash “Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha nafaqalar tayinlash va tartibi to‘g‘risida Nizom” (0 ‘z.R AV. tomonidan 2002-yil 8 mayda № 1136-son bilan ro‘yxatdan olgan) talablari asosida amalga oshiriladi. Unga ko‘ra, kasallik varaqasiga asosan xodimning haqiqatda vaqtincha mehnat qobiliyatini yo‘qotgan ish kunlari uchun yuqorida keltirib o‘tilgan tartibda o‘rtacha ish haqi aniqlanib, mehnat stajidan kelib chiqib miqdori aniqlanadi. Nizomga ko‘ra quyidagi tartib belgilangan: Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi ish stajining davomiyligidan qat’i nazar ish haqining 100 foizi miqdorida quyidagilarga to‘lanadi: -ishlayotgan Ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga; -baynalminal jangchilarga va ularga tenglashtirilgan boshqa shaxslarga; -qaramog‘ida 16 yoshga (o'quvchilar 18 yoshga) yetmagan uch yoki undan ortiq bolalari bo'lgan xodimlarga; -Chemobil AESdagi avariya oqibatlarini tugatishda qatnashgan xodimlarga; -Chemobil AESdagi avariya natijasida radioaktiv ifloslanish zonasidan evakuatsiya qilingan va ko‘chirilgan, qon hosil qiluvchi organlar kasalliklari (o‘tkir leykoz), qalqonsimon bez (adenoma, rak) va xavfli o‘smalar bilan bog‘liq kasalliklarga chalingan xodimlarga; - mehnatda mayiblanish va kasb kasalligi natijasivaqtincha mehnatga qobiliyatsiz bo'lgan xodimlarga. Ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan kasalliklar (sil kasalligi, onkologiya kasalliklari, yangidan paydo bo'ladigan xatarli o'simtalar, jinsiy yo'l bilan o'tadigan kasalliklar, SPID, moxov (lepra) kasalligi, ruhiy kasalliklar) bo'yicha hisobda turgan xodimlarga ular tomonidan davlat ijtimoiy sug'urta badali to'lagan davrining (umumiy ish stajining) davomiyligiga bog'liq ravishda vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi quyidagi miqdorlarda to'lanadi: a) umumiy ish staji 8 yil va undan ortiq bo'lgan xodimlarga ish haqining 100 foizi miqdorida; b) umumiy ish staji 5 yildan 8 yilgacha bo'lgan xodimlarga ish haqining 80 foizi miqdorida; v) umumiy ish staji 5 yilgacha bo'lgan xodimlarga ish haqining 60 foizi miqdorida. Yuqorida nazarda tutilgan xodimlardan tashqari qolgan xodimlarga vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik bo'yicha nafaqa quyidagi miqdorlarda to'lanadi: a) umumiy ish staji 8 yil va undan ortiq bo‘lgan xodimlarga hamda 21 yoshga yetmagan chin (sag'ir) yetimlarga ish haqining 80 foizi miqdori da; b) umumiy ish staji 8 yilgacha bo‘lgan xodimlarga ish haqining 60 foizi miqdorida. Tashkilotda mehnatga layoqatsizlik nafaqalarini tayinlanishi bo‘yicha ijtimoiy sug‘urta komissiyasi tarkibi kadrlar bo‘limi , kasaba uyushmasi, buxgalteriya bo‘limi xodimlaridan iborat tasdiqlanadi. Har oyda ushbu komissiya tomonidan bir marta yig‘ilish o‘tkazilib, bayonnoma asosida tushgan kasallik varaqalari bo‘yicha mehnatga layoqatsizlik nafaqalari va boshqa ijtimoiy sug‘urta nafaqalari tayinlanadi. Shartli misol: Tashkilot bosh hisobchisi 2012-yil iyul oyida 26 ish kunidan 8 ish kuni kasalligi tufayli ishga chiqmagan 18 ish kuni haqiqatda ishlagan. Ish staji 19 yilni tashkil etadi. Shu vaqtda oylik ish haqi tasdiqlangan shtatlar jadvaliga muvofiq 650000 so'mni tashkil etgan. Bir yil davomidagi mukofot ko'rinishida olingan ish haqi 3 600 000 so mga teng bo ‘Iganligi aniqlandi. a) asosiy ish haqi(haqiqatda ishlagan kunlari uchun) =650000/26*18=450000 so ‘m b) mehnatga layoqatsizlik nafaqasi — 200000(650000/26*8)+ 92307.7(3600000/12/26*8) =292307.7 so'mni 80 %(mehnat staji 19-yil bo ‘Igani uchun)-233846.16 so ‘mga teng bo ‘ladi Bosh hisobchining 2012-yil iyul oyi uchun asosiy va qo'shimcha ish haqi 683846.16 (450000+233846.16) so'mni tashkil etgan. Ish haqi, mukofotlar, turli moddiy yordamlar va boshqa to‘lovlar oyiga bir marta hisoblab yoziladi va hisobda joriy oyning oxirgi kunida aks ettiriladi. Ish haqini hisoblab yozish uchun quyidagilar asosiy hujjatlar hisoblanadi: tashkilotning ishga qabul qilganlik, bo‘shatganlik va xodimlami tasdiqlangan shtatlar jadvali va ish haqi stavkalariga muvofiq joydanjoyga ko‘chirish haqidagi buyruqlari, 421-son shakldagi foydalanilgan ish vaqti hisobi va ish haqi hisoblash tabeli va boshqa hujjatlar. Tabellar tashkilot rahbarining buyrag'i bilan tayinlangan shaxslar tomonidan har oyda belgilangan shaklda yuritiladi. Tabellar butun tashkilot bo'yicha yoki tuzilmaviy bo‘linmalar (bo'limlar, bo‘linmalar, fakultetlar, laboratoriyalar va boshqalar)ga bo'lingan holda yuritiladi. Oyning oxirida tabel bo'yicha ishlangan kunlarning umumiy miqdori, shuningdek, ortiqcha ishlangan soatlar aniqlanadi. To'ldirilgan va tegishli imzolar bilan rasmiylashtirilgan tabel va boshqa hujjatlar belgilangan muddatda ish haqi hisoblab yozish uchun buxgalteriyaga topshiriladi. Oyning birinchi yarmi uchun xodimlarga avans beriladi. Avans belgilangan tartibda ushlab qolinishi kerak bo'lgan soliq summasini hisobga olmagan holda, qoidaga ko'ra, ish haqining 40 foizi miqdorida belgilanadi. Avans 389-son shakldagi ish haqi, avans berish uchun to'lov qaydnomasi bo'yicha beriladi. Oy uchun ish haqi hisoblab yozish va oyning ikkinchi yarmi uchun to'lash odatda, Т-49-son shakldagi hisob-kitob to'lov qaydnomasi bo'yicha amalga oshiriladi. Ushbu hisob-kitob to'lov qaydnomasiga xodimlaming familiyasi, ismi va otasining ismi, hisoblangan ish haqi va nafaqalar summasi, berilgan avans, ushlangan soliqlar va boshqa summalar yoziladi. Ishdan bo'shashda yoki ta’tilga ketishda qilingan hisobkitoblar 425-son shakldagi ta’til berish (ishdan bo'shash) bo'yicha hisob yozuvi bo'yicha amalga oshiriladi. Bu hisob-kitoblar bo'yicha hisoblangan summalar joriy oy uchun ochilgan hisob-kitob to'lov qaydnomalariga kiritiladi. IsKdan bo'shashda yoki mehnat ta’tiliga ketishda qilinadigan bunday hisob-kitoblar, hisob-kitob davri oralig'iga to'g'ri kelib qolgan hollarda to'lovlar 389-son shakldagi to'lov qaydnomasi yoki kassa chiqim orderlari orqali amalga oshiriladi. Bu hisob-kitoblar orqali hisoblangan va to'langan summalar joriy oy hisob-kitob to'lov qaydnomalariga kiritiladi. Hisob-kitob-to'lov qaydnomalari ana shu qaydnomalami tuzgan va tekshirgan xodimlar tomonidan imzolanadi. Ish haqi to'lash uchun ruxsatnoma tashkilot rahbari va bosh hisobchi tomonidan imzolanadi. Ish haqi, vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya va mukofotlami to'lashning belgilangan muddatlari tugashi bilan kassir: to‘lov qaydnomasida ish haqi, vaqtincha mehnatga layoqatsizlik n afaqalari, stipendiya, pensiya yoki mukofotlar tolanmagan shaxslar familiyasi to‘g‘risiga shtamp qo‘yishi yoki qo‘lda “Deponentlangan” deb belgi qo‘yishi; - deponentlangan summalar reyestrini tuzishi; - qaydnoma oxirida haqiqatda to'langan summa va ish haqi, vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya yoki mukofotlami to‘lashning olinmagan, deponentlanishi kerak bo‘lgan summasi to‘g‘risida yozib qo‘yishi, ushbu summalami to‘lov qaydnomasi bo‘yicha umumiy yakun bilan solishtirishi va yozuvni o‘z imzosi bilan tasdiqlashi kerak. Agar pulni kassir emas, balki boshqa shaxs bergan bo‘lsa, qaydnomaga qo‘shimcha ravishda “Pulni qaydnoma bo‘yicha berdi (imzo)” deb yozib qo‘yiladi. Pulni kassir va tarqatuvchi bitta qaydnoma bo‘yicha berishi man etiladi; - kassir kassa daftariga haqiqatda to‘langan summani yozishi va qaydnomaga “-son chiqim kassa orderi” shtampini qo‘yishi shart. Buxgalteriya kassirlar tomonidan to‘lov qaydnomalariga qilingan belgilami tekshiradi va ular bo‘yicha berilgan hamda deponentlangan summalami hisoblaydi. Deponentlangan summalar bankka topshiriladi va topshirilgan summalarga bitta umumiy chiqim kassa orderi tuziladi. Tashkilotda ish haqi hisoblash to‘lash bo‘yicha ma’lumot olish uchun har bir xodim bo‘yicha 417-son shakldagi kartochkama’lumotnomalar yuritiladi.

Ta’lim muassasalarida talabalar bilan stipendiya to‘lovlari bo'yicha hisoblashuvlar amalga oshiriladi. Stipendiya to'lovlari bo'yicha hisoblashuvlar “Oliy ta’lim muassasalari talabalariga stipendiyalar tayinlash va to‘lash tartibi to'g'risidagi Yo‘riqnoma”(0'zR Oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi va O'zR Moliya vazirligining 2004-yil 2-martdagi 2 P, 43-son qarorlari bilan tasdiqlangan) ga asosan amalga oshiriladi. Stipendiya chuqur kasbiy bilimlami egallash va davomatni oshirishda talabalami rag'batlantirish, mutaxassislami tayyorlash sifatini yanada oshirish uchun zarur sharoitlar barpo etish maqsadida to'lanadi. Stipendiyalami hisoblab yozish va to'lash hisob-kitob to'lov qaydnomalarida oyiga bir marta buyruqlar asosida amalga oshiriladi. Stipendiya - Oliy ta'lim muassasalarining davlat grantlari bo 'yicha va pulli - kontrakt asosda kunduzi o'qiydigan, davomati yaxshi bo'lgan talabalariga (hundan chet ellik talabalar mustasno), О 'zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa to 'lovlardan qat'i nazar, to ‘lanadigan oylik pul ta’minoti (nafaqa) Oliy ta'lim muassasalari talabalariga stipendiyalar tayinlash va to‘lash tartibi to‘g*risidagi Yo‘riqnoma Bulardan tashqari talabalar bilan o'qitishning to'lov kontrakt shakli bo'yicha talabalar, jismoniy va yuridik shaxslar bilan hisoblashuvlami amalga oshiradi. Buxgalteriya hisobida xodimlar va stipendiatlar bilan hisobkitoblar 17 “Xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar” schyoti quyidagi subschyotlarda yuritiladi: 170 “Kamomadlarga doir hisob-kitoblar”; 171 “Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo'yicha hisob-kitoblar”; 172 “Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar”; 173 “Xodimlar bilan mehnatga haq to'lash bo'yicha hisobkitoblar”; 174 “Stipendiya oluvchilar bilan hisob-kitoblar”; 175 “Talabalar bilan boshqa hisob-kitoblar”; 176 “Xodimlaming ish haqidan ushlab qolinadigan haq bo'yicha hisob-kitoblar”; 177 “Deponentlangan to'lovlar bo'yicha hisob-kitoblar”; 179 “Xodimlar bilan boshqa hisob-kitoblar”. 170 “Kamodmadlarga doir hisob-kitoblar” subschyokamomadlar, talon-taroj qilingan pul mablag'lari va moddiy qimmatliklar qiymati, shuningdek, aybdor shaxslar hisobiga yozilgan va o‘matilgan tartibda undirib olinishi lozim bo‘lgan moddiy qimmatliklar qiymati va qonunchilikda belgilangan boshqa hollar hisobi olib boriladi.