Reja: Chekishing inson salomatligiga salbiy ta’siri

Maxorka (Nicotiana rustica L.) —

Solanaceae

oilasining tamaki turkumiga

mansub bir yillik oʻsimlik; texnika ekini. Vatani — Jan. Amerika. Yevropaga

---

16-asrda, Rossiyaga 17-asrda keltirilgan. Polsha, Vengriya, Hindiston, Tunis,

Rossiya, Ukraina, Belorussiya, Qozogʻistonda ekiladi. Oʻzbekistonda

qadimdan xoʻjaliklarda maxsus oʻstirilgan. Hozirgi davrda Samarqand,

Qashqadaryo vilo-yatlarida ekiladi. Ildizi oʻq ildiz, tuproqqa 1,5 m gacha

kirib boradi. Poyasi tik, gʻadir-budir, yuzasi qovur-gʻali, ichi gʻovak toʻqima

bilan toʻlgan, balandligi 1,2—1,3 m. Bargi oddiy, yuraqsimon, tuxumsimon,

bandli, yuzasi burishgan, yashil, sargʻish-yashil. Guli 2 jinsli, sariq yoki

sargʻish-yashil, toʻpguli roʻvak. Oʻzidan changlanadi. Mevasi 2 pallali, koʻp

urugʻli koʻsakcha. Urugʻi mayda. 1000 ta urugʻi vazni 0,25—0,35 g .

Quritilgan bargida (KURUQ modda hisobida) 1 — 10% nikotin, 15—20%

organik ktalar (5— 10% limon kta) bor. Urugʻi 7—8° da unib chiqadi.

Oʻsimlik —2, —3° sovuqda nobud boʻladi. Yorugʻsevar, namsevar. Unumdor,

toza tuproqlarda yaxshi hosil beradi.

M.ning quritilgan bargidan chekiladigan, hidlanadigan va chaynaydigan

mahsulotlar olinadi, nikotin kislotasi (RR vitamini), ekinlar zararkunandalari

va qoʻtirga qarshi dorilar, nikotin va limon ktasi ishlab chiqariladi.

Urugʻining tarkibida 35—40% texnik moy boʻladi, lok-boʻyoq sanaotida va

sovun ishlab chiqarishda ishlatiladi. Erta bahorda urugʻi parniklarga

sepiladi, oʻsimlik 5—6 barg chiqarganda dalaga koʻchati 60x20, 70x20

sxemada ekiladi (baʼzan urugʻini bevosita dalaga ekish mumkin). Oʻsuv

davrida 3—4 marta oʻtoq va chopiq qilinadi, 2 marta oziklantiriladi. Hosil

texnik jihatidan yetilganda yigiladi va maxsus quritish xonalarida saqlanadi.

Bargi 35—40% namlikkacha kuritiladi va navlarga ajratiladi. Hosildorligi

(quruq barg boʻyicha) 18—20 s/ga.