Reja: Daromad va foyda tushunchasi va ularning shakllanish manbalari

Daromad va foyda tushunchasi va ularning shakllanish manbalari
Daromad — keng maʼnoda kirim boʻlgan har qanday pul mablagʻlari yoki pul qiymatiga ega boʻlgan moddiy boyliklarni olish, iqtisodiy subʼyekt o z faoliyati natijasiga kura oladigan pul va tovar — moddiy tushum.
Daromad pul va moddiy shaklga ega boʻlib, ularning yigʻindisi jami Daromadni hosil qiladi. Daromad egalik nuqtai nazaridan aholi
daromadi, korxona (korporativ) daromadi va davlat daromadiga boʻlinadi. Aholiga tegadigan daromad ish haqi, foyda, foiz, renta, shakllariga ega.
Foyda - pul daromadlaridan sarflangan barcha [xarajat] lar chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismiga aytiladi. Korxonalarda tovar va xizmatlarni sotishdan olingan mablagʻlar ularning pul tushumlari yoki pul daromadlari deyiladi.
Foyda - [korxona], pul daromadlaridan sarflangan barcha [xarajat]lar chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismiga aytiladi. Korxonalarda tovar va xizmatlarni sotishdan olingan mablagʻlar ularning pul tushumlari yoki pul daromadlari deyiladi.
Foyda — tovarlar va xizmatlarni sotishdan olingan daromadning bu tovarlarni ishlab chiqarish va sotish xarajatlaridan ortiq qismi. Korxonalar va tadbirkorlar xoʻjalik faoliyati moliyaviy natijalarining asosiy koʻrsatkichlaridan biri. Foyda pulda ifodalanadi. Foyda bozor daromadi boʻlib, uning qonunqoidalariga binoan vujudga keladi, taqsimlanadi va ishlatiladi. Foyda kapital, ishlab chiqarish omili sifatida tovar va xizmatlar narxi tarkibiga kiradi, ular sotilgach, pul shaklida kapital sohibi ixtiyoriga keladi. Foyda topish tadbirkorlikning asl maqsadi hisoblanadi, unga intilish bozor iktisodiyotining rivojlanishini taʼminlaydi. Amaliyotda foyda (F) daromad (D) bilan xarajatlarning (W) ayirmasi sifatida qaraladi (F=D—W). foyda 3 omilga bogʻliq:
a) bozorbop tovar va xizmatlarini yarat ish, natijada ularni sotishdan kelgan pul tushumi koʻpayadi, buning tarkibidagi foyda ham ortadi;
b)daromadlar — tushumlar miqdori (D). Tushumlar sotilgan tovarlar va xizmatlar miqdoriga (Q) va ulardan har birining narxi (R)ga bogʻliq (D=QP); v)xarajatlar miqdori. Bozorda narxlar oʻzgarmay krlgan takdirda xarajatlarning pasayishi foydani koʻpaytiradi, ularning ortishi esa uni qisqartiradi. Xarajatlar dinamikasi mehnat unumdorligiga bogʻliq. Meqnat unumdorligining ortishi xarajatlarni kamaytirish orqali foydani koʻpaytiradi. Shu sababli foydani koʻp olish sharti — mehnat unumdorligini muttasil oshirib borish hisoblanadi. Xarajatlar pasaygan sharoitda foydaning daromaddagi hissasi ortadi, aksi yuz berganda bu hissa qisqaradi. Bordiyu, tovarlarga talab hozir boʻlib, ularning bozor narxi oshsa, oʻzoʻzidan va xarajatlardan kati nazar, foyda ortadi. Narxning foydaga taʼsiri shundan guvohlik beradiki, bozorgir tovarlarni chiqarmay turib yaxshi foyda koʻrish mumkin emas. Har qanday firma foydani eng koʻp olishga, yaʼni uni maksimumlashtirishga intiladi, foyda miqdoriga taʼsir etuvchi omillarni ishga soladi.
foydaning oʻz oʻlchami bor. Bu uning normasi va massasidir. Foyda normasi (Gʻ") nisbiy koʻrsatkich boʻlib, kapital qanday ishlatilib, qanday foyda koʻrilganini bildiradi va u orqali foyda (F) kapitalning (K) ning qanday qismiga tengligi aniqlanadi.
foyda koʻrilgan. Foyda normasi kapitalining naqadar samarali ishlatilishini bildiradi. Foyda koʻrish tadbirkorlikning maqsadi boʻlganidan har doim foyda normasini oshirishga intilish saklanib qoladi.
Foyda massasi — bu foydaning mutlaq miqdoridir. Foyda massasi
qanchalik koʻp boʻlsa, foyda shunchalik maksimumlashgan hisoblanadi. Agar foyda normasi goqori boʻlsa, oz kapital bilan ham koʻp foyda olish mumkin, bordiyu foyda normasi past boʻlsa, kapitalni koʻpaytirib foyda ni koʻpaytirish mumkin. Foyda maksimumlashtirish uchun ham foyda normasi, ham kapital summasi katta boʻlishi zarur. Foyda normasini pasayishi hisobidan foyda massasi qisqargan chogʻda, bu yoʻqotishni bartaraf etish uchun investitsiyapar hisobidan kapital koʻpaytiriladi. Olingan foydaning bir qismi investitsiyaga aylanadi, bu bilan u kapitallashadi. Amortizatsiya va kredit hisobidan ham pul investitsiyalanganda kapital koʻpayadi. Natijada foyda normasi pasaygan chogʻda ham olinadigan foyda miqdori qisqarmaydi. Agar foyda normasi pasayishiga nisbatan kapital tezroq koʻpaysa foyda massasining ortishi yuz beradi.
Qayerda hosil boʻlishiga qarab sanoat, tijorat, bank, servis, agrobiznes va boshqa foyda turlari mavjud. Qanday usul bilan hosil boʻlishiga qarab oddiy va ustama foyda ga boʻlinadi.
Oddiy foyda erkin — mukammal raqobat sharoitida koʻpchilik tadbirkorlar oladigan foydadir.
Ustama foydani firmaning monopol mavqei, yaʼni tovarlar taklifining tanho yoki ozchilik firmalar qoʻlida toʻplanishi yuzaga keltiradi. Monopol mavqe bozordagi hukmronlikni, yaʼni narxlarga taʼsir etish imkoniyatini beradi. Monopol firma narxlarni oshirish hisobidan ustama foyda oladi. Foyda nima hisobidan yaratilishiga qarab normal, iqtisodiy va omad foydadan iborat boʻladi. Normal foydani tadbirkorlik qobiliyati
yaratadi.
Bu ishbilarmonlik uchun mukofot tarzida eng kam deganda malakali ishchi yoki mutaxassisning ish haqiga teng boʻlishi kerak, aks holda tadbirkorlik bilan mashgʻul boʻlish oʻrniga yollanib ishlash maʼqul boʻladi. Bundam foyda xarajatlar tarkibiga kiradi, chunki tovarlar xarajatlarga teng narx bilan sotilganda ham tadbirkor daromad topadi va biznesni tashlab ketmaydi. Biznesni boshqarish kapital sohibidan menejerlarga oʻtgan taqdirda normal foyda ularga mukofot shaklida tegadi.
Iqtisodiy foyda xarajatlar bilan daromad oʻrtasidagi farkdan iborat, uni kapital yaratgani sababli bu foyda kapital egasiga tegadi.
Omad foydasi — bu foydani bozor konyuʼyunkturasidagi juzʼiy oʻzgarishlar yuzaga keltiradi. Bozorda talab vaqtinchalik oshib, narxlar koʻtarilganda omad foydasi hosil boʻladi. Iqtisodiyotda tavakkalchilik foydasi ham bor. Bu tavakkaliga ish qilgani uchun biznes egalariga tegadigan mukofot hisoblanadi.
Foyda ishlatilishidan oldin taqsimlanadi, undan soliklar toʻlanadi. Kapital qarzga olinganda foydaning bir qismi foiz qarzlarini toʻlashga ajratiladi. foydaning firmada qolgan qismidan ishchi va xizmatchilarga mukofot beriladi, agar firma aksiyadorlik jamiyati boʻlsa, foydadan dividend toʻlanadi, xayrehson ishlariga pul ajratiladi. Barcha chegirilishdan soʻng qolgan foyda taqsimlanmagan yoki tutib qolingan foyda hisoblanadi. Taqsimlanmagan foyda qanchalik koʻp boʻlsa, firmaning oʻz mablagʻi hisobidan investitsiyalash imkoni shunchalik
katta boʻladi. Firmaning oʻzida qolgan foyda investitsiya orqali kapitallashadi, yaʼni asosiy va aylanma kapitalga kelib qoʻshiladi. Bu firmalarning iqtisodiy salohiyatini oshiradi.
Foyda bozor mexanizmidagi muhim iktisodiy vosita hisoblanadi. Foyda ga intilish resurslarni kerakli sohalar oʻrtasida taqsimlanishiga olib keladi. Kapital talab qisqargani uchun narx pasayib foyda kam olinadigan soxalardan chiqib talab oshgan serfoyda sohalarga doimo koʻchib turadi. Bu bilan kerakli tovarlar va xizmatlar yaratiladi, iktisodiyot oʻsadi. Foydaning koʻp boʻlishi mamlakat iqtisodiy salohiyatini va farovoshshgini oshirishga xizmat qiladi.
Ahmadjon Oʻlmasov.
Ayrim adabiyotlarda bu iqtisodiy foyda deb ham yuritiladi.
Foydaning tarkib topishi ikki bosqichdan oʻtadi:
birinchi bosqichda foyda ishlab chiqarish jarayonida yangi qiymatning yaratilish chogʻida vujudga keladi. Yangidan yaratilgan qiymat tarkibidagi qoʻshimcha qiymat foydaning asosiy manbai hisoblanadi, biroq u hali aniq foyda shaklida namoyon boʻlmaydi;
ikkinchi bosqichda ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan foyda tovarlarni sotilgandan soʻng olingan pul daromadi bilan xarajatlarning farqi koʻrinishida toʻliq namoyon boʻladi.
Demak, tovar va xizmatlar sotilganda ularning umumiy qiymati pul daromadlariga, undagi qoʻshimcha qiymat esa foydaga aylanadi. Bundan koʻrinib turibdiki, foydaning haqiqiy manbai qoʻshimcha mahsulot yoki qoʻshimcha qiymatdir.
Odatda ishlab chiqarish sohasidagi yirik korxonalar tovarlarni katta hajmda ishlab chiqarib, ularni savdo vositachilariga ulgurji narxlarda sotadilar. Shunga koʻra, ular tovarning ulgurji narxi uning tannarxidan yuqori boʻlgan taqdirda foyda oladilar.
Daromad – iste’mol chizigʻi. Daromadning oʻzgarishi byudjet chizigʻini oʻziga parallel ravishda siljishiga olib keladi, nima uchun deganda, narxlar nisbati oʻzgarmaydi. Daromad oshganda, byudjet chizigʻi oʻngga-yuqoriga siljiydi, kamayganda pastga-chapga siljiydi. Xuddi shunday siljishlar ne’matlar narxi bir xil oʻzgarganda ham sodir boʻladi. Narxlarning pasayishi real daromadni oshiradi, natijada byudjet chizigʻi oʻngga-yuqoriga siljiydi. Xuddi shunday narxlarning oʻsishi, real daromadni kamaytiradi - byudjet chizigʻi pastga-chapga siljiydi.
Firma daromadlari va foydasi
Korxonaning daromadi yuridik shaxs o'z xizmatlarini taqdim etish, tovarlar sotish, ishlarni bajarish va h.k. olish uchun olgan puldir. Odatdagidek, daromad, kompaniyaning o'z funktsiyalarini bajarish uchun sarflagan harajatlaridan keyin olingan mablag'lardan tushadi. Daromad ma'lum bir hisobot davri uchun hisoblab chiqilgan va har qanday maqsadga muvofiq ishlatilishi mumkin.
Daromad - kompaniyaning asosiy ishlarini bajarishdan olgan mablag'lari, shuningdek korxona asosiy faoliyatining bir qismi hisoblanmaydigan qo'shimcha imkoniyatlarni amalga oshirishdir. Bunday imkoniyatlar, masalan, kvadrat yoki korxonaga tegishli mol-mulkni ijaraga berish, ortiqcha inventarizatsiya qilish va boshqalarni o'z ichiga oladi.

Keyinchalik bu haqda. Ko'plab boshlang'ich tadbirkorlar o'zlarining birinchi daromadlarini oladilar, bu biznesning daromadliligi kafolati deb hisoblaydilar. Biroq, daromadni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini qoplashini tushunish muhim. Qolgan qism (foyda) ta'sischilarning to'liq tasarrufida bo'lgan korxona va kapitalni rivojlantirish uchun zarur bo'lgan mablag'lar o'rtasida taqsimlanadi.

Daromad daromadlarini yanada yaxshiroq tushunishga yordam beradigan daromad va daromadlarning bir necha ko'rsatkichlari mavjud. Ya'ni, yalpi tushum korxona ishlab chiqarilgan mahsulot (xizmatlar) ni sotishdan, shuningdek, o'z moddiy aktivlarini jami pul daromadlari hisoblanadi. O'z navbatida, sof daromad - qo'shilgan qiymat solig'i, aktsizlar, qaytarilgan tovarlar va narx-navoning chegirmalari bundan mustasno. Ushbu ko'rsatkich korxona daromadlari va rentabelligini keyingi hisoblash uchun real asosdir. Va nihoyat, sotishdan olingan yalpi foyda, sotilgan mahsulot uchun ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olmaganda, sotishdan tushadigan daromad hisoblanadi. Moliyaviy jadvallar va soliq qonunchiligi uchun daromadlarning ta'riflari ham mavjud. Ammo umuman olganda, bu ta'riflar daromadlarning tasnifiga qarab, ular olingan manbaga qarab kamayadi.
Korxonaning foydasi - ishlab chiqarish jarayonlari va xarajatlarni qoplashdan keyin qolgan jami daromadning bir qismi. Davlatimizning zamonaviy iqtisodiy hayoti bozor iqtisodiyotining barcha vositalarini har tomonlama egallashga qaratilgan bo'lib, ulardan biri korxonaning
foydasi hisoblanadi.
Bozor munosabatlarining infratuzilmasi va vertikal tuzilishining bosqichma-bosqich rivojlanishi innovatsion texnologiyalarni va buxgalteriya hisobi, hisoblash, tahlil qilish va bozorni prognozlash usullarini bilish va qobiliyatini oshirishni talab etadi. Bu uchun katta ahamiyatga ega, uning zamonaviy kontseptsiyasi buxgalteriya hisobi barcha nozik bir to'liq va aniq mahorat hisoblanadi, muvozanat va hisobot va boshqa qo'llarini boshqa yirik shakllarini iqtisodiy tahlil korxona ishini faollashtirish.
Daromadlarni shakllantirish manbalari. Hisobot davrining daromadlari va daromadlarining asosiy qismi qaysi manbadan olinganligini aniqlash uchun tushum manbalari bo'yicha daromadlarni aniq tasniflash zarur. Har bir manbaning jami daromaddagi ulushini tahlil qilib, biznesning bu qismi sizni boshlash rejalashtirilganidek, kutilayotgan daromad keltiradimi yoki yo'qmi, tushunishingiz mumkin. Shundan so'ng korxonaning ushbu yoki uning qismini o'zgartirish yoki yaxshilash choralari ko'rilmoqda. Xo'sh, qaerda (natijada) kompaniya daromad olishni boshladi? Keling, ikkita asosiy daromad turini ko'rib chiqaylik: Mahsulot yoki xizmatlarni sotishdan olingan daromadlar; Faoliyatsiz daromad. Qisqacha ta'riflar va ushbu daromadlarni oshirishning asosiy usullari haqida to'xtalib o'tamiz. Sotishdan tushgan tushum tovarlar, ishlar, xizmatlar sotishdan olingan daromadlar, shuningdek mulkiy va mulkiy huquqlarni sotishdan tushgan tushumlar hisobiga olinadi. Daromadning bunday turlari kompaniyaning daromadlari tarkibida
asosiy bo'lib qolishi kerak, negaki bu maqsad uchun u yaratilgan.
Biroq, sotishdan olingan daromadlarni dastlabki bosqichda prognoz qilish qiyin. Bozor raqobati sharoitida bitta mijozning (xaridorning) yo'qolishi savdo daromadlarining pasayishiga olib keladi. Shuning uchun, bugungi kunda olgan daromad miqdori ertaga bir xil natijaga erishishingizga kafolat bermaydi. Mavjud mijozlarni saqlab qolish va yangi ish joylarini jalb qilish uchun, ayniqsa, biznes boshlanishida ushbu daromadni korxonangizni yanada rivojlantirishga sarflash juda muhimdir.
Mahsulotlar va tarqatish punktlari hajmining oshishi; Qo'shimcha xizmatlar, tegishli mahsulotlarni joriy qilish; Mahsulotni takomillashtirish va yoki mijozlarga xizmat ko'rsatish va h.k. Sizning kompaniyangiz, uning mahsuloti (xizmati) haqida mijozlaringiz ma'lumotlarini takomillashtirish. Ish har doim ham xavfli, lekin u ham minimallashtirilishi mumkin. Siz ishlayotgan bozorga yaqindan qarab chiqsangiz, tovarlar (xizmatlar) hajmining oshishi qanchalik oqilona ekanligini va qachon bo'lmaganligini aniqlay olasiz. Ko'p hollarda bu sizning maqsadli auditoriyangizning daromadlari va nima va qanday amalga oshirilayotganingizdan qoniqishidir. Ehtimol, dastlabki olingan daromadni mahsulot yoki xizmatni yaxshilash uchun yuborish kerak. Keling, ikkinchi turdagi daromadni davom ettiramiz. Sotishdan tushmagan daromad asosiy mahsulotlarni ishlab chiqarish va sotish, olingan foizlar, jarimalar va jarimalar bilan bog'liq bo'lmagan daromad hisoblanadi.
Bunga ma'lum daromad turlari kiradi: boshqa tashkilotlarning kapital ishtirokidan mulkni lizingga berish yoki unga taqsimlash va boshqalar. Faoliyatsiz daromad juda ko'p va ularning barchasi korxonaning iqtisodiy sohadagi tabiiy faoliyati natijasidir. Faoliyatsiz daromad olish ko'pincha ishlayotgan biznesning bosqichida ro'y beradi, lekin ehtimol, boshida. Ishonchim komilki, boshlang'ich korxonalarda biznes bilan shug'ullanadigan va ehtiros bilan ishlaydigan odamlar, hatto buning uchun haq to'lamasdan, ba'zi ishlarni amalga oshirib, kelajak uchun ishlaydilar. Boshlang'ich tadbirkorlar bu ishni korxona daromadlari deb hisoblashlari kerak. Va bu biznesning foydasi uchun baholanib, malakali tarzda qo'llanilishi kerak.
Korxonaning rentabellik va rentabellik ko'rsatkichlarining mohiyati.
Umumiy holda, rentabellik foyda olish qobiliyatini anglatadi. Garchi rentabellik har doim ham korxonaning yagona va asosiy maqsadi bo'lmasa ham, bu bozor sharoitida ishlash samaradorligini ko'rsatuvchi muhim xususiyatdir. Rentabellikni raqobatchilar bilan taqqoslash, egalarining talablari va boshqalar. korxona menejmenti ishlarining sifati to'g'risida gapirish mumkin.
Investitsiya qilingan kapitaldan foyda olish imkoniyati kompaniyaning umumiy qiymati va uning qimmatli qog'ozlari qiymatini belgilovchi asosiy omil hisoblanadi. Binobarin, ko'pgina tahlilchilar uchun rentabellikni ko'rib chiqish ularning tahliliy harakatlarining muhim yo'nalishi hisoblanadi.
Daromadlilik kompaniyaning bozordagi raqobat mavqeini, kengaytirish
imkoniyatlarini, korxonalarni boshqarish sifatini aks ettiradi. Moliyaviy natijalar to'g'risidagi hisobot foyda manbalari, daromadlar va xarajatlar tarkibiy qismlarini ko'rsatadi. Foyda aktsiyadorlar o'rtasida taqsimlanishi yoki kompaniyaga qayta investitsiya qilinishi mumkin. Qayta investitsiya qilingan foyda to'lov qobiliyatini oshiradi va qisqa muddatli muammolarga moliyaviy yostiqni ta'minlaydi.
Daromadlilik (ko'rsatkichlar tizimi sifatida) - sof foyda va moliyaviy natijalarni shakllantirish yo'nalishi bo'yicha korxona va uning tarkibiy qismlarining samaradorligi va samaradorligini aniqlashga imkon beradigan ko'rsatkichlar tizimi. Undan rejalashtirish bosqichida ham, korxonani tezkor nazorat qilishda ham, moliyaviy yil oxirida korxonani retrospektiv baholashni amalga oshirishda foydalanish mumkin.
Firma rentabelligini oshirish yo'llari
Klassik printsiplar mavjud, unda korxona o'z daromadlarini oshirishi mumkin. Qaysi yo'nalishda ishlash kerak? Buning uchun: Mijozlarni jalb qilish uchun yangi g'oyalarni ishlab chiqish va joriy etish (ko'rgazma va savdo-sotiqni o'tkazish, mahsulotingiz yoki xizmatingiz bo'yicha mutaxassislarning maslahatlarini tashkil etish); Sizning xodimlaringizning malakasini oshirish, ular mehnat unumdorligini oshirish bilan birga bo'ladi; xodimlarni moddiy rag'batlantirishning samarali tizimini yaratish; xizmat ko'rsatish madaniyatini muntazam takomillashtirish, mahsulot turlarining to'liqligini ta'minlash; Raqobatchilarning ishini doimiy ravishda tahlil qilish, ularning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash va h.k. Tarqatish xarajatlari darajasini
pasaytirish (ya'ni ularning har bir mahsulot bahosidagi o'lchami). Bunga tovarlarni sotish hajmini oshirish, ichki zaxiralarni amalga oshirish, ularning jamg'armalarini oshirish orqali erishish mumkin;
Pullarni tejamkor ravishda davolash uchun, ularni shubhali operatsiyalarga jalb qilmasdan, daromadni qaytarmaslik xavfi yuqori bo'lgan daromadni tez va'da qilmoqdalar. Biznesni muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun har bir tijorat bitimining rentabelligini ta'minlash kerak: yetkazib beruvchilarni tanlashda, optimal partiyani va tovarlar xarid qilish narxini belgilashda va mablag'larning adolatli sarflanishini ta'minlashda muvozanatli yondashuvni taklif qilish maqsadga muvofiqdir. Ushbu muhim narsalarni dastlab diqqat bilan olib boring!
Daromadni shakllantirishning yana bir muhim tamoyili uning aylanishi hisoblanadi. Pul - bu iqtisodiyotning qonidir, shuning uchun ham sotish va sotishdan tashqari daromadlar sizning biznesingizning muhim arteriyalari orqali oqishi va yangi kuchga ega bo'lishi kerak. Ushbu arteriyalar siz uchun nima qiladi? Tadbirkor mahsulotlarini sotish orqali olgan daromadiga uning yalpi daromadi yoki umumiy daromad deb ataladi. Jami daromadlar tovarlarni sotish va sotiladigan tovarlar miqdori narxiga bog'liq. Bu ikkala miqdor (narx va sotish) teskari bog'liqdir. Tadbirkor nima samarali resurslarni sotib olishga sarflaydi, uning xarajatlarini yoki xarajatlarini shakllantiradi. Daromad va xarajatlar o'rtasidagi farq tadbirkorlik daromadidir. Biz bilamizki, xarajatlar korxona egalari bo'lmagan resurslar egalariga to'lanadigan to'lovlardan, ichki ish haqini esa muqobil ravishda o'z egasi uchun mukofotlash bilan
bog'liq.
Iqtisodiyot nazariyasida tadbirkorlik qobiliyati odatda oddiy daromad deb ataladi. Agar tadbirkor oddiy daromad olmasa, unda bu ish bilan shug'ullanmaslik yaxshiroqdir. Buxgalteriya va iqtisodiy foyda bor. buxgalteriya foydani mahsulotni sotishdan olingan daromad va tashqi xarajatlar o'rtasidagi farq. Iqtisodiy foyda umumiy daromad va tashqi va ichki xarajatlar miqdori, shu jumladan normal foyda o'rtasidagi farqdir. Iqtisodiy foyda ichki xarajatlar miqdori bo'yicha buxgalteriya daromadidan kamroq. Narxlardan tashqari, foydaning shakllanishi tariflar, to'lovlar, kreditlar bo'yicha foiz stavkalari, asosiy xarajatlar, mehnat unumdorligi, aktivlarga daromadlar, aylanma mablag'larning aylanishi va boshqa ko'plab omillar ta'sir ko'rsatadi.
Daromad olishning hisob-kitob yondashuvi mavjud xo'jalik faoliyatini tahlil qilish, soliqqa tortish, amortizatsiya xarajatlarini hisoblash va boshqalar uchun muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy yondashuv biznesni tashkil etishda muhim ahamiyat kasb etadi, tadbirkor tanlangan yo'nalishning to'g'riligini tekshirishga imkon beradi. Kompaniyaning asosiy vazifasi daromadni maksimal darajada oshirish imkonini beruvchi ishlab chiqarishning optimal hajmini tanlashdan iborat. Foyda masalasini ko'rib chiqayotganda, bunday tushunchani firma daromadi yoki daromadi sifatida ko'rib chiqish kerak. Umumiy daromadni, o'rtacha va marginal daromadlarni ajratib ko'rsatish. Jami daromad (TR - jami daromad) jami mahsulotni sotishdan (sotishda) olingan umumiy daromad hisoblanadi.
Bir firmaning jami daromadi, sotilgan tovarlar narxini firma sotishi mumkin bo'lgan mahsulotlarning soniga ko'paytirish yo'li bilan aniqlanadi: qaerda R - birlik narxi, rub; Q - sotilgan mahsulotlarning hajmi. O'rtacha daromad (AR - o'rtacha daromad) - sotilgan (sotilayotgan) mahsulotning hajmi (miqdori) bo'yicha jami daromadni taqsimlash bilan belgilanadigan chiqim birligidan olingan daromad: Marginal daromad (MR) - har bir birlik uchun ishlab chiqarish hajmining ortishi bilan jami daromadlar oshishi: bu erda D - umumiy daromadning ortishi; DQ - chiqimlarning oshishi. Nomukammal raqobat - tovarlarga narxlarni mustaqil belgilashga intiladigan bitta ishlab chiqaruvchi bozorda ustunlik qiladigan raqobat. Nomukammal raqobat xususiyatlari: bitta ishlab chiqaruvchining ustunligi, tovarlarga yuqori narxlarni belgilash, raqobatchilar bilan muomala qilishning qattiq usullari.
Daromadni qanday hisoblash mumkin (formulalar)
2-qator 2400
(Asosiy yil uchun 1600-shaklning 1-shakli + 1-chiziq 1600 yil avval) * 0.5
Aktivlarning rentabelligi \u003d
Sof foyda (zarar)
Hisoblash misoli. 2014 yilda sof foyda 100 ming rublni, 2013 yilda aktivlar miqdori 800 ming rublni, 2014 yilda esa 900 ming rublni tashkil etdi. Ya'ni, 2014 yilda aktivlarning rentabelligi \u003d 100 / (800 + 900)
* 0,5 * 100% \u003d 11,76% ni tashkil qiladi.

2-qator 2400

(1-ilova shaklidagi asosiy chiziq uchun 1300-shakl + 1-shakl 1300 yil
avval) * 0.5
O'z kapitaliga qaytish \u003d
Sof foyda (zarar)
(Bazaviy yil uchun F.1 S.1150 + bazaviy yil uchun F.1 S.1210 + F.1 S.1150 bir yil oldin + F.1 S. 1210 yil oldin) * 0.5
Ishlab chiqarish aktivlarining rentabelligi \u003d
Sof foyda (zarar)
Ishlab chiqarish fondlarining o'rtacha yillik qiymati
Sotishdan tushgan foyda \u003d \u003d
Sotishdan tushgan foyda (zarar)
Sotishdan tushgan sof foyda \u003d
Sof foyda (zarar)
Qayta investitsiya nisbati \u003d
(Zaxira kapitalining o'sishi va yil davomida taqsimlanmagan foyda (zarar)
Sof foyda (zarar)
(Bazis yil uchun F.1 C.1360 + tayanch yili uchun F.1 C.1370 - F.1 C 1360 yil oldin - F.1 C 1370 yil oldin)
F.1 S. 1300 bazaviy yil uchun
Iqtisodiy o'sishning barqarorlik koeffitsienti \u003d
Yil davomida zaxira kapitali va taqsimlanmagan daromad (zarar) ning o'sishi

Mablag' miqdori

To'lov muddati, yil \u003d
((1600-shakldagi asosiy yil uchun shakl + 1-satr 1600-yil avval) * 0.5)
Aktivlarning o'rtacha yillik qiymati
Sof foyda (zarar)
((1-satr 1300 tayanch yili uchun + 1-shakl 1300 yil avval) * 0.5)
Sof foyda (zarar)
To'lov muddati \u003d
Xususiy kapitalning o'rtacha yillik qiymati
Sof foyda (zarar)
Hisoblash natijalarini tushunish va rentabellik ko'rsatkichlari bo'yicha xulosalar chiqarish.Umuman olganda, rentabellik ko'rsatkichining yuqori qiymati korxonaning samarali ishlashidan dalolat beradi. Normativ tendentsiya daromadlilik ko'rsatkichlarining qiymatini oshirishdan iborat.
Aktivlarning rentabelligi 1 rublni tashkil etadigan sof foyda miqdorini ko'rsatadi. aktivlar. Ya'ni, agar, masalan, korxona aktivlarining rentabelligi 15% bo'lsa, demak, korxona faoliyatida ishlatilgan har bir rubl unga 0,15 rubl olib kelgan. Agar indikatorning qiymati uzoq muddatli qarz mablag'lari qiymatidan oshsa, demak, bu past rentabellikni anglatadi. Salbiy qiymat korxonaning buzilishini anglatadi. Yuqori qiymat aktsiyadorlarga dividendlar to'lash yoki kelgusi rivojlanishni qo'llab-quvvatlash uchun mablag'larning mavjudligini anglatadi.

O'z kapitaliga qaytish.

Ushbu ko'rsatkich korxona egalari uchun eng muhimlaridan biridir. Bu
ularga tegishli bo'lgan mablag'lardan foydalanish samaradorligini ko'rsatadi. Ushbu ko'rsatkich investitsiyaning boshqa sohalari bilan taqqoslash uchun ko'proq mos keladi. Masalan, agar boshqa kompaniyaning aktsiyalarini sotib olish katta foyda keltirsa, unda kapitalning rentabellik darajasi qoniqarli bo'lmaydi. Ko'rsatkichning salbiy qiymati egalari pul yo'qotayotganligini anglatadi va ehtimol siz boshqa korxonalarga pul investitsiya qilish haqida o'ylashingiz kerak. Normativ tendentsiya ko'rsatkichning doimiy o'sishi hisoblanadi.
Ishlab chiqarish fondlarining rentabelligi
Ushbu indikator ishlab chiqarish aktivlari - ham joriy, ham uzoq muddatli aktivlar tomonidan qancha foyda olganligini ko'rsatadi. Ya'ni, agar indikatorning qiymati 20% bo'lsa, demak, bu har bir ishlab chiqarish aktivlari rublining 0,2 rubl sof foyda keltirganligini anglatadi. Oldingi holatda bo'lgani kabi, indikatorning doimiy ravishda o'sishi korxonaning ishlab chiqarish sektori samaradorligining doimiy ravishda o'sib borayotganligidan dalolat beradi.
Savdo sotishdan tushgan foyda bo'yicha daromad
Ko'rsatkich sotishdan tushgan tushum va korxonaning asosiy xarajatlari - ishlab chiqarish, boshqarish, tovarlar va xizmatlarni ilgari surish o'rtasidagi farqni ko'rsatadi. Ushbu ko'rsatkich boshqa xarajatlarga qolgan mablag'lar miqdorini aniqlashga imkon beradi - qarz to'lovlari, daromad solig'i bo'yicha majburiyatlarni to'lash va boshqalar. Normativ
tendentsiya har yili qiymatning o'sishi. Yuqori operatsion foyda ishlab chiqarish tannarxini samarali nazorat qilishni ko'rsatishi mumkin.
Sof foyda sotish
Ushbu indikator sizga 1 rublga sotishning oshishi bilan rentabellikning qancha o'sishini aniqlashga imkon beradi. Ko'rsatkichning qiymati sotilgan xizmatlar yoki tovarlarning har bir rublidan kompaniya qancha sof foyda olganligini ko'rsatadi. Salbiy qiymat xarajatlarni kamaytirish uchun zaxira izlash zarurligini ko'rsatadi. Ko'rsatkichning yuqori qiymati iste'molchi uchun mahsulot yoki xizmatning yuqori qiymatini, kuchli raqobat pozitsiyasini va menejmentning yuqori professionalligini ko'rsatishi mumkin.
Qayta investitsiya nisbati
Qayta investitsiyalash koeffitsienti sof foydaning korxona rivojlanishidagi rolini ko'rsatadi. Ko'rsatkichning oshishi shundan dalolat beradiki, sof foyda dividendlarni to'lash fondiga emas, balki korxonalarni rivojlantirish fondlariga yo'naltirilmoqda. Ushbu mablag'lar yangi asosiy vositalarni, nomoddiy aktivlarni va boshqalarni ta'mirlash yoki sotib olishga sarflanishi mumkin. Agar indikatorning qiymati 100% dan yuqori bo'lsa, demak bu sof foyda kompaniyaning o'z kapitalini oshirishning yagona manbai emasligini anglatadi. Indikatorning salbiy qiymati faqat korxonada moliyaviy muammolar mavjud bo'lganda yuzaga keladi.
Iqtisodiy o'sishning barqarorligi koeffitsienti
Iqtisodiy o'sishning barqarorlik koeffitsienti foyda hisobiga korxonaning
o'z mablag'lari o'sishi barqarorligini anglatadi. Yuqori qiymat korxonaning doimiy rivojlanishi va uning raqobatbardoshligini hozirgi
darajada ushlab turish uchun sof foydaning ahamiyatini ko'rsatadi. Past qiymat kompaniya daromadni mulk egalari foydasiga qayta taqsimlashini anglatadi (agar kapital yuqori daromad keltirgan bo'lsa) yoki sof foyda korxonaning rivojlanishini qo'llab-quvvatlash uchun etarli emas (agar kapitalning rentabelligi past bo'lsa).
To'lov muddati,
Ko'rsatkich joriy rentabellikni saqlab turish sharti bilan korxona aktivlari miqdori qancha vaqtga ko'payishini ko'rsatadi. Masalan, qaytariladigan yuqori qiymat korxonaning samarasizligini anglatadi. Normativ tendentsiya ko'rsatkich ko'rsatkichining pasayishi hisoblanadi.
To'lov muddati,
Ko'rsatkich investitsiya qilingan kapital kapitali o'zi uchun qancha vaqt to'laganligini ko'rsatadi. To'lovning sezilarli muddati kompaniyaning samaradorligi pastligidan dalolat beradi. Normativ tendentsiya ko'rsatkich ko'rsatkichining pasayishi hisoblanadi. Agar indikatorning qiymati juda yuqori bo'lsa, unda egalari boshqa sohalarga sarmoya kiritish haqida o'ylashlari kerak.
Sotishdan tushgan daromad har bir valyuta birligining daromad ulushiga asoslanadi. Shunga ko'ra, savdo rentabelligi sof foydaning mahsulot sotishdan tushadigan tushum miqdoriga nisbati sifatida belgilanadi, 100% ga ko'paytiriladi.

Xulosa.
Bozor xo'jaligining asosiy elementlaridan biri firma hisoblanadi. Firma esa, egaligida alohida mol-mulki bo'lgan va o'ziga qarashli bo'lgan korxonada (korxonalarda) mustaqil xo'jalik faoliyatini amalga oshiradigan yuridik tashkilotdir. Firma maksimal foyda olish va iqtisodiy ne'matlarni ishlab chiqarish maqsadida resurslarni birlashtiradi. Firma tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradi.

Mulk shakli bo'yicha firmalar quyidagicha guruhlanadi: yakka mulk egaligi (yakka tartibdagi tadbirkorlar, dehqon xo'jaliklari, fermer xo'jaliklari, xususiy firmalar); hamkorlikdagi mulk egaligi (xo'jalik shirkatlari (to'liq va kommandit), mas'uliyati cheklangan va qo'shimcha mas'uliyatli jamiyatlar, qishloq xo'jaligi shirkatlari, kooperativlar boshq.); korporasiya (aksiyadorlik jamiyati).
Yakka mulk egaligi o'z manfaatlari yo'lida biznesni mustaqil tashkil etish imkonini beradi. Yakka mulk egaligidagi firmalarning mulki bir kishiga tegishli bo'lib, bo'linmasdir.
Hamkorlik biznesni tashkil etishning yakka tadbirkorlikka nisbatan mukammalroq shakli hisoblanadi. Hamkorlikda ikki yoki undan ortiq sheriklar firma tashkil etish va uni birgalikda boshqarishga kelishib oladilar. Bunda ular firmani ta'sis etish jarayonida o'zlarining moliyaviy mablag'larini va ishbilarmonlik qobiliyatlarini ham birlashtiradilar. Shu bilan birga biznesni yuritish bilan bog'liq tadbirkorlik xatari hamda foyda yoki zararlarni o'zaro taqsimlaydilar.
Korporasiya biznesni mulk egalaridan aajratilgan tashkiliy-huquqiy
shakli hisoblanadi. Korporasiya (aksiyadorlar jamiyati) ishtirokchilari uning majburiyatlari bo'yicha javob bermaydilar va korporasiya faoliyati bilan bog'liq zarar uchun o'zlariga qarashli aksiyalar qiymati doirasida javobgar bo'ladilar. Korporasiya uning mulkdorlaridan alohida yuridik shaxs maqomidagi firma hisoblanadi.