Режа: Эконометрик моделларнинг иқтисодий таҳлилида верификация босқичининг аҳамияти

Моделларни верификациялаш

Моделларни верификациялаш –унинг реаллиги, адекватлигини текшириш тушинилади. Модел маълумотлари иқтисодий ривожланиш йўналишлари ва тенденцияларини ҳамда қонуниятларини аниқлашга ёрдам беради. Шунинг моделни қуриш учун олинган маълумотларни текшириш лозим бўлади.

Моделни верификациялаш – у ёки бу бу сабалар билан моделнинг адекватлигини текшириш имконияти бўлмаса,барча мавжуд маълумотлардан фойдаланган холда моделнинг ишончлиги ва тўлиқлиги, функционал аниқлиги бахоланади. Моделнинг назарий маълумотлари унинг амалдаги маълумотлари билан таққосланади.

Верификациялаш усуллари

• Бевосита верификациялаш,у ёки бу прогноз моделидан фойдаланилган холда ўрганилаётган объекнинг моделини ишлаб чиқиш;
• Билвосита верификациялаш.ўрганилаётган модел маълумотлари бошқа манбалардан олинган маълумотлар таққосланади;
• Консенвект верификациялаш,олдин олинган прогноз маълумотлари қурилаётган модел маълумотларига аналитик ва мантиқий тузатишлар киритиш орқали верификация қилиш;
• Оппонентли верификациялаш,қурилаётган модел ҳақида мезрн сифатида олинган оппонет маълумотлари билан текширилади;
• Экспертли верификациялаш,яъни модел натижалари ва эксперт сифатида олинган шахс маълумотлари таққосланади;
• Инверстли верификациялаш,қурилаётга модел маълумотлари ретропектив (ўтган давр) даври маълумотлари ўзаро таққосланади;
• Қисман мақсадли верификация, модел таркибий қисмларидан бири маълумотлари текширилади.

Таҳлил қилинаётган қаторлар динамикаси ҳар доим анчагина узунроқ қаторларнинг тенламаси ҳисобланади. Шунинг учун корреляцион-регерссион таҳлил асосида олинган эконометрик моделларнинг ишончлилигини ҳар томонлама текшириш ва баҳолаш лозим.

Таҳлил қилинаётган қаторлар динамикаси ҳар доим анчагина узунроқ қаторларнинг тенламаси ҳисобланади. Шунинг учун корреляцион-регерссион таҳлил асосида олинган эконометрик моделларнинг ишончлилигини ҳар томонлама текшириш ва баҳолаш лозим.

Тузилган эконометрик аҳамиятлилиги, ишончлилиги ва кейинчалик башоратлашда қўллаш мумкинлиги қуйидаги мезонлар асосида баҳоланади:

• Эконометрик моделларни аҳамиятини Фишер мезони ва аппроксимация хатолиги ёрдамида баҳолаш.
• Эконометрик моделлар сифатини кўп омилли корреляция коэффициенти ва детерминация коэффициенти ёрдамида баҳолаш.
• Эконометрик модел параметрларини Стьюдент мезони ёрдамида баҳолаш
• Қаторларда қолдиқ автокорреляцияни Дарбин-Уотсон мезони бўйича баҳолаш