Reja: Gidrosferalar haqida tushuncha 2

Gidrosferaning ifloslanish manbalari 
Suvga ifloslantiruvchi moddalar, mikroorganizmlar yoki issiqlikni kiritadigan ob'ekt yoki predmet. Ular shaharlardagi atmosfera va eritish suvlari, maishiy va sanoat oqova suvlari, chorva mollari oqishi va o'g'itlar va pestitsidlar bilan ifloslangan er osti suvlari. Har yili 30 milliard m 3 tozalanmagan suv suv havzalariga tashlanadi. Dengiz suvi ifloslanishining asosiy sababi neftning to'kilishi. Suv tizimlarining ifloslanishi atmosferani ifloslantirishdan ko'ra xavflidir, chunki suvni tozalash jarayoni ancha sekinroq.
Ifloslanish sabablari:
Gidrosferaning ifloslanishi birinchi navbatda sanoat, qishloq xo`jaligi va maishiy chiqindi suvlarning daryo, ko`l va dengizlarga quyilishi natijasida yuzaga keladi. Suv ifloslanishining bir necha turlari mavjud: Og'ir metallar Radioaktiv moddalar Noorganik chiqindilar Kanalizatsiya chiqindilari Sintetik o'g'itlar
Og'ir metallar bilan ifloslanish Yirik fabrikalarning ishlashi jarayonida sanoat oqava suvlari chuchuk suvga tashlanadi, ularning tarkibida turli xil og'ir metallar ko'p. Ularning ko'pchiligi inson tanasiga kirib, unga zararli ta'sir ko'rsatadi, bu esa og'ir zaharlanish va o'limga olib keladi. Bunday moddalarga ksenobiotiklar, ya'ni tirik organizmga begona elementlar deyiladi. Ksenobiotiklar sinfiga kadmiy, nikel, qo'rg'oshin, simob va boshqa ko'plab elementlar kiradi. Ushbu moddalar bilan suvni ifloslantiruvchi manbalar ma'lum. Bular, birinchi navbatda, metallurgiya korxonalari, avtomobil zavodlaridir. Sayyoradagi tabiiy jarayonlar ham ifloslanishga hissa qo'shishi mumkin. Masalan, vaqti-vaqti bilan ko'llarga kirib, ularni ifloslantiradigan vulqon faoliyati mahsulotlarida zararli birikmalar ko'p miqdorda topiladi. Lekin, albatta antropogen omil bu erda juda muhim.
Radioaktiv chiqindilar bilan ifloslanish Atom sanoatining rivojlanishi sayyoradagi barcha hayotga, shu jumladan chuchuk suvli suv havzalariga katta zarar etkazdi. Yadro korxonalari faoliyati jarayonida radioaktiv izotoplar hosil bo'ladi, ularning parchalanishi natijasida turli o'tish qobiliyatiga ega bo'lgan zarralar (alfa, beta va gamma zarralari) ajralib chiqadi. Ularning barchasi tirik mavjudotlarga tuzatib bo'lmaydigan zarar etkazishga qodir, chunki ular tanaga kirganda, bu elementlar uning hujayralariga zarar etkazadi va onkologik kasalliklarning rivojlanishiga hissa qo'shadi. Ifloslanish manbalari quyidagilar bo'lishi mumkin: yadroviy sinovlar o'tkaziladigan hududlarga tushadigan atmosfera yog'inlari; atom sanoati korxonalari tomonidan suv omboriga oqiziladigan chiqindi suvlar; yadro reaktorlari yordamida ishlaydigan kemalar (halokat sodir bo'lganda).
Noorganik chiqindilar bilan ifloslanish Suv omborlaridagi suv sifatini yomonlashtiradigan asosiy noorganik elementlar zaharli kimyoviy elementlarning birikmalaridir. Bularga zaharli metall birikmalari, ishqorlar, tuzlar kiradi. Ushbu moddalarning suvga tushishi natijasida uning tarkibi o'zgaradi, tirik organizmlar tomonidan iste'mol qilish uchun yaroqsiz bo'ladi. Asosiy ifloslanish manbai yirik korxonalar, fabrikalar, shaxtalar oqava suvlaridir. Ba'zi noorganik ifloslantiruvchi moddalar kislotali muhitda salbiy xususiyatlarini oshiradi. Shunday qilib, ko'mir konidan keladigan kislotali oqava suvlar tarkibida tirik organizmlar uchun juda xavfli konsentratsiyalarda alyuminiy, mis, rux mavjud. Bunga misol qilib keltirish mumkin ekologik muammolar Azov dengizi.
Kanalizatsiya drenajlari Har kuni kanalizatsiyadan ko'p miqdorda suv suv omborlariga oqadi. Bunday suvda juda ko'p ifloslantiruvchi moddalar mavjud. Bu yuvish vositalarining zarralari, kichik oziq-ovqat va maishiy chiqindilar qoldiqlari, najas. Ushbu moddalar parchalanish jarayonida ko'plab patogen mikroorganizmlarga hayot beradi. Agar ular inson tanasiga kirsa, ular dizenteriya, tif isitmasi kabi bir qator jiddiy kasalliklarni qo'zg'atishi mumkin. Katta shaharlardan bunday oqava suvlar daryolarga, keyin dengiz va okeanlarga kiradi.
Sintetik o'g'itlar Odamlar tomonidan ishlatiladigan sintetik o'g'itlar juda ko'p zararli moddalar nitratlar va fosfatlar kabi. Agar ular suv omboriga kirsa, ular o'ziga xos ko'k-yashil suv o'tlarining haddan tashqari o'sishiga olib keladi. U juda katta hajmgacha o'sib, suv omboridagi boshqa o'simliklarning rivojlanishiga to'sqinlik qiladi, suv o'tlarining o'zi esa suvda yashovchi tirik organizmlar uchun oziq-ovqat bo'la olmaydi. Bularning barchasi suv omborida hayotning yo'qolishiga va uning botqoqlanishiga olib keladi.
Suvning ifloslanishi muammosini qanday hal qilish mumkin? Albatta, bu muammoni hal qilish yo'llari bor. Ma'lumki, ifloslantiruvchi elementlarning aksariyati yirik korxonalar oqava suvlari bilan birga suv havzalariga kiradi. Suvni tozalash suvning ifloslanishi muammosini hal qilish usullaridan biridir. Biznes egalari sifatli tozalash inshootlarini o'rnatishda ishtirok etishlari kerak. Bunday qurilmalarning mavjudligi, albatta, toksik moddalarning chiqarilishini to'liq to'xtatishga qodir emas, lekin ular kontsentratsiyasini sezilarli darajada kamaytirishga qodir. Maishiy filtrlar ichimlik suvining ifloslanishi bilan kurashishga yordam beradi, bu esa uni uyda tozalaydi. Insonning o'zi chuchuk suvning musaffoligi haqida g'amxo'rlik qilishi kerak. Bir nechtasiga muvofiqlik oddiy qoidalar suvning ifloslanishini sezilarli darajada kamaytirishga yordam beradi: musluk suvidan tejamkorlik bilan foydalanish kerak. Kanalizatsiya tizimiga maishiy chiqindilarni kiritishdan saqlaning. Iloji bo'lsa, yaqin atrofdagi suv havzalari va plyajlarni tozalang. Sintetik o'g'itlardan foydalanmang. Organik maishiy chiqindilar, o't so'qmoqlari, tushgan barglar yoki kompost eng yaxshi o'g'itlardir. Chiqilgan axlatni tashlang. Hozirgi vaqtda suvning ifloslanishi muammosi dahshatli darajaga yetayotganiga qaramay, uni hal qilish mutlaqo mumkin. Buning uchun har bir kishi biroz harakat qilishi, tabiatga ehtiyotkor bo'lishi kerak.