Reja: G‘oyalarning xilma-xilligi

G‘oyani belgilari: 
-ijtimoiy fikr 
-bilishning o‘ziga xos shakli 
-o‘zida maqsadlarni ifodalaydi 
-amaliy xarakatga undaydi 
-muayyan mafkurani tarkibiy qismi 
-eng ta’sirchang, kuchli va zalvorli fikr 
-ilmiy dalil 
-muammo 
-faraz-gipoteza 
-nazariya 
G‘oyaning tasnifi: 
-mohiyatan ijtimoiy-sinfiy-firqaviy-tarixiy 
G‘oyaning xossasi: 
-ifoda vositasi, -ma’naviy-ruhiy tayanch, -maqsadga yo‘naltirilgan. 
G‘oyaning turlari: 
I. Mazmuniga ko‘ra: 
-ilmiy 
-falsafiy 
-diniy 
-badiiy 
-ijtimoiy 
-siyosiy 
-iqtisodiy 
-huquqiy 
-tarixiy 
-axloqiy 
II. Ko‘lamiga ko‘ra 
-shaxsiy-dunyoqarash 
-milliy 
-umuminsoniy 
III. Namoyon bo‘lishiga ko‘ra: 
-bunyodkor 
-buzg‘unchi-vayronkor 
Bunyodkor g‘oyalar: 
-ozodlik-mustaqillik 
-tinchlik-adolat 

---

-tenglik-hamkorlik 
-do‘stlik-birdamlik 
-xurfikrlilik-ma’rifatparvarlik 
-bag‘rikenglik-xalqparvarlik 
-vatanparvarlik-insonparvarlik 
-qadimda xun olish 
-o‘rta asrlarda salb yurishlari 
-diniy fanatizm 
-ateizm 
-fashizm 
-bolshevizm 
-buyuk davlatchilik 
-millatchilik 
-irqchilik 
-terrorizm 
-mahalliychilik 
-vatansizlik 
-yovuzlik 
-bosqinchilik 
Bunday g‘oya va mafkuralar jamiyatning tanazzuliga sabab bo‘ladi. 
G‘ayri insoniy maqsadlarga xizmat qiladi. 
2 
Mafkura quyidagi tizimga ega bo‘ladi: 
Har bir narsa o‘z tarkibiy tuzilishiga, tizimiga ega bo‘ladi. SHu jumladan 
milliy mafkuramiz ham: 1. Ildizlari. 2. Maqsadlari 3. Negizlari. 4. Turlari.
5.Bosh g‘oyasi. 6.Bosh shiori. 7.Asosiy g‘oyalari. 8. YAratuvchisi. 
9.Tadbiqchilari. 10.Usullari. 
1. Mafkuraning ildizlari: 
1.Falsafiy: -axloqiy -nafosatiy 
2.Dunyoviy: -ilm-fan, -tarix, -siyosat, -san’at 
3.Diniy: -urug‘-qabilaviy, -milliy, -jahon dinlari 
4.Ma’naviy: -qadriyatlar, -ruhiyat, -meros, -urf-odatlar, -mifologiya 
5.Tarixiy: -milliy, -mintaqa, -jahon 
2. Mafkuraning maqsadlari: 
-g‘oyaga ishontirish 
-uyushtirish 
-safarbar etish 
-ma’naviy rag‘batlantirish 
-g‘oyaviy tarbiyalash 
-g‘oyaviy immunitetni shakllantirish 
-faoliyatga undash 
-xarakat dasturi bo‘lish 

---

-g‘oyalar tizimini amalga oshirish 
3. Mafkuraning negizlari: 
1. Vatanparvarlik. 6. Tinchlik.
2. Insonparvarlik 7. Hamkorlik. 
3. Demokratiya. 8. YAratuvchanlik.
4. Baynalminallik. 9. Ma’rifatparvarlik.
5. Taraqqiyot-ravnaq. 10. Erkinlik. 
Mafkuraning turlari: 
I.Ijtimoiy ong shakliga ko‘ra: 
-falsafiy 
-huquqiy 
-siyosiy 
-diniy 
-axloqiy 
-estetik 
II.Ko‘lamiga ko‘ra: 
-shaxsiy-dunyoqarash 
-davriy-istiqlol mafkurasi 
-milliy 
-umuminsoniy 
III.Manfaatiga ko‘ra: 
-oilaviy 
-kasbiy 
-sinfiy 
-partiyaviy 
-davlat 
-jamiyat 
IV.Mohiyatiga ko‘ra: 
-ijobiy-bunyodkor-ma’rifat-ozodlik 
-salbiy-buzg‘unchi-jaxolat-zulmat 
V.Ilmiyligiga ko‘ra: 
-ilmiy 
-noilmiy-g‘ayri ilmiy 
VI.Amal qilishiga ko‘ra: 
-real-amaliy
-utopik-xayoliy 
Mutlaq haqiqatni davo qiluvchi mafkuralarni istiqbolini yo‘qligi. 
Mafkuraviy egoizm va mavkuraviy shovenizm: 
-anarxizm-yunoncha “xokimiyatsizlik”, “boshbodoqlik” 
-totalitarizm-fratsuzcha-lotincha “butun”, “hammasi”, “to‘la” 
-terrorizm-lotincha “qo‘rquv”, “dahshat” 
-bolshevizm-menshevizm-ruscha-“ko‘pchillik”, “ozchillik” 

---

-dogmatizm-grekcha-“belgilab qo‘yilgan fikr” 
-sub’ektivizm-lotincha-“ega”, “anglavchi” 
-fatalizm-lotincha-“o‘zgarmas irodaga undash” rokovoy 
-fundamentalizm-lotincha-“poydevor”, “asos”, “tayanch” 
-shovenizm-fransuzcha ofitserni nomi, buyuk davlatchilik mafkurasi 
-ekstremizm-lotincha-“eng keskin va oxirgi yo‘l” 
-volyuntarizm-lotincha-“iroda” 
-fashizm-italyancha-“bog‘”, “birlashma”, “ittifoq” 
3 
Hozirgi vaqtda ko‘z o‘ngimizda dunyoning geopolitik, iqtisodiy va 
ijtimoiy, axborot-kommunikatsiya manzarasida chuqur o‘zgarishlar ro‘y 
berayotgan, turli mafkuralar tortishuvi keskin tus olayotgan bir vaziyatda, 
barchamizga ayonki, fikrga qarshi fikr, g‘oyaga qarshi g‘oya, jaholatga