Reja: Ibtidoiy tasavvurlar – anemizm va totemizm haqida ma`lumot. Qadimgi afsonalar. Avesto va undagi qahramonlarning badiiy tasnifi. Kayumars va Jamshid haqidagi afsona. Qadimgi qahramonlik dostonlari

Afsona forscha so’z bo’lib, fantastika, sehr-jodu hamda hayotiy uydirmalar asos bo’lgan nasriy hikoyalar demakdir. Bu xildagi hikoyalar Mahmud Koshg’ariyning «Devonu lug’otit turk» asarida caw so’zi orqali ifodalangan bo’lib, juda keng ma`noni bildiradi. Bu so’z devonda hikoya hamda qissa deb izohlangan.

Afsonalarni tematik jihatdan uch xil turga bo’lib o’rganish maqsadga muvofiq. Birinchisi – xayoliy voqea va xayoliy qahramonlar haqida hikoya qiluvchi afsonalar, ikkinchisi – tarixiy voqea va tarixiy shaxslar haqida hikoya qiluvchi afsonalar, uchinchisi jangnoma tipidagi afsonalar yoki qahramonlik afsonalari.

Qadimgi miflar. Porloq kelajakni orzu qilib, unga umid ko’zi bilan boqqan uzoq o’tmishdagi avlod-ajdodlarimiz kishilarning qudratli rivojini oldindan sezib, ularning qobiliyatini ideallashtirgan mifologik obrazlarni yaratgan. Ana shu mifologik obrazlarning ilk bor namunalari ko’hna mif, afsonalarda naql etildi. Qadimgi davr fol’klor namunalari ichida mifologik tasavvurlar asosida yaratilgan afsonalar va miflar alohida o’rin tutadi.

Qadimgi miflar. Porloq kelajakni orzu qilib, unga umid ko’zi bilan boqqan uzoq o’tmishdagi avlod-ajdodlarimiz kishilarning qudratli rivojini oldindan sezib, ularning qobiliyatini ideallashtirgan mifologik obrazlarni yaratgan. Ana shu mifologik obrazlarning ilk bor namunalari ko’hna mif, afsonalarda naql etildi. Qadimgi davr fol’klor namunalari ichida mifologik tasavvurlar asosida yaratilgan afsonalar va miflar alohida o’rin tutadi.

Mif grekcha so’z bo’lib, xudolar va pahlavonlar haqidagi to’qima afsonadir. Mifologiya ibtidoiy insonning tabiatni bilishga intilishining natijasi hisoblanadi. Darhaqiqat, insonning tabiatga qarshi kurashdagi ojizligi uni noma`lum ko’ringan hodisalarga javob topishga, qandaydir tushuncha va tasavvurlar yaratishga majbur etgan. Bo’ron, zilzila, suv toshqini, sel kabi g’ayri tabiiy ko’ringan kuchlar dahshatidan talvasaga tushgan inson yovuz kuchlarga qarshi kurasha oluvchi homiy izlagan. Nihoyat, yaxshilik va yomonlik haqidagi mifologik tasavvurlar paydo bo’lgan.