Reja: Ijtimoiy harakatchanlik

ijtimoiy harakatchanlik(lot. Mobile - harakat, harakatchanlik) - odamlarning bir ijtimoiy guruh va qatlamdan ikkinchisiga o'tishi.
P.Sorokin ijtimoiy harakatchanlik nazariyasining asoschisi hisoblanadi. Ijtimoiy harakatchanlik deganda olim shaxs yoki ijtimoiy ob'ektning ijtimoiy makondagi bir ijtimoiy mavqedan ikkinchisiga har qanday o'tishini tushunadi. Sorokinning fikriga ko'ra, ijtimoiy makon ("ijtimoiy makon" tushunchasi birinchi navbatda jamiyatning ijtimoiy tuzilishini anglatadi), koordinatalarning ikkita asosiy sinfiga ega - gorizontal (masalan, katoliklarning ijtimoiy guruhlari, demokratlar, sanoatchilar) va vertikal (masalan, episkop - parishioner, partiya rahbari - oddiy partiya a'zosi, menejer - ishchi), bular ijtimoiy makonning parametrlari. Shuning uchun ijtimoiy harakatchanlikning ikkita asosiy turi mavjud: gorizontal va vertikal. Ijtimoiy sub'ektni rag'batlantirish ham bir parametr, ham ikkinchi parametr doirasida amalga oshirilishi mumkin va shuning uchun ijtimoiy harakatchanlikning ikkita asosiy shakli mavjud - gorizontal va vertikal. Gorizontal ijtimoiy harakatchanlik - individning (ijtimoiy ob'ektning) bir xil darajada joylashgan bir ijtimoiy guruhdan ikkinchisiga o'tishi (masalan, bir fuqarolikdan ikkinchisiga, bir oiladan ikkinchisiga, bir tashkilotdan ikkinchisiga va boshqalar). Vertikal ijtimoiy harakatchanlik deganda shaxs (ijtimoiy subyekt) bir ijtimoiy qatlamdan ikkinchisiga o‘tganda yuzaga keladigan munosabatlar tushuniladi.
Ijtimoiy harakatchanlik hodisasining mavjudligining kamida ikkita sababi bor. Birinchidan, har qanday jamiyat o'zining tarixiy taraqqiyoti jarayonida doimo o'zgarib turadi. Yangi xususiyatlar asta-sekin paydo bo'lishi yoki inqiloblarda bo'lgani kabi bir zumda paydo bo'lishi mumkin. Qanday bo'lmasin, lekin har qanday jamiyatda yangi maqomlar eskisini buzadi va almashtiradi. Bu jarayon mehnat taqsimoti, imtiyozlar va majburiyatlarning o'zgarishi bilan birga keladi.
Ikkinchidan, hatto eng inert va turg'un jamiyatlarda ham qobiliyat va iste'dodlarning tabiiy taqsimlanishini hech qanday kuch nazorat qila olmaydi. Agar elita yoki hokimiyat monopoliyaga olib, ta'lim olish imkoniyatini cheklab qo'ygan bo'lsa ham, bu tamoyil o'z faoliyatini davom ettiradi. Shuning uchun, har doim yuqori qatlam kamida vaqti-vaqti bilan "pastdan" munosib odamlar bilan to'ldirilishi ehtimoli mavjud.

XULOSA
Zamonaviy jamiyatlarda ijtimoiy adolat darajasi mobillik kanallari va ijtimoiy liftlarning mavjudligi bilan baholanadi.

Ijtimoiy filtrlar (P. A. Sorokin "ijtimoiy elak" tushunchasini ishlatgan) jamiyatning eng munosib a'zolari ijtimoiy ierarxiyaning eng yuqori darajalariga ko'tarilishi uchun yuqoriga vertikal harakatlanishga kirishni cheklaydigan institutlardir. Filtrga misol sifatida o'qitish uchun eng tayyor va professional darajada mos shaxslarni tanlash uchun mo'ljallangan imtihon tizimidir.
Bundan tashqari, yuqori maqomga ega ijtimoiy guruhlarga kirish odatda turli xil filtrlar bilan cheklanadi va guruhning maqomi qanchalik baland bo'lsa, unga kirish shunchalik qiyin va qiyin bo'ladi. Daromad va boylik jihatidan yuqori tabaqa darajasiga mos kelishning o‘zi yetarli emas, to‘la huquqli a’zo bo‘lish uchun to‘g‘ri turmush tarzini olib borish, yetarli madaniy darajaga ega bo‘lish va hokazo.
Yuqoriga qarab ijtimoiy harakatchanlik har qanday jamiyatda mavjud. Hatto belgilangan ijtimoiy maqom hukmron bo'lgan, meros qilib olingan va an'analar tomonidan tasdiqlangan jamiyatlarda, masalan, hind kasta jamiyati yoki Evropa mulki kabi, harakatchanlik kanallari mavjud edi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1.Aliqoriyev N.S. Modelirovanie sotsiaino’x protsessov.T.,Fan.,1979.
2.Aitov N.A. Sotsiologiya truda.Alma-Ata,1996
3.Amerikanskaya sotiologicheskaya mo’sl.M.,1991.
4.I.A.Karimov Ozbekiston XXI asrga intilmoqda. T.,Ozbekiston.,1999.