Reja: Iqtisodiy o'sish omillari Bozor iqtisodiyotining qonun-qoidalari

“IQTISODIYOT “ fakulteti 2-14 guruh talabasi Nematullayev Shuhratning “Ekonometrika” fanidan Mustaqil ishi

Mavzu: Iqtisodiy o'sish va korrupsiya

Mavzu:Iqtisodiy o'sish va korrupsiya

Reja:

• Iqtisodiy o'sish omillari
• Bozor iqtisodiyotining qonun-qoidalari
• Korrupsiya.

Soliq kodeksi - bu O'zbekiston Respublikasi davlatining soliq sohasidagi qonun hujjatidir.
Bu kodeksda mamlakatdagi soliq siyosati, soliq tizimi, soliq organlarining faoliyati, soliq to'lovlarini amalga oshirish tartibi kabi ko'plab mavzular keltirilgan.
Soliq siyosati - bu davlatning soliq sohasidagi tuzilmalar va usullar birligini ifodalovchi qonun hujjatidir. Bu siyosatda soliq tizimida o'zgarishlar keltirilishi, soliqlar va to'lovlar uchun chegirmalar belgilanishi kabi ko'plab mavzular keltirilgan.
O'zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi
Mutlaq iqtisodiy o'sish tovar va xizmatlar qanday miqdorda ko'payganini bildiradi. Buni (0') aniqlash uchun real YalM ning hozirgi hajmidan (M2) oldingi hajmi (Mi) chegirib tashlanadi. Bunda 0 W-M2-Mi bo'ladi.
Masalan, shu yili real YalM hajmi 185 mlrd. dollar bo'lsa, 5 yildan so'ng bu 225 mlrd. dollarni tashkil etadi. Bunda mutlaq iqtisodiy o'sish 40 mlrd. dollarga (225-185-40) teng. Mutlaq o'sish iqtisodiy salohiyatning katta yoki kichikligini bildiradi.
Nisbiy iqtisodiy o'sish uning jadallik sur'atini bildiradi va foizda ifoda etiladi. Uni (0') aniqlash uchun hozirgi real YalM hajmining o'sishi dastlabki mahsulot hajmi bilan taqqoslanadi.
Bunda O'nr-z:-100 hosil bo'ladi. Masalan, oldingi davrda real YalM 630 mlrd. dollar keyinchalik u 730 mlrd. dollar bo'lgan. Bunda 0=-7^-100. Aytilgan davr-630da YalM o'sish sur'ati 11,1% bo'lgan. Lekin bu mutlaq o'sishni emas, balki nisbiy o'sishni bildiradi. Mamlakatning iqtisodiy salohiyatiga qarab nisbiy o'sishning mutlaq salmog'i turlicha bo'ladi. Masalan, bir yerda 1% iqtisodiy o'sish YalM ni 5 mlrd. dollarga ko'payishini bildirsa, boshqa yerda buni 60 mlrd. dollarga oshganini bildiradi. Biroq iqtisodiy o'sish qanchalik jadal kechsa, shunchalik mamlakatning salohiyati ham oshib boradi.
Ma'lumotlar iqtisodiy o'sish notekis borishini ko'rsatsada. Agar ilgarilari Angliya eng ilg'or mamlakat bo'lsa, keyinchalik uning o'rnini Yaponiya, AQSH va Kanada egalladi. Xitoy va Hindiston ilgari orqada qolgani holda keyingi paytda jadal o'sa boshladi. Masalan, 2000-2003-yillarda Hindistondagi iqtisodiy o'sish yiliga 8% ni tashkil etdi. Xitoy har 10 yilda YalMning 2 barobar ko'payishiga erishdi. Shunday vazifani o'z oldiga Rossiya ham qo'ygan.
Bu shundan darak beradiki, ilg'or mamlakatlar abadul-abad oldinda borib, boshqalar orqada sudralib qolmaydi. Buni hozirgi iqtisodiy o'sish ham tasdiqlaydi. Osiyo arslonlari hisoblangan Koreya Respublikasi, Malayziya, Tayvan kabi mamlakatlar jadal rivojlanib, qoloqlikdan chiqa oldilar. Yevropada Norvegiya va Finlyandiya ham ilg'orlar safiga qo'shildi. Ulardagi YalM o'sishi dunyoning o'rtacha sur'atidan ancha oshib ketdi.
Iqtisodiy o'sish omillari
Iqtisodiy o'sish ishlab chiqarishning rivojlanishi bo'lar ekan, bunga ta'sir etuvchi kuchlar ishlab chiqarish omilla- ridan boshqa narsa bo'lishi mumkin emas. Shu sababli bu resurslarning miqdori, sifati va ularning naqadar samarali ishlatilishiga bog'liq bo'ladi, chunki resurslar ishlab chiqarish omillariga aylanadi.
Resurslar ko'payganda tovarlar va xizmatlar oldingidan ko'proq yaratiladi. Masalan, yangi yerlar ochilsa, yangi konlar, suv manbalari ishga tushirilsa, mashina-uskunalar va ishlovchilar soni ko'paytirilsa, shubhasiz ishlab chiqarish o'sadi.

• Korrupsiya (lotincha: corrumpō — aynish, poraga sotilish) — mansabdor shaxsning oʻz mansabi boʻyicha berilgan huquqlarni shaxsiy boyish maqsadlarida bevosita suiisteʼmol qilishidan iborat amaliyot. Mansabdor shaxslarni sotib olish, ularning poraga sotilishi ham Korrupsiya deyiladi.
• Korrupsiya davlat apparati va parlament faoliyatida ayniqsa, avj oladi. Saylanadigan lavozimlarga nomzodlar saylov kampaniyasini oʻtkazish harajatlarini koʻtarish Korrupsiya koʻrinishlaridan biridir (saylangan kishi turli imtiyozlar, yordam, xizmatlar koʻrsatib „oʻz qarzini“ qaytaradi). Aksariyat Korrupsiya lobbizm (monopoliyalarning qonunchilik organlari va amaldorlarga tazyiq oʻtkazish bilan shugʻullanadigan muassasa va agentlari tizimi) bilan bogʻlangan.
• Xalqaro darajada 1970-yillarda Yaponiyaga samolyotlar sotishda kompaniya tomonidan oliy davlat amaldorlarini sotib olish boʻyicha „Lokxid ishi“ eng yirik Korrupsiya koʻrinishlariga misol boʻladi. Porani xaspoʻshlash uchun yirik bitishuvlarda koʻproq „xizmat haqi“ toʻlash amaliyotidan foydalaniladi[

Korrupsiya
Korrupsiyani amal qilish darajalariga
ko’ra quyi va yuqori korrupsiyaga
ajratiladi:
Quyi korrupsiya xokimyat va boshqaruv organlarining o’rta va quyi
darajalarida eng ko’p tarqalgan bo’lib, amaldorlar va fuqarolarning doimiy
o’zaro munosabati bilan (ro’yxatdan o’tish, jarimalar, litsensiya va turli
ruxsatnomalar olish kabilar) bilan bog’liq.
Yuqori korrupsiya Xokimyat organlarida ishlovchi siyosatchilar,
oliy martabali amaldorlarni qamrab oladi hamda yuqori bahoga ega bo’lgan qarorlar qabul qilish (qonunlarni, davlat buyurtmalarini lobbilash va qabul qilish, mulkchilik shakllarini o’zgartirish va shu kabilar) bilan bog’liq

E’tiboringiz uchun rahmat !!!