Reja: Ishlab chiqarish va ularning rivojlanish bosqichlari
ASOSIY ISHLAB CHIQARISH OMILLARI
Download 52.9 Kb.
|
; 2014.
ASOSIY ISHLAB CHIQARISH OMILLARIKorxonalar va uy xo'jaliklarining ishlashi ishlab chiqarish omillaridan foydalanish va ulardan foydalanishdan tegishli daromad olishga asoslangan. Ishlab chiqarish omillari ostida iqtisodiy faoliyatning imkoniyatlari va samaradorligiga qat'iy ta'sir ko'rsatadigan muhim elementlar yoki ob'ektlar mavjud. Oldingi ma'ruzalarda etkazib berish qonunlari bozorning aylanmasi va raqobatbardosh narxlarga kiritilgan mahsulotlar guruhlari kiritilganidan qat'i nazar, hisoblanadi. Shu bilan birga, ishlab chiqarish omillarining bozor aylanmasida, umuman olganda, raqobatdosh muvozanat narxlarining bir xil mexanizmi amal qiladi. Ishlab chiqarish resurslari uchun iqtisodiy faoliyat Har doim ularning egalari (er, kapital, mehnatse, bilimlar va boshqalar) va ularning hech biri boshqa shaxslarga bitta yoki boshqa manbani ishlatish huquqiga bepul berilmaydi. Shu sababli, ishlab chiqarishning asosiy elementlarining harakati, ularni tayinlash, ularni tasarruf etish va foydalanishga ta'sir qilish yanada chuqur iqtisodiy munosabatlarga ta'sir qiladi. Ishlab chiqarish - bu moddiy yoki ma'naviy nafaqalarni ishlab chiqarish jarayoni. Ishlab chiqarishni boshlash uchun hech bo'lmaganda hech bo'lmaganda ishlab chiqaradigan va nimadan olingan narsalarga ega bo'lish kerak. Ishlab chiqarilgan omillar sifatida marksist nazariyasi mehnat odam, mehnat mavzusi va mehnat vositasi ikkiga bo'lingan katta guruhlar: Shaxsiy ishlab chiqarish omili va haqiqiy omil. Shaxsiy omil - bu insonning jismoniy va ma'naviy qobiliyatlari birgalikda ishlash uchun jismoniy va ma'naviy qobiliyatlar uyg'unligi sifatida. Ishlab chiqarishning ishlab chiqarish vositalari haqiqiy omil sifatida ishlaydi. Ishlab chiqarishni tashkil etish ushbu omillarning kelishilgan faoliyatini o'z ichiga oladi. Marxist nazariyasi ishlab chiqarish omillarining o'zaro bog'liqligi, ularning aralashmalarining tabiati ishlab chiqarishni, jamiyat sinfini va sinflar o'rtasidagi munosabatlarni aniqlaydi. Marjinalist (neoklassik, g'arbiy) an'anaviy ravishda to'rt guruh ishlab chiqarish omillari: er, mehnat, kapital, tadbirkorlik faoliyati. Er tabiiy boylik va boshlang'ich umumiy faoliyat sifatida tabiiy omil sifatida qaraladi. Bu erda tabiiy sharoitlar moddiy omildan ajratilgan. Shu bilan birga, "quruqlik" atamasi so'zning keng ma'noda qo'llaniladi. Bu tabiat tomonidan ma'lum miqdorda berilgan barcha yordamchi dasturni o'z ichiga oladi, uning taklifi, u yer o'zi, suv resurslari yoki foydali qazilmalarini belgilaydi. Ishlab chiqarishning boshqa omillaridan farqli o'laroq, er yuzida bitta muhim mulk mavjud. Biror kishi o'z hajmini donolik bilan o'zgartira olmaydi. Ushbu omilga kelsak, biz qaytish kamayishi to'g'risidagi qonun to'g'risida gaplashishimiz mumkin. Bu miqdoriy ifoda yoki pasayishning daromadliligini anglatadi. Biror kishi erning unumdorligiga ta'sir qilishi mumkin, ammo bu ta'sir cheksiz emas. Boshqa barcha narsalar teng bo'lgan, mehnat va kapitalni er yuzida doimiy ravishda qo'llash, kon tarqalishining mutanosib o'sishi bilan birga bo'lmaydi. Mehnat insonning intellektual va jismoniy faoliyati, umumiy tufayli shaxsiyat qobiliyatlari to'plami va kasb ta'limi, ko'nikmalar to'plangan tajriba. Ichida iqtisodiy nazariya Ishlab chiqarish omili sifatida foydali natijaga olib keladigan iqtisodiy faoliyat jarayonida odamlar tomonidan biriktirilgan har qanday aqliy va jismoniy harakatlar nazarda tutilgan. "Har bir ish - A. Marshall, - bu har qanday natija tug'diradi." Odam ishlayotgan vaqt ish vaqti deb nomlanadi. Uning davomiyligi - qiymat o'zgaruvchan va jismoniy va ruhiy chegaralar mavjud. Bir kishi kuniga yigirma to'rt soat ishlamaydi. U ishlash qobiliyatini tiklash va ma'naviy ehtiyojlarni qondirish uchun vaqt kerak. Ilmiy va texnik taraqqiyot ish kuni, mehnatning mazmuni va tabiatida ish kunidagi o'zgarishlarga olib keladi. Mehnat tip malakali, vaqt oralig'iga aylandi kasbiy tayyorgarlik Xodimlar, hosildorlik va mehnat intensivligini oshirish. Mehnat intensivligi davrida uning keskinligi davrda jismoniy va aqliy energiya sarfini ko'paytirish demakdir. Mahsulot ishlab chiqaradigan mahsulotning bir birligi uchun qancha ishlanganligini ko'rsatadi. Mehnat unumdorligining oshishi turli omillarga ta'sir qiladi. Kapital - bu boshqa ishlab chiqarish omili bo'lib, tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishda qo'llaniladigan suvlarning umumiyligi hisoblanadi. "Kapital" atamasi ko'p qadriyatlarga ega. Ba'zi hollarda kapital ishlab chiqarish vositalari (D. Rikardo), boshqalarga, pul bilan to'plangan materiallar bilan to'plangan. A. Smit kapitalni to'plangan ish, K. Marxi - ijtimoiy munosabat sifatida o'z-o'zini o'rganish qiymati deb hisoblagan. Kapital tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishda foydalaniladigan investitsiya resurslari sifatida, ularni iste'molchiga etkazib berishda belgilash mumkin. Poytaxtning nuqtai nazarlari xilma-xil, ammo ularning hammasi birida birlashadi: kapital daromadni ishlab chiqarish qobiliyatining qobiliyati bilan bog'liq. Harakat va ishlab chiqarish vositalaridan tashqarida va pullar o'lik jismlardir. Ishlab chiqarishni tashkil etishda boshqa barcha omillarni birlashtirgan holda, boshqa barcha omillarni birlashtiradigan va ishlab chiqarishni tashkil etish bo'yicha bilim, tashabbus, siyosiylash va tadbirkorning munosabati bilan o'zaro ta'sirini ta'minlaydigan ishlab chiqarishning o'ziga xos omilidir. Bu inson kapitalining o'ziga xos turidir. Ularning ko'lami va natijalari bo'yicha tadbirkorlik faoliyati yuqori malakali mehnat narxiga tengdir. Tadbirkor bozor iqtisodiyotining ajralmas xususiyatidir. "Tadbirkor" tushunchasi ko'pincha "egasi" tushunchasi bilan bog'liq. Kanilome (18-asr) ma'lumotlariga ko'ra, tadbirkor noaniq, qat'iyatsiz daromadlar (dehqon, Artison, savdogar va boshqalar) bo'lgan shaxsdir. U boshqa odamlarning mahsulotlarini taniqli narxga oladi va narxda sotiladi, u hali ham noma'lum. A. Smit tadbirkorni har qanday tijorat g'oyasi va foydalarini amalga oshirish uchun iqtisodiy xavf ostiga keladigan egasi sifatida tavsifladi. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil O'zbekistonda ishlab chiqarishning ilmiy texnikaviy darajasini oshirish ILMIY VA INNOVATSION FAOLIYATNI RIVOJLANTIRISH BO‘YICHA DAVLAT BOSHQARUVI TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISH TO‘G‘RISIDA So‘nggi yillarda respublika iqtisodiyoti tarmoqlari va ijtimoiy sohani innovatsion rivojlantirish, ilm-fan va ilmiy faoliyatni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash va natijadorligini oshirish bo‘yicha aniq maqsadga yo‘naltirilgan chora-tadbirlar amalga oshirildi. Respublikani innovatsiyalar sohasidagi global reytingdagi ilg‘or 50 ta mamlakatlar ro‘yxatiga kiritishga qaratilgan strategik dastur tasdiqlandi, ilmiy loyihalarni moliyalashtirishning yangi mexanizmlari joriy etildi, ilm-fan sohasida yuqori malakali kadrlarni moliyaviy rag‘batlantirish uchun qo‘shimcha shart-sharoitlar yaratildi. Shunday bo‘lsada, mamlakat taraqqiyotining zamonaviy bosqichida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar ilm-fan va innovatsiya sohasida davlat boshqaruvi mexanizmlarini takomillashtirish, ilmiy faoliyatga oid davlat dasturlarini shakllantirishda shaffoflikni oshirish hamda iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarda ilm-fan yutuqlari va innovatsion texnologiyalarni joriy etish ishlarini jadallashtirish lozimligini ko‘rsatmoqda. Milliy ilm-fan va innovatsiya tizimini ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotdagi o‘rnini oshirish, hududlarda innovatsion faoliyatni rivojlantirish maqsadida, shuningdek, 2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasiga asosan belgilangan vazifalardan kelib chiqib: 1. Quyidagilar Innovatsion rivojlanish vazirligining (keyingi o‘rinlarda — Vazirlik) asosiy vazifalari etib belgilansin: mamlakatni innovatsion rivojlantirishning uzoq muddatli ssenariylari asosida ustuvor soha va tarmoqlarni ilm-fan yutuqlari va innovatsiyalar asosida rivojlantirish strategiyalarini ishlab chiqish; hududlarning intellektual va texnologik salohiyatini oshirish, ilmiy va innovatsion faoliyatni rivojlantirishning zamonaviy infratuzilmasini shakllantirish; ilmiy faoliyatga oid davlat dasturlarini shakllantirish, tasdiqlash va ularning ijrosini nazorat qilish; ilmiy darajali kadrlarni tayyorlash tizimini muvofiqlashtirish; yoshlarni ilmiy va innovatsion faoliyatga jalb etishning samarali mexanizmlarini joriy qilish va ular tashabbuslarini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash; ilmiy va innovatsion loyihalarni amalga oshirishda investitsiyalarni keng jalb etish, xususiy sektor faolligini oshirish va venchurga asoslangan moliyalashtirishni rivojlantirish; innovatsion ishlanmalar asosida amalga oshiriladigan loyihalarning moliyaviy, iqtisodiy va texnik ekspertizasini o‘tkazish va intellektual mulk obyektlarini tatbiq etish uchun zarur sharoitlarni ta’minlash; iqtisodiyotning real sektori va ishlab chiqarish tarmoqlarining ilmiy ishlanma va innovatsiyalarga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash hamda tarmoq ilmiy-tadqiqotlarni rivojlantirish asosida ilm-fan va ishlab chiqarish integratsiyasini mustahkamlash; yangi ishlanmalarni tijoratlashtirish va ishlab chiqarishga joriy etish, startap loyihalarini amalga oshirish, intellektual mulk qatnashadigan yangi tashkilotlarni shakllantirish va ratsionalizatorlik faoliyatini rivojlantirish uchun zarur shart-sharoit yaratish; ilm-fan va innovatsiyalar sohasida xalqaro aloqalarni kengaytirish va mustahkamlash, innovatsiyalar va texnologiyalar transferi bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish. 2. Quyidagilar Innovatsion rivojlanish vazirligining 2021-2022-yillardagi ustuvor faoliyat yo‘nalishlari etib belgilansin: biotexnologiyalarni rivojlantirish sohasida biofarmatsevtik mahsulotlar, rekombinant va DNK vaksinalar, biotibbiyot tashxislash texnologiyalari hamda hududlar xususiyatidan kelib chiqib gen va hujayra muhandisligiga asoslangan qishloq xo‘jaligi ekinlarining yangi biotexnologik navlarini yaratish; tuproq unumdorligini oshirish sohasida tuproq resurslari holatini kompleks monitoring qilish tizimi hamda resurs tejamkor sug‘orish va o‘g‘itlantirish agrotexnologiyalarini yaratish, bunda hududlarda mobil laboratoriyalar tarmog‘ini tashkil etib, tuproqdagi mavjud foydali va zararli moddalarni aniqlash asosida qishloq xo‘jaligi ekinlarining agrokimyoviy xaritalarini ishlab chiqish; “sun’iy intellekt”ni joriy etish sohasida yo‘l transport infratuzilmasi, ta’lim va sud tizimida “aqlli” innovatsion texnologiyalarni yaratish; qayta tiklanuvchi energetikani rivojlantirish sohasida muqobil va ekologik toza energiya manbai — “yashil” vodorodni ishlab chiqarish, saqlash va qo‘llash bo‘yicha innovatsion texnologiyalarni yaratish; chorvachilikni rivojlantirish sohasida genetika usullarini qo‘llash orqali chorva zotlarining genofondini ko‘paytirish va go‘sht mahsuldorligini oshirish, yem-ozuqa bazasini kengaytirish bo‘yicha innovatsion texnologiyalarni joriy etish; qishloq xo‘jaligi sohasida qayta ishlash samaradorligini oshirishga qaratilgan qishloq xo‘jaligi texnikasining innovatsion konstruksiyalarini hamda qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirishning yangi texnologiyalarini yaratish. 3. Quyidagilar: Innovatsion rivojlanish vazirligining 2021-2022-yillardagi ustuvor faoliyat yo‘nalishlarini amalga oshirish bo‘yicha amaliy chora-tadbirlar dasturi (keyingi — o‘rinlarda chora-tadbirlar dasturi) 1-ilovaga muvofiq; Innovatsion rivojlanish vazirligining 2021-2022-yillardagi faoliyati natijadorligini baholash ko‘rsatkichlari 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin. Belgilansinki, chora-tadbirlar dasturi doirasida: Innovatsion rivojlanish vazirligi — loyihalar (ishlanmalar)ni tashabbus qilish (yaratish) va amalga oshirishda ko‘maklashadi, innovatsion texnologiyalar ishlab chiqilishini muvofiqlashtiradi hamda belgilangan tadbirlarning o‘z muddatida va sifatli bajarilishi ustidan tizimli monitoring olib boradi; ilmiy tashkilotlar hamda tegishli vazirlik va idoralar — har bir loyiha (ishlanma)ni amalga oshirish (yaratish) uchun chuqur ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarini amalga oshiradi hamda ularning tegishli tarmoqlarga joriy etilishini ta’minlaydi. Vazirlik chora-tadbirlar dasturida belgilangan loyihalar (ishlanmalar)ni moliyalashtirishga venchur jamg‘armalari va xususiy sektor vakillarini keng jalb qilsin. 4. Hududlarda ilmiy va innovatsion faoliyatni rivojlantirish maqsadida Vazirlik tizimida Qoraqalpog‘iston Respublikasi va viloyatlar innovatsion rivojlanish boshqarmalari (keyingi o‘rinlarda — hududiy boshqarmalar) tashkil etilsin. Belgilab qo‘yilsinki: Vazirlikka yuklatilgan asosiy vazifalar va funksiyalarning hududlardagi ijrosi hududiy boshqarmalar tomonidan amalga oshiriladi; hududiy boshqarmalar tomonidan shakllantirilgan ilmiy faoliyatga oid hududiy dasturlar mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan tasdiqlanadi va ularning amalga oshirilishini monitoring qilish hududiy boshqarmalar zimmasiga yuklatiladi; hududlardagi ilm-fan va innovatsion faoliyatni amalga oshiruvchi tashkilotlar, shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi va viloyatlar hokimliklari huzuridagi Innovatsion faoliyat va texnologiyalar transferi markazlari faoliyati hududiy boshqarmalar tomonidan muvofiqlashtiriladi. 5. Innovatsion rivojlanish va novatorlik g‘oyalarini qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi unga Innovatsion rivojlanish vazirligi huzuridagi Ilmiy va ilmiy-texnik faoliyat natijalarini tijoratlashtirish Prezident jamg‘armasini va Innovatsion rivojlanish vazirligi huzuridagi Yoshlar akademiyasining iqtidorli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasini qo‘shib olish yo‘li bilan Ilm-fanni moliyalashtirish va innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi (keyingi o‘rinlarda — Jamg‘arma) etib qayta tashkil etilsin. Belgilansinki: Jamg‘arma mazkur bandning birinchi xatboshisidagi tashkilotlarning barcha huquqlari, majburiyatlari va shartnomalari bo‘yicha huquqiy vorisi hisoblanadi; ilmiy faoliyatga oid davlat dasturlariga O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjetidan ajratiladigan mablag‘lar Jamg‘arma tomonidan moliyalashtiriladi. 6. Barcha vazirlik va idoralar, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari, xo‘jalik birlashmalari, ustav fondida davlat ulushi 50 foiz va undan yuqori bo‘lgan yirik tashkilotlarda amaldagi rahbar o‘rinbosarlaridan biriga innovatsiyalarni joriy etish (Chief Innovation Officer) vazifasi yuklatilsin. Innovatsiyalarni joriy etish vazifasi yuklatilgan rahbar o‘rinbosarlarining tegishli yo‘nalishdagi faoliyatini muvofiqlashtirish Vazirlikka yuklatilsin hamda ularning bazaviy lavozim maoshiga har oyda 30 foiz miqdorida ustama to‘lansin. 7. Qoraqalpog‘iston Respublikasi va viloyatlarda innovatsion hududga aylantirilayotgan tumanlar ro‘yxati 3-ilovaga muvofiq tasdiqlansin. Vazirlik (I.Y. Abduraxmonov) Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi raisi va viloyatlar hokimlari bilan birgalikda bir oy muddatda 3-ilovada ko‘rsatilgan tumanlarni innovatsion hududlarga aylantirish bo‘yicha dasturlarni ishlab chiqsin va tasdiqlasin. 8. Namangan viloyati Chust tumani hokimligi boshqaruv apparatida hokimlikning umumiy shtat birliklari cheklangan soni doirasida tuman hokimining innovatsiyalarni rivojlantirish masalalari bo‘yicha o‘rinbosari lavozimi (keyingi o‘rinlarda — hokim o‘rinbosari) joriy etilsin. Belgilab qo‘yilsinki: hokim o‘rinbosari O‘zbekiston Respublikasi innovatsion rivojlanish vazirining tavsiyanomasi asosida belgilangan tartibda lavozimga tayinlanadi va lavozimidan ozod etiladi; Chust tumanida yangi hududiy innovatsion infratuzilmalar yaratish va innovatsion tadbirkorlikni rivojlantirish maqsadida “Yashnobod” innovatsiya texnoparki rezidentlarini eksterritorial tamoyil asosida Chust tumani hududida joylashtirishga ruxsat etiladi. 9. Vazirlik tomonidan ilmiy tashkilotlar reytingi yuritilayotganligi hamda ularning ilmiy va innovatsion faoliyatini baholash tizimi joriy etilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin. Vazirlik hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda uch oy muddatda oliy ta’lim muassasalarining ilmiy va innovatsion faoliyatini baholash tizimini joriy qilsin. 10. Shunday tartib o‘rnatilsinki, unga muvofiq: Vazirlik tomonidan har kalendar yil yakuni bo‘yicha ilmiy tashkilotlarning hamda har o‘quv yili yakuni bo‘yicha oliy ta’lim muassasalarining ilmiy va innovatsion faoliyati baholanadi; Vazirlik baholash natijalariga ko‘ra oliy ta’lim muassasalari va ilmiy tashkilotlar rahbarlari, shu jumladan rektor (direktor) hamda ularning ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektoriga (direktor o‘rinbosariga) nisbatan rag‘batlantirish yoki intizomiy jazolarni qo‘llash haqida tizimida oliy ta’lim muassasalari va ilmiy tashkilotlari bo‘lgan tegishli vazirlik va idoralarga taqdimnoma kiritadi; oliy ta’lim muassasalari va ilmiy tashkilotlar rahbarlarining (rektor, direktor) ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektor va direktor o‘rinbosari O‘zbekiston Respublikasi innovatsion rivojlanish vazirining taqdimnomasiga muvofiq tizimida oliy ta’lim muassasalari va ilmiy tashkilotlari bo‘lgan tegishli vazirlik va idoralar rahbarining buyrug‘iga asosan lavozimga tayinlanadi va lavozimidan ozod etiladi. 11. Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi Tashqi ishlar vazirligi va Vazirlik bilan birgalikda 2021-yil 1-mayga qadar nufuzli xorijiy universitetlar va ilmiy markazlar bilan ilmiy-innovatsion sohada ikki tomonlama o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan chora-tadbirlar rejasini tasdiqlasin va amalga oshirilishini ta’minlasin. 12. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ayrim hujjatlariga 4-ilovaga muvofiq o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilsin. 13. Vazirlik bir oy muddatda qonun hujjatlariga mazkur Farmondan kelib chiqadigan o‘zgartirish va qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin. 14. Mazkur Farmon ijrosini samarali tashkil etishga mas’ul va shaxsiy javobgar etib innovatsion rivojlanish vaziri I.Y. Abduraxmonov belgilansin. Farmon ijrosini har chorakda muhokama qilib borish, ijro uchun mas’ul idoralar faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri A.N. Aripov hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining maslahatchisi A.A. Abduvaxitov zimmasiga yuklansin. Amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijadorligi yuzasidan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga 2022-yil 1-yanvarga qadar axborot berilsin. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. MIRZIYOYEV Toshkent sh., 2021-yil 1-aprel, PF-6198-son XULOSA
Sof mahsulot bevosita ishlab chiqarishda band bo'lgan menejerlar, ishchilar, dehqonlar va muhandislar, texnik xodimlar va boshqalarning yangidan sarf qilingan mehnati bilan yaratilgan zaruriy Zaruriy mahsulot va qo'shimcha mahsulotdan iboratdir. Zaruriy mahsulot - bu ishchi va xizmatchilar tomonidan ish vaqtining bir qismi bo'lgan zaruriy ish vaqtida zaruriy mehnat bilan yaratiladi va ularga ish haqi, mehnat haqi ko'rinishida beriladi. Samaradorlik iqtisodiy kategoriya sifatida ishlab chiqarishning pirovard natijasi bilan unga avanslangan resurslar, mablag'lar yoki qilİngan xarajatlar o'rtasidagi nisbatdan iborat bo'ladi. Samaradorlikning bosh mezoni haqida foyda, boshqalari esa yalpi milliy mahsulot, sof mahsulot, milliy daromad, qo'shimcha mahsulot deb ko'rsatadilar. Mehnat unumdorligi — ishchi kuchining vaqt birligi mobaynida mahsulot yaratish qobiliyatiga aytiladi. Bu esa sarflangan mehnat miqdoriga nisbati bilan belgilanadi. Vaqt birligi ish kuni, ish soatidan iborat bo'ladi. Samaradorlikni aniqlashda kapital unumdorligidan foydalanish mumkin. Samaradorlikni anqilashda ko'rsatib o'tilgan mezonlardan tashqari mahsulotning mehnat sig' imi, material sig'imi, energiya sig'imi degan ko'rsatkichlardan ham foydalaniladi. Bunda ishlab chiqarilayotgan mahsulotning har bir birligini yaratish uchun ketgan, yoki ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan mehnat, moddiy ashyolar, energiya miqdorini hisobiga olinadi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR l. Amaliy iqtisodiyot (o vuv qo 'Ilanmasi). Tarjimonlar I.Fozilov va boshqalar. T.: ”Sharq”, 1996. Butikov I. Qimmatli qoeozlar bozori. T.: ”Konsauditinform ”, 2001. Doklad o chelovecheskom razvitii. T. ”O Žbekiston ”,1993. Kurs ekonomiki(uchebnik). M.: ”Infra-M”, 2000. Rasulov M. Bozor iqtisodiyoti asoslari. T.: ”O'zbekiston 1999. Ergashev T.,lsmatov R. Iqtisodiy savodxonlik asoslari. T.: ”Sharq ”, 2001. Yurbeva T. V. Soísialbnaya ro 'nochnaya ekonomika (uchebnik). M.. ”Russkaya delovaya literatura '', 1999. 8. “Finanso`”. Uchеbnik pod rеd. V.V. Kovalyova. M.; 2014. 9.“Dеngi, krеdit, banki. Uchеbnik.pod.rеd”.V.V. Ivanova, B.I. Sokolova. M.; 2004. 10. Internet sahifalar: www.press-server.uz www.stat.uz www.uza.uz www.ceep.uz www.uzexport.uz www.uzsecurities.uz www.wis.uz Download 52.9 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|