Reja: Jadid ma’rifatparvarlik harakatining siyosiylashuvi, jadidlar tomonidan ilgari surilgan siyosiy mustaqillik g‘oyasi

Jadidlar olg‘a surgan g‘oyalar faqat o‘z davri uchun emas, bugungi o‘zbek qonunchiligi uchun ham muhim ahamiyat kasb etdi. Shuningdek, bu g‘oyalar mustaqil O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini yaratishda muhim manba bo‘lib xizmat qildi. Chunki, jadidlar tomonidan ilgari surilgan milliy davlatchilik g‘oyasining mazmun-mohiyatini ilg‘or Yevropa davlatlari tajribalari bilan birga mahalliy xalqning, Turkistonda yashaydigan har bir millat va elatlarning manfaatlari birday himoya qilingan g‘oyalar tashkil etgan. To‘g‘ri, jadidlar o‘zlarining bunday ilg‘or va taraqqiyparvarlik g‘oyalari nechog‘li muhim bo‘lsa-da, ularni amalga oshirish jarayonida yutuq va kamchiliklardan xoli emaslar
Agar o‘sha davr hayotini chuqurroq mushohada etsak, tuhmatlar, bo‘htonlar, chaquvlar to‘lib-toshgan 30-yillarda inson hayoti, uning taqdiri birovni qiziqtirmas, zo‘r berib sotsializm qurish siyosati avj olgan bir paytda tinch va osuda yashashning, davrning aybdor va aybsiz insonlarini yamlamay yutayotgan qatag‘on mashinasi og‘ziga tushib qolmaslikning o‘zi bir baxt edi. Ma’lumot o‘rnida shuni aytish joizki, 1938-yilning oxirida sovet turmalari va lagerlarida to‘qqiz million atrofida odam hibsda bo‘lgan. 1938-yilning dekabr o‘rtasida yеtti million odam qamoqqa olingan. Ikki yil ichida bir millionga yaqin odam otilgan. 1937-1938-yillar mobaynida hibsda ikki million odam o‘lgan. 1938-1950-yillar davomida turmalar va lagerlarda o‘n ikki million odam halok bo‘lgan. Ularning yoniga yana kam deganda bir million otib tashlangan odamni qo‘shmoq kerak.