Reja: Janubiy turkmaniston arxeologik kompleks ekspeditsiyasi haqida

Ziggurat

Sayt uning qoldiqlari bilan ajralib turadi ziggurat.^[2] Bu Mesopotamiya ziggurat tipidagi to'rt darajali minoraga ega monumental diniy majmua edi.^[3] Ushbu qurilish "proto-zardushtiylik" deb ham ta'riflangan.
Boshqa Mesopotamiya aloqalari ham mavjud edi,
"Oltin tepa tsivilizatsiyasi qo'shni madaniyatlar bilan yaqin aloqada bo'lgan. Oltingugurtli sirlangan idishlar (Tepe Hissar, Tureng Tepe ) Eronning shimoli-sharqidan olib kelinganligi, aristokratik sektorda olib borilgan qazish ishlari paytida aniqlandi. "^[3]
Namozga V va Oltintepe ham aloqada bo'lganlar Kechki Xarappan madaniyat (miloddan avvalgi 2000-1600 yillar). Oltin tepada Hind vodiysidagi ko'plab buyumlar, shu jumladan fil suyagidan yasalgan buyumlar va Xarapp tipidagi shtamp muhrlari topilgan. Hech bo'lmaganda bitta buyumda Xarapp yozuvi mavjud edi.
Masson (1988) madaniyatni a Proto-Dravidian mansublik. Shuningdek, Sarianidi saytni hindistonlik eronliklar bilan bog'laydi.

Ikki g'ildirakli aravalar

C dan ikki g'ildirakli aravachalarning modellari. Miloddan avvalgi 3000 yillar Oltin-Depada topilgan bo'lib, Markaziy Osiyoda g'ildirakli transportning eng dastlabki dalilidir, ammo model g'ildiraklar bundan ancha ilgari kontekstdan kelib chiqqan. Jabduqlar turiga qarab, aravalarni dastlab buqalar yoki buqa tortib olishgan. Shu bilan birga, BMAC tarkibida tuya xonakilashtirilgan. V tuya chizgan aravaning maketi. Miloddan avvalgi 2200 yil Oltin-Depada topilgan.^[4]
Monjukli Depe, yana bir muhim qadimiy aholi punkti yaqinda joylashgan.
ЖАНУБИЙ ТУРКМАНИСТОН АРХЕОЛОГИК КОМПЛЕКС ЭКСПЕДИЦИЯСИ (ЖТАКЭ) – Туркмaнистoн ФА Президиуми қошида проф. М. Е. Массой бошчилигида ташкил қилинган (1945). ЖТАКЭ тош даври (Жабал макони), неолит (Жойтун маданияти), энеолит (Анов, Намозгоҳ тепа, Гўксур), жез (Олтинтепа) ва илк темир (Ёзтепа, Даҳистон) даврлари, айниқса Парфия маданияти бўйича муҳим археологик тадқиқотлар олиб бориб, янги ва эски Яисодаги қазишмалар вақтида жаҳон тарих фани учун ўта муҳим ашёвий далиллар топди, улардан ритонлар (фил суягидан ишланган) хусусидаги маълумотлар (М. Е. Массой, Г. А. Пугаченкова) Италияда, Парфия ёзма ҳужжатлари (В. А. Лившиц, И. М. Дьяконов) эса Англияда нашр этилди. ЖТАКЭ шаҳарлар тарихий топографияси ва қад. карвон йўлларини ўрганиш борасида ҳам муҳим и. т. лар олиб борди: Эрк қальа, Габр қалъа ҳамда Султон қалъа харобаларидан топилган идиш ва буюмларга таяниб, Марв тарихи даврларга бўлинди (3. И. Усмонова, М. И. Филанович), Марв воҳасида 11 — 12-а. да ҳунармандчилик тараққий этганлиги аниқланди. ЖТАКЭ томонидан Исломдан аввалги давр (маздакийлик, буддизм, христианлик)га оид ёдгорликлар ўрганилди (Г. Я. Дресвянская). Жумладан Габр қалъа ва Харобакошухдаги черков харобаси ҳамда Туркманистон ФАнинг 50-й. ларда бошланган (С. А. Ершова) ва айниқса, ЖТАКЭ томонидан 60-й. ларда Марв атрофидаги некрополь тўла текширилди. Марвда Исломга дойр археологик ёдгорликлар (Марвдаги дастлабки масжид, Номозгоҳ тепа) харобаларини қазиб ўрганмокда (Т. Хўжаниёзов, Б. Д. Кочнев), туркман қабилалари этногенези (Д. И. Овезов), қад. меъморлик услублари ва антик ўрта аср санъати бўйича и. т. лар (Г. А. Пугаченкова) олиб бормоқда. ЖТАКЭнинг 860 дан зиёд илмий ишлари, «Труды ЮТАКЭ»нинг 19 жилди, «ЖТАКЭ материаллари»нинг 2 нашри ва бир қанча монографиялар нашр этилган.