Reja: Kirish 1

Uloqtirish mashqlari maxsus snaryadlarni uzoqqa irg‘itish vauloqtirishdan iborat. Uloqtirish mashqlari vaqtida asab-mushaklar qisqa vaqt ichida maksimal zo‘riqadi. Bunda qo‘l, yelka kamari va badan mushaklarigina emas, balki oyoq mushaklari ham faol ishtirok etadi. Snaryadlarni uzoqqa uloqtirish uchun kuch, chaqqonlik talab etiladi. Bajarish usuliga qarab uloqtirish uch turga bo‘linadi: bosh
ortidan uloqtirish (nayza va granata); aylanib uloqtirish (lappak, bosqon); irg‘itish- yadro (1-jadval). Uloqtirish usuli snaryadlarning o‘lchami va og‘irligiga qarab tanlanadi. Sportchi nayza, granata, tennis koptoklarini yugurib kelib, bosh ortidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri uzoqqa; og‘irroq snaryadlar (lappak, bosqon)ni o‘z o‘qi atrofida aylanib uloqtirgani qulaydir. Maxsus tutqichi bo‘lmagan yadro esa irg‘itiladi. Granataning vazni maktab yoshidagi bolalar uchun 500 gr, kattalar uchun 700 gr;
-nayza - erkaklar uchun 800 gr, ayollar uchun 600 gr;
- lappak - erkaklar uchun 2 kg, ayollar uchun 1,5 kg;
- bosqon - erkaklar uchun 7,257 kg, o‘smirlar uchun 6 kg, ayollar uchun 5 kg;
- yadro - erkaklar uchun 7,257 kg, o‘smirlar uchun 6 kg,ayollar uchun 5 kg, qizlar uchun 4-3 kg qilib belgilanadi.
Ko‘pkurash yugurish, sakrash va uloqtirish mashqlarining har xil turlarini
o‘zida mujassamlashtirgan sport turi. Ko‘pkurash o‘z tarkibidagi sport turining soniga qarab nomlanadi, chunonchi uchkurash, beshkurash, o‘nkurash va h.k.
Ko‘pkurashning asosiy turlari quyidagilar: erkaklar uchun-o‘nkurash; ayollar uchun
- yettikurash; o‘smirlar va o‘spirinlar uchun olti va sakkizkurash. Ba’zan musobaqa nizomida musobaqa sharoitiga qarab, ko‘pkurash turlari kamaytirib berilishi mumkin. Ko‘pkurash bilan shug‘ullanuvchilarga yuqori talablar qo‘yiladi.Ular texnik jihatdan yuqori tayyorgarlikka ega, chaqqon, kuchli, sakrash qobiliyati yuqori kabi fazilatlarga ega bo‘lishlari shart. Ko‘pkurash dasturini to‘la bajarish
uchun sportchi a’lo darajada tayyorgarlikka ega, o‘zini idora etadigan bo‘lishi
lozim. Ko‘pkurash bilan shug‘ullanish-yengil atletika bilan endigina shug‘ullana boshlagan sportchilar uchun organizmni har tomonlama jismoniy chiniqtirishning eng yaxshi yo‘lidir.
"Yozgi kanikulda nima bilan shug’illanish kerak". Stendda "Maktab spratakiadasining natijalari" yoritilib borishi kerak.
Har qaysi qatoriga uni egallagan o’rni, ochkosi, o’tkazilgan musobaqadan so’ng darrov yozilishi zarur!
Yana bir stend "Maktab jismoniy tarbiya dasturining talablari" deb unda dastur talabi, mashqlar tarkibi yoritiladi.
Maktab radiouzeli orqali doimiy davlat miqyosidagi chempionlarni, rekordchilarni tarixini, biografiyasini berib borilsa qiziqarli bo’ladi.
Yuqori sport mahoratiga ega bo’lgan sportchilar bilan uchrashuvlar tashkil qilinsa, sport qirolicha maktabda egallagan o’rni yuqoriroq bo’ladi. Qiziquvchi o’quvchilar ko’payadi.
2. Maxsus moslamalar yasash.
Sport maydonini sozlayotganida shuni e’tiborga olish kerakki, darsdan tashqari mustaqil shug’ullanish uchun ham qulay bo’lishi kerak. Maktab sharoitida sektorlar, shunday qurilishi kerakki, bunda bir vaqtning o’zida bir necha o’quvchi shug’ullana olishi
mumkin bo’lsin. Sakrash, uloqtirish sektorlari, yugurish yo’laklari sport uyinlari maydonidan tashqari joylashgan bo’lishi, ular bir-biriga halaqit bermasligi kerak.Maxsus moslamalar.
Sakrashga o’rnatiladigan stoykalar metal yoki yog’ochdan bo’lishi mumkin, metalli ikkita truba bir-biriga kiradigan bo’lib, balandlik ko’tarilganda ichidagi truba ko’tariladi.O’zunlikka sakrashda ulchash reyka bo’lib unda har 5 sm belgi bilan belgilansa, har sakragandan keyin ruletka orqali o’lchamay reykaga qarab natija aniqlanaveradi.
Start tirgagichlar besh-olti kishilik yasash mumkin, alohida start girgagich har bir sportchi to’rganda almashtirilib o’rnatish o’rniga 5-6 o’quvchi o’ziga moslab foydalanish mumkin.To’siqlarni yasash mumkin, balandlikka sakrash darsida planka o’rniga rezina elastik bintdan foydalanish mumkin.
Uloqtirish sektorida bo’r va kraska bilan chiziq chizib qo’yish mumkin.
Xulosa
Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat mutaxassislar tayyorlashda yengil atletika va uni o‘qitish uslubiyati fani o‘zining ko‘p qirrali nazariy va amaliy ahamiyati bilan muhimdir.
Yengil atletika fani mazmunida talabalar yengil atletika mashqlarining kelib chiqishi, nomlanishi va sport turlari sifatida shakllanishi mashqlar va yengil atletika ko‘pkurashi mashqlarining tasnifi qlassifiksiyasi boshqarish maxorati,
yengil atletika turlarining texnikasi va taktikasi o‘rgatish.Talabalarga yengil atletika fanidan ham nazariy ham amaliy bilim berish.Jamiyatda sog‘lom turmush tarzini shakllantirish, aholi salomatligini mustahkamlash, jismonan sog‘lom va
ma’naviy boy yosh avlodni tarbiyalash, fuqarolarning jismoniy tarbiya va sport bilan jiddiy shug‘ullanishla-riga erishish bugungi kunning eng dolzarb masalalaridan hisoblanadi.
Yurtboshimiz tashabbuslari bilan "Sixat-salomatlik yili"Davlat dasgurining ishlab chiktspishi hamtsa uning xayopa tatbiq etalishi jismoniy tarbiya o‘kdeuvchshari, sport murabbiylari zimmalariga goyatda sharafli va masuliyatli vazifalarni kjlamokda,
Yengil atletikani "Sport malikasi" deb atashadi. Bu juda balandparvoz iboraga
sportning bu turi loyiqmi?-deb o‘ylab qolasan. Yengil atletika barcha zamonaviy sport turlariga yo‘l ochib berdi, futbol yoki basketbolni yugurmay yoki sakramay o‘ynab bo‘lmaydi, hattoki shaxmat ustasi ham musoba-qaga tayyorlanish jarayonida yugurish mashqi bilan shug‘ullanadi.
Millionlab insonlar o‘z salomatliklarini yurish yugurish bilan mustah- kamlamoqdalar.Zamonaviy olimpiya harakatlarining asoschisi Perde Kuberten shunday degan edi: "Asosiysi g‘alaba emas musobaqada qatnashish! Mustaqil tayyorgarlik materiallari yoritilishi kerak. "Nima qilsam kuchli bo’laman", "Yozgi kanikulda nima bilan shug’illanish kerak". Stendda "Maktab spratakiadasining natijalari" yoritilib borishi kerak.
Sog‘lom bo‘laman desang-yugur, Chiroyli bo‘laman desang-yugur, Kuchli
bo‘laman desang-yugur,
Har bir talaba yengil atletikani asosiy fan sifatida o‘rganishi vaqtida va jismoniy tarbiya o‘qituvchilarini o‘z ustida mustaqil ishlashi bilan quyidagilarni bilishi shart:
1. Yengil atletikani nazorat asoslarini o‘rganish.
2. Yengil atletikachilar o‘zlarini harakat qobiliyatlaridan eng yaxshi natija
ko‘rsatish uchun foydalanadilar.Yurish-yugurshtsda masofani qisqa vaqt ichida o‘tishi. Sakrashlarda-uzoqroq yoki balandroq natija ko‘rsatishi uloqtirish-larda- snaryadlarni iloji boricha uzoqroq uloqtirishlaridan iboratdir.
3.Yugurish sakrash va boshqa asosiy mashklarni normativlar darajasida
o‘zlashtirish.
4. Yengil atletikani o‘rgatish uchun kerak bo‘ladigan amaliy pedagogik ko‘nikma va malakalarni egallash, shuningdek musobaqalarni tashkil qilish va hakamlik qilishni o‘rganish
Yengil atletika – Yurish, Yugurish, sakrash va uloqtirish mashqlaridan iborat sport turidir. Maxsus jismoniy tarbiya o‘quv yo‘rtlarida esa yengil atletika mazko‘r sport turining nazariyasidan, Amaliy ishlaridan hamda uni o‘qitish metodikaksidan iborat, dars shu sohada ilmiy tadiqotlar o‘tkaziladigan fandir. Qadimiy Yunon so‘zi
«atletika» o‘zbek tilida «kurash» mashq degan ma’noni bildiradi. Kadimiy
Yunonistonda kuchlilik va chaqqonlkda musobaqalashgan kishilarni atletlar deb atar edilar. Hozirda esa jismoniy kamolotga yetgan kuchli odamlarni atletlar deyiladi.
Yengil atletika degan nom shartli bo‘lib sirtdan qaraganda, yengil atletika mashqlarining og‘ir atletika mashqlariga nisbatan yengil tuyulishigagina asoslangan. Ayrim mamlakatlarda yengil atletikani «atletika» Fransiyada yoki
yo‘lka maydondagi mashqlar AQSh Angliyada deb ataydilar.
Hozirgi zamon yengil atletika sporti boshqa mamlakatlarga nisbatan


Foydalangan adabiyotlar:


1. Goyxman "Maktabda engil atletika" Moskva FiS 1972.
2. "Engil atletika" M. "Prosveeshhnie" 1987 g.
3, Uroki legkoy atletiki v shkole "Prosvezshhenie" M. 1984 g.2-Mavzu.
4. www.arxiv.uz
5. www.ziyonet.uz