Reja: Kirish. Asosiy qism

Qor ko‘chkisidan so‘ng qanday harakat qilish kerak?

Agar siz qor ko‘chkisi tushgan maydondan tashqarida bo‘lsangiz, favqulodda vaziyat haqida yaqin oradagi aholi manzilgohi ma’muriyatiga qanday qilib bo‘lsa ham xabar bering va jabrlanganlarni qidirish va qutqarishga kirishing.

Qor ostidan mustaqil yoki qutqaruvchilar yordamida chiqib olgach, tanangizni tekshirib ko‘ring. Zaruriyat bo‘lsa, o‘zingizga tibbiy yordam ko‘rsating. YAqin oradagi aholi manzilgohiga etib olgach, yuz bergan voqea haqida mahalliy ma’muriyatga xabar bering. O‘zingizni sog‘lom deb hisoblasangiz-da, tibbiyot maskani yoki tibbiyot xodimlariga murojaat qiling. Bundan keyin tibbiyot xodimi yoki qutqaruv otryadi rahbari ko‘rsatmasiga binoan harakat qiling.

Qarindosh-urug‘ingiz va yaqinlaringizga ahvolingiz va turgan joyingiz haqida xabar bering.

Dovul, bo‘ron va quyunlar yuzaga kelayotganligidan shamol tezligining ortishi, atmosfera bosimining keskin tushib ketishi, jala va suvning shamol yordamida haydab kelinishi, ko‘p miqdorda qor yog‘ishi darak beradi.

Agar siz dovul, bo‘ron va quyunlar bo‘lib turadigan hududda yashasangiz, u holda:

- boshlanayotgan tabiiy ofat to‘g‘risidagi xabar berish signali;

- aholini muhofaza qilish va bino (inshoot)larning shamol ta’siriga

barqarorligini oshirish usullari;

- dovul, bo‘ron, quyun vaqtida aholining harakat qoidalari;

- dovul, bo‘ron, quyun oqibatlarini bartaraf etish va vositalari, shuningdek jabrlanganlarga yordam ko‘rsatish usullari;

- yaqin oradagi erto‘la, panajoy yoki eng mustahkam va barqaror binolarda oila a’zolari, qarindoshlar va qo‘shnilarni yashirish joylari;

- yuqori xavfga ega bo‘lgan hududlardan uyushgan holda evakuatsiya
o‘tkazilganda uning yo‘nalishi va joylashish hududlari;

- favqulodda vaziyatlar boshqarma va bo‘limlarining manzillari va telefon raqamlarini bilib olishingiz kerak.

Dovul, bo‘ron va quyun vaqtida qanday harakat qilish kerak?

Agar dovul (bo‘ron) boshlangan vaqtda bino ichida bo‘lsangiz, derazadan uzoqlashing va ichki xonalar devorlari oldidagi xavfsiz joylarda, yo‘lakda, devoriy shkaflar oldida, vannaxonada, hojatxonada, mustahkam shkaflar ichi, stol ostidan panoh toping. Pechkalardagi olovni, elektr tarmog‘i, gaz manbalarini o‘chiring.

Tunda fonar, lampa, shamlardan foydalaning, favqulodda vaziyatlar boshqarmasi (bo‘limi) axborotlarini tinglash uchun radiopriyomniklarni ishlatib qo‘ying, imkon qadar panajoylarda, erto‘lalarda bo‘lishga harakat qiling. Agar dovul, bo‘ron va quyun vaqtida ko‘chada bo‘lsangiz, u holda binolar, ko‘priklar, estakadalar, elektr uzatish tizimlari, daraxtlar, daryo, ko‘l va ishlab chiqarish ob’ektlaridan uzoqroq bo‘lishga harakat qiling. Tepadan tushayotgan bino qismlarining parchalari, oyna siniqlaridan muhofazalanish uchun fanera, karton va plastmassa yashiklar, taxta va boshqa qo‘l ostidagi vositalardan foydalaning. Zudlik bilan erto‘la, radiatsiyadan yashirinish joylarida berkinishga harakat qiling. Shikastlangan binolarga kirmang, shamol ta’sirida ular qulab tushishi mumkin.

Quyun yaqinlashib kelayotganligi to‘g‘risidagi signalni olgach, zudlik bilan panajoy, erto‘laga tushish yoki krovat va boshqa mustahkam mebel ostidan panoh topish zarur. Quyun sizga ochiq joyda etib olsa, ariqlar osti, chuqurlik, jarliklarda erga mahkam yopishib olish, boshingizni kiyimingiz yoki daraxt shoxlari bilan berkitishingiz lozim. Avtomobil ichida qolmang.

Transport avariyalari va halokatlari.

a) Aviahalokatlar oldini olish chora-tadbirlari:
Rejaviy-profilaktik ko‘rik va ta’mirlash ishlarining o‘z vaqtida o‘tkazilishi, xizmat muddati qoidalari talablariga amal qilish, boshqarish va aloqa tizimlarining ish sifatini oshirish, bundan tashqari xodimlarning bilimi va tajribasini oshirib borish.
b) Temir yo‘l transportidagi avariyalar va halokatlar (ag‘darilishlar) oldini olish chora-tadbirlari:
Rejaviy-profilaktik ko‘rik va texnik ta’mirlash ishlarini o‘z vaqtida o‘tkazilishi, transport turini ishlatish muddati qoidalari talablariga amal qilish, boshqarish va aloqa tizimlarining ish sifatini oshirish, dispetcherlik xizmatini yaxshilash, bundan tashqari xodimlarning bilimi va tajribasini oshirib borish va h.k.


v) Avtomobil transportining halokatlari va avariyalari, jumladan yo‘l-transport hodisalari oldini olish chora-tadbirlari:
Rejaviy-profilaktik ko‘rik va texnik ta’mirlash ishlarining o‘z vaqtida o‘tkazilishi, texnik nosoz transport vositasidan foydalanmaslik, barcha turdagi yo‘l harakati qoidalariga rioya qilish, DAN xodimlarining, haydovchilarning, qolaversa aholining birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish bo‘yicha bilim va malakalarini oshirish, yo‘l tarmoqlarini me’yoriy talab darajasida saqlash, shaharlarda ko‘p sathli yo‘llardan, piyodalarning er osti yo‘laklaridan samarali foydalanish va h.k.


g) Metropoliten bekatlaridagi va tunnellaridagi halokatlar, avariyalar, yong‘inlar oldini olish chora-tadbirlari:
Rejaviy-profilaktik ko‘rik va texnik ta’mirlash ishlarining o‘z vaqtida o‘tkazilishi, texnik nosoz transport vositasidan foydalanmaslik, metropolitenda mashinist tomonidan temir yo‘l harakati qoidalariga rioya qilish, tarmoq xodimlarining ish yuzasidan bilim-malakalarini oshirib borish. Metro ichidagi telemoslamalarda muhofazalanish to‘g‘risidagi qisqa videolavhalar ko‘rsatib borish.


d) Magistral quvurlardagi avariyalar oldini olish chora-tadbirlari:
Texnik hujjatlarda ko‘rsatilgan me’yor talablari bo‘yicha rejaviy- profilaktik ko‘rik va texnik ta’mirlash ishlarining o‘z vaqtida o‘tkazilishi, barcha xavfsizlik choralariga, barcha xizmat muddati talablariga rioya qilish va h.k.


Muhofaza tadbirlari:
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 558-qaroriga muvofiq “O‘zbekiston havo yo‘llari” Milliy aviakompaniyasiga va unga qarashli avariya-qutqaruv va qidiruv xizmatlariga aviatsiya texnikasidan avariyasiz foydalanish va parvozlar xavfsizligi bo‘yicha tadbirlarni tashkil etish va amalga oshirish, “O‘zbekiston temir yo‘llari” Davlat aksiyadorlik kompaniyasiga temir yo‘l transporti vositalaridan avariyasiz foydalanish, tashish chog‘ida portlovchi, yong‘in xavfi bo‘lgan yuklar va kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalar (KTZM) xavfsizligini ta’minlash tadbirlarini tashkil etish va amalga oshirish, Davlat avtomobil nazorati organiga yo‘l-transport xavfsizligini ta’minlash xizmatiga rahbarlik qilish, O‘zbekiston Respublikasi Sanoat va konchilik ishlarining bexatar olib borilishini nazorat qilish Davlat qo‘mitasiga kon, ruda, kimyoviy, neft va gaz qazish hamda qayta ishlash sanoati va “Toshmetroqurilish” ob’ektlarida ishlarni olib borishning ahvoli va xavfsizligi ustidan davlat nazoratiga rahbarlik qilish, “O‘zbekneftgaz” milliy xolding kompaniyasiga ishlab chiqarish va texnologik jarayonning kuchli xavfli o‘ziga xosliklari bilan bog‘liq bo‘lgan avariyalar va halokatlarning oldini olish va ularni bartaraf etish bo‘yicha tadbirlarni tashkil etish va amalga oshirish, hamda idoraga qarashli ob’ektlarda avariyalarning kelib chiqishi ehtimollari va oqibatlarini bashoratlash, tarmoqning birlashmalari va ob’ektlarida favqulodda vaziyatlar chog‘ida ishlarning barqarorligini oshirish vazifalari yuklatilgan. Bundan tashqari, soha xodimlarining muhofazalanish kafolatlari qonun asosida amalga oshiriladi.


Energiya ta’minoti ob’ektlaridagi avariyalar, kommunal ob’ektlardagi avariyalar oldini olish chora-tadbirlari:
Yordamchi tarmoqlar evaziga energiya ta’minotini barcha ob’ektlarining barqaror faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash.
Texnik hujjatlarda ko‘rsatilgan me’yor talablari bo‘yicha rejaviy- profilaktik ko‘rik va texnik ta’mirlash ishlarining o‘z vaqtida o‘tkazilishi, barcha xavfsizlik choralariga amal qilish, qolaversa barcha xizmat muddati talablariga rioya qilish va x.k.

Gaz tozalash qurilmalaridagi biologik va boshqa tozalash inshootlaridagi avariyalar oldini olish chora-tadbirlari:
Yordamchi tarmoqlar evaziga muhandislik tarmoqlarining barqarorligini ta’minlash. Texnik hujjatlarda ko‘rsatilgan me’yor talablari bo‘yicha rejaviy-profilaktik ko‘rik va texnik ta’mirlash ishlarining o‘z vaqtida o‘tkazilishi, barcha xavfsizlik choralariga amal qilish, qolaversa barcha xizmat muddati talablariga rioya qilish va h.k.


Muhofaza tadbirlari:
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 558-qaroriga muvofiq “O‘zbekenergo”ga energetika tizimiga kiruvchi barcha ob’ektlardan avariyasiz foydalanishga oid tadbirlar majmuini tashkil etish va amalga oshirish, hamda “O‘zkommunxizmat” va mahalliy hokimiyat organlari bilan birgalikda iste’molchilarni hamda, birinchi navbatda, favqulodda vaziyatlar zonalaridagi hayotiy ta’minot ob’ektlarini elektr quvvati bilan uzluksiz ta’minlash tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish vazifalari yuklatiladi.
Bundan tashqari energetika ob’ektlarining texnik holatini nazorat qiluvchi davlat xizmati orqali bu tizimdagi turli avariya holatlarini oldi olinadi.
“O‘zkommunxizmat”, mahalliy hokimiyat organlari bilan birgalikda iste’molchilarni hamda, birinchi navbatda, favqulodda vaziyat zonalaridagi xayotiy ta’minot ob’ektlariga xizmat qiluvchi muhandislik tarmoqlarining uzluksiz ish faoliyatini ta’minlash tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish vazifalari yuklatiladi. Bundan tashqari maishiy-texnik xizmatlar, shaharlarni, turar joylarni va hududlarni favqulodda vaziyatdan muhandislik himoya qilish xizmatlari.