Reja: Kirish “Fizika” fanining predmeti kirish. Kinеmatika asoslari

Chiziqli tezlik bilan burchak tezlik orasidagi munosabat

Tekis aylanma harakat qilayotgan jismning yo‘l formulasi:
Chiziqli tezlik, burchar tezlik va aylana radiusi orasidagi bo’lanish:

Aylanish davri, chastotasi, chiziqli tezlik va burchak tezlik orasidagi munosabatlar

Jismning bir marta aylanishiga ketgan vaqt aylanish davri deb ataladi. Aylanish davri T bilan belgilanadi. Uning asosiy birligi – sekund (s). Agar jism Δt vaqt ichida n marta aylangan bo‘lsa, u holda aylanish davri T quyidagicha aniqlanadi:
Jismning vaqt birligidagi aylanishlar soni aylanish chastotasi deb ataladi. Aylanish chastotasi v (nyu) bilan belgilanadi. Uning asosiy birligi – 1/s.
Agar jism Δt vaqtda n marta aylangan bo‘lsa, u holda aylanish chastotasi v quyidagicha aniqlanadi:
Aylanish davri T bilan aylanish chastotasi v orasidagi munosabat:
Aylanish davri T bilan chiziqli tezlik υ orasidagi munosabat:
Aylanish davri T bilan burchak tezlik ω orasidagi munosabat:
Aylanish chastotasi v va chiziqli tezlik υ orasidagi munosabat:
Aylanish chastotasi v va burchak tezlik ω orasidagi munosabat: Aylanma harakatda moddiy nuqtaning chiziqli tezligining son qiymati o‘zgaradigan hollar ham uchraydi. Bunday paytda moddiy nuqtaning chiziqli tezligi o‘zgarishi bilan bog‘liq tezlanish vujudga keladi. Bu tezlanish tezlikning son qiymati o‘zgarishi tufayli hosil bo‘lganligidan, uning yo‘nalishi tezlik yo‘nalishi bilan mos tushadi. Shunga ko‘ra uni urinma, ya’ni tangensial tezlanish deb ataymiz va uning ifodasi quyidagicha bo‘ladi:
Aylanma harakatlanayotgan moddiy nuqtaning chiziqli tezligi ham o‘zgarsa, uning umumiy tezlanishi yoki ifoda orqali aniqlanadi.
Bu yerda: a_τ= εR ga teng - tangensial tezlanish.
Normal tashkil etuvchish: - normal tezlanish.


Hulosa:

Knematikaning asosiy vazifasi vaqt o’tishi bilan jism vaziyatining fazodagi o’zgarishidan iborat bo’lgan harakat troektoriyasini aniqlashdan iborat.

To’g’ri chiziqli tekis harakat deb, teng vaqtlar oralig’ida bir xil masofani o’tgan va troektoriyasi to’g;ri chiziqdan iborat bo’lgan jism harakatga aytiladi.
Shunday qilib, zamonaviy fizik materiya harakatining turli fizik shakllarini, ularning o’zaro bir-biriga aylanishi shuningdek, modda va maydon xossalarini o’rgatadi.
Fizika yunoncha “phusis”-tabiat degan so’zdan olingan bo’lib,tabiatshunoslik degan ma’noni bildiradi.Fizika fanini (kitobini) birinchi bo’lib qadimda yunon mutafakkiri Aristotil (eramizdan avvalgi 384-322 yil) o’zining 8 tomli kitobida bayon etgan.


Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:

1. S.M. Strelkov. «Mexanika». «O’qituvchi», T. 1975y

2. S.E. Frish., A.V. Tmoreva. «Umumiy fizika kursi».

3. O. Axmedjonov. «Umumiy fizika kursi». I tom.

4. N.A. Sultonov. «Fizika kursi», «Texnika», T. 2002y

5.G. Abdullayev. «Fizika». «O’qituvchi», T. 1989y