Reja: Kirish I bob. G`Oya va mafkuraning mazmun-mohiyati

1.2. Mamlakatimizda milliy g`oya va ma`naviyatga doir bo`lgan masalalarda amalga oshirilayotgan ta`lim tarbiya borasidagi islohotlarning barkamol avlodga ta`siri

Mamlakatimizda ma’naviy-ma’rifiy ishlarni tizimli tashkil etish, bu borada amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarning samaradorligini oshirish, aholi, ayniqsa yoshlarning intellektual salohiyati, ongu tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirish, mafkuraviy immunitetini mustahkamlash, vatanparvarlik, xalqqa muhabbat va sadoqat tuyg‘usi bilan yashaydigan barkamol avlodni tarbiyalashga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jamiyat rivojlanishining asosiy harakatlantiruvchi kuchi bo`lgan yosh avlodni har tomonlama barkamol, yetuk mutaxassis sifatida tarbiyalash, ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan boy ma`naviyma`daniy merosni o`rganish va ulardagi ilg`or g`oyalar va qarashlardan hozirgi zamon yoshlar ta`lim-tarbiya jarayonida foydalanish yo`llari dolzarb pedagogik muammo hisoblanadi. Chunki, yoshlar ma`rifati va madaniyatini yuksaltirishda, ma`naviy komillikka erishishida Milliy g`oya, ma`naviyatning pedagogik asoslari fanining ahamiyati beqiyosdir. Bugun mamlakatimizdagi oliy o`quv yurtlarida mavjud milliy g`oya, ma`naviyat asoslari va huquq ta`limi yo`nalishida Milliy g`oya, ma`naviyatning pedagogik asoslari fanini o`qitilishi, ya`ni ushbu ixtisoslik egalari Milliy g`oya, ma`naviyatning pedagogik asoslaridan xabardor bo`lishini ta`minlash zaminida inson kamoloti masalalari muhim o`rin egallaydi. Hozirgi kunda bo`lajak mutaxassislar oldiga qo`yiladigan yangi ma`naviy tafakkurni shakllantirish vazifasi bugungi Milliy g`oya, ma`naviyatning pedagogik asoslari fanining mohiyatini tashkil etadi. Manaviy tarbiya ta’lim-tarbiyaning muhim qismlaridan biri sifatida talaba-yoshlar ruhiy olamining shakllanishida, hayotiy pozitsiyalarining mustahkamlanishida, ularning ijtimoiy faolligining o‘sishi va ixtisoslik bilimlari hamda umumnazariy tayyorgarligining oshishida asosiy vositalardan biri hisoblanadi. Insoniyat tomonidan to‘plangan behisob manaviy boyliklardan bahramand bo‘lish, ularni o‘zlashtirish yoshlarda vatanparvarlik, insonparvarlik, bag`rikenglik, vijdon, iymon-e’tiqod, or-nomus, mardlik, jasorat, mehr-oqibatlilik, fidoiylik kabi qadriyatlarning shakllanishiga yordam beradi. Yoshlarda bunday sifat va fazilatlarni tarbiyalash ta’lim tizimida 5 ustuvor ahamiyatga ega bo‘lishi kerak. Oldimizda turgan maqsadlarni amalga oshirishda, ma`naviy tarbiyani homiladorlik davridan boshlab voyaga yetgunga qadar davom etadigan uzluksizlik tamoyillariga asoslangan metodikasini hayotga tadbiq etishda, yoshlar tarbiyasida milliy va zamonaviy pedagogikaning ilg`or yutuqlaridan samarali foydalanish, ma`naviy tarbiyaning uzluksizlik tamoyillariga amal qilishda Milliy g`oya, manaviyatning pedagogik asoslari fani ahamiyatlidir.

G‘oya – inson tafakkurida vujudga keladigan, ijtimoiy xarakterga ega bo‘lgan, ruhiyatga ta’sir o‘tkazib, jamiyat va odamlarni harakatga chorlaydigan, maqsad-muddao sari etaklaydigan kuchli, teran fikr. Inson ongining mahsuli sifatida g‘oyalar tushuncha va fikrlar yordamida ifoda etiladi. Ammo har qanday fikr va qarash ham g‘oya bo‘la olmaydi. G`oyalar garchi tafakkurda paydo bo‘lsada, inson va jamiyat ruhiyatiga, hatto, g‘ayri shuuriy qatlamlarga ham singib boradi. G‘oyalarning oddiy fikrlardan farqi yana shundaki, ular garchi tafakkurda paydo bo‘lsada, inson ruhiyatiga, hatto tub qatlamlariga ham singib boradi. G‘oya shunday quvvatga egaki, u odamning ichki 7 dunyosigacha kirib borib, uni xarakatga keltiruvchi, maqsad sari yetaklovchi ruhiy – aqliy kuchga aylanadi. G‘oyaning eng muhim xususiyati – insonni va jamiyatni maqsad sari etaklaydigan, ularni harakatga keltiradigan, safarbar etadigan kuch ekanidadir. Har qanday g‘oya ijtimoiy harakterga ega. Muayyan g‘oyalar odatda alohida olingan shaxs ongida shakllanadi. Ma’lum bir muddatdan keyin esa jamiyatning turli qatlamlariga tarqaladi, turli elatlar va millatlar orasida yoyiladi. Mafkura esa muayyan ijtimoiy guruh, ijtimoiy qatlam, millat, davlat, xalq va jamiyatning ehtiyojlari, maqsad-muddaolari, manfaatlari, orzu intilishlari hamda ularni amalga oshirish tamoyillarini o‘zida mujassam etadigan g‘oyalar tizimidir. Mafkura tushunchasini ta’riflashda falsafiy adabiyotlar va lug‘atlarda bir qancha fikrlar beriladi. Mafkura tushunchasiga turli davrlarda faylasuf olimlar tomonidan berilgan ta’riflar shakl va mazmun jihatidan har xil. Mafkuraga jamiyatdagi muayyan siyosiy, huquqiy, axloqiy, diniy, badiiy, falsafiy, ilmiy qarashlar, fikrlar va g‘oyalar majmuidir, - deb ta’rif beriladi. Har qanday nazariya yoki ta’limot bir tizimga solingan g‘oyalar majmuidan iborat bo‘ladi. Shu sababli dunyoqarashning negizini va muayyan ishonch e’tiqodning asosini ham g‘oyalar tashkil etadi. Xalqimizning eng oliy maqsadlarini, ularning orzu-istaklarini aks ettirishda, ularga erishish yo‘lida jamiyat a’zolarini birlashtiradigan, ularni kuch-g‘ayratlarini ana shu maqsadlarini safarbar etishda milliy g‘oyaning va milliy mafkuraning o‘rni benihoya kattadir. Zero, milliy g‘oya deganda, ajdodlardan avlodlarga o‘tib, asrlar davomida e’zozlab kelinayotgan, shu yurtda yashayotgan har bir inson va butun xalqning qalbida chuqur ildiz otib, uning ma’naviy ehtiyoji va hayot talabiga aylanib ketgan, ta’bir joiz bo‘lsa, har qaysi millatning eng ezgu orzu – intilish va umid – maqsadlarini o‘zimizga tasavvur qiladigan bo‘lsak, o‘ylaymanki, bunday keng ma’noli tushunchaning mazmun – mohiyatini ifoda qilgan bo‘lamiz1 . Mafkuraning hayotiyligi odamlarning, millatning, jamiyatning milliy manfaatini, orzu-intilishlarini qay darajada aks ettira oladigan bosh va asosiy g‘oyalar, bu g‘oyalar ularning turmush tarzi, dunyoqarashi, tabiatiga qanchalik mos bo‘lishi bilan belgilanadi. Hayot sinovlariga bardosh beradigan, odamlarning ezgu maqsadmuddaolarini ifodalaydigan, ularga ma’naviy-ruhiy quvvat beradigan mafkurani ko‘pchilik qabul qiladi. Faqat shunday holdagina u kuchli ruhiy qudratga ega bo‘ladi. Shu sababli ham mafkura barcha davrlarda jamiyatni yuksak va bunyodkor maqsadlar yo‘lida birlashtirib, jamiyat ahli o‘rtasida sog‘lom munosabatlarni shakllantirgan, hamda ezgu orzular, maqsad-muddaolariga erishishda ma’naviy-ruhiy kuch-qudrat beradigan omil vazifasini bajarib kelgan. Shuning uchun ham g‘oya va mafkura barcha insonlar, xalqlar, jamiyat va davlat oldida turgan muhim vazifalarni amalga oshirishda yordam beradigan, turli sohada faoliyat yuritadigan jamiyat ahlini birlashtirib, ularni umumiy maqsad sari safarbar etadigan buyuk kuchdir. Milliy g‘oyasiz va yuksak ma’naviyatsiz odamlar, jamiyat va davlat yo‘lini yo‘qotadi. Milliy g‘oya jamiyatni yuksaltirish va ma’naviy yetuklikka erishish yo‘lidagi, jamiyat a’zolarini oliy maqsadlar sari yetaklab boruvchi bayroq misolidir. Milliy g‘oya xalqni, millatni birlashtiradi. Jamiyatning har bir a’zosini ma’naviy kamolotga erishishini ta’minlab beradi. Milliy g‘oya ma’naviy hayotni yuksaltirish yo‘lidagi olijanob vazifalarni bajarish bilan birga jamiyatning har bir a’zosida ertangi farovon hayotimizga ishonchni shakllantirib beradi. Yuksak ma’naviyatni shakllantirish yo‘lida, mamlakatimiz kuch-qudratini oshirish yo‘lida xizmat qiladigan milliy g‘oya haqida gapirib Islom Karimov shunday deydilar: “… u Vatanimizning shonli o‘tmishi va buyuk kelajagini uzviy bog‘lab turishga, o‘zimizni ulug‘ ajdodlarimiz boqiy merosining munosib vorislari deb his qilish, shu bilan birga, jahon va zamonning umumbashariy yutuqlariga erishmoqqa yo‘l ochib beradigan va shu maqsadlarga muttasil da’vat qiladigan g‘oya bo‘lishi kerak”. Milliy g‘oya ma’naviy hayotni yuksaltirishga xizmat qiladigan fazilatlarni shakllantirib berish bilan birga turli ijtimoiy guruhlar, tabaqalar o‘rtasidagi hamkorlikni, millatlararo totuvlikni va umumtaraqqiyot yo‘lidagi jipslashuvni ta’minlab beradi. Milliy g‘oya O‘zbekistonda istiqomat qilayotgan barcha xalqlarning tilidan, e’tiqodidan, jinsidan qat’iy nazar barcha O‘zbekistonliklarning 1Karimov.I.A.“Biz kelajagimizni o`z qo`limiz bilan quramiz”manfaatlarini ifodalay bilishi kerak. Milliy g‘oya har bir shaxsning o‘zligini erkin namoyon etishga, ma’naviy kamolotga erishish yo‘lida shart-sharoit bo‘lib xizmat qilishi lozim.