Reja: Kirish Pul tizimi mazmuni Pul tizimi turlari Pul tizimi elementlari Xulosa kirish

Reja:

Kirish
1.Pul tizimi mazmuni

2.Pul tizimi turlari
3.Pul tizimi elementlari
Xulosa

KIRISH
O'zining uzoq tarixi davomida, insoniyat juda ko'p miqdordagi pul turlaridan foydalangan. Eng birinchi pul bu tovar pullari edi. Tovar pullari - to'lov vositasi sifatida ishlatiladigan, shu bilan birga oddiy tovarlar sifatida sotib olinadigan va sotiladigan iqtisodiy mahsulot hisoblanadi. Tovar puli uni oddiy tovar sifatida sotishda yoki pul sifatida ishlatiladigan boshqa usulda bir xil qiymatga ega bo'ladi. Zamonaviy dunyoda tovar pullaridan foydalanish misollarini topish mumkin. Masalan, inflyatsiya darajasi juda yuqori bo'lgan mamlakatlarda tovar pullaridan foydalanish naqd pulga qaraganda afzalroq bo'lishi mumkin. Angliyada yaqin vaqtgacha konservalangan pivo universal hisoblangan; Germaniyada urushdan keyingi birinchi yillarda Amerika sigaretlari. Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul aylanmasi naqd va naqd bo'lmagan pullardan iboratdir. Keyingi tur himoyalangan yoki vakillik pulidir. Ular qatoriga real aktivning bir yoki boshqa miqdoriga almashtirilishi mumkin bo'lgan banknotlar kiradi: oltin, kumush. Ularning paydo bo'lishi, avvalambor, foydalanish qulayligi - transportining qulayligi va xavfsizligi, aylanish jarayonida haqiqiy zarar va oltinni yo'q qilishning yo'qligi bilan bog'liq edi. Bundan tashqari, fiat yoki ramziy pul. Bu zamonaviy banknotalar. Markaziy banklar ularni chiqaradi. Ushbu pulning qiymati ularning sifati, ya'ni ularning funktsiyalarini qanday bajarishi va iqtisodiy jarayonlar ishtirokchilari tomonidan to'lov vositasi sifatida tan olinishi bilan belgilanadi. Fiat pul aslida o'z qiymatiga ega emas, lekin ular o'z funktsiyalarini bajarishlari sababli pulga ega bo'ladilar.
1.Pul tizimi mazmuni. Pul tizimi –bu mamlakatda tarixan tarkib topgan va milliy qonunchilik bilan tasdiqlangan pul muomalasini tashkil qilish shaklidir. Pul tizimlari XVI-XVII-asrlarda ishlab chiqarishning kapitalistik usulining yuzaga kelishi va qaror topish munosabati bilan shakllangan, biroq shunday bo’lsa ham, uning ayrim elementlari bundan oldinroq paydo bo’lgan. Tovar-pul munosabatlari va ishlab chiqarishning kapitalistik usuli rivojlanishi bilan pul tizimida sezilarli o’zgarishlar yuz beradi. Shuningdek mamlakatning pul belgilari, pul birliklari, pul emissiyasi qoidalari va muomalasi shakllari, mamlakatda milliy qonunchilik bilan joriy etilgan pul munosabatlaridir. Oʻzbekiston Respublikasining hozirgi Pul tizimi 1995-yil 21-dekabrda qabul qilingan "Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida"gi qonunga muvofiq tashkil etilgan. Rasmiy pul birligi soʻm. Soʻmning chet el valyutalariga nisbatan kursini Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilaydi va matbuotda eʼlon qiladi. Oʻzbekiston hududida Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki naqd pullarni chiqarish, ularning Oʻzbekiston Respublikasi xududida muomalada boʻlishini tashkil etish va muomaladan chiqarish boʻyicha mutlaq huquqlarga ega. Har bir davlat o’zining pul tizimiga ega bo’lganidek O’zbekiston ham pul tizimiga ega. O'zbekiston pul tizimining tashkil topishi va rivojlanishining bir nechta bosqichlari mavjud. Birinchi bosqichi: 1991-yil sentyabrdan 1993-yil noyabr oyiga qadar bo'lib o'tgan davri o'z ichiga oladi. Ikkinchi bosqich: 1993-yil noyabrdan 1994-yil iyun oyiga to'g'ri keladi. Ushbu davrda, ya’ni 1993-yil 15 noyabrda muomalaga oraliq «so'm - kupon» lar kiritildi. Uchinchi bosqichi: 1994-yildan hozirgi kunchagacha o'tgan davri o'z ichiga oladi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 122-moddasi va “O'zbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining asoslari to'g'risida”gi qonunning 11-moddasi, shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1993-yil 3-sentyabrdagi 952-XI-sonli qaroriga muvofiq 1994-yil 1-iyuldan boshlab O’zbekiston Respublikasi hududida qonuniy to'lov vositasi bo'lgan milliy valyuta «So'm» muomalaga kirtildi. O’zbekiston respublikasining pul tizimining elementlari: 1. Pul birlig -so’m 2. Pul birligining turlari - qog'oz va metal pullar. 3. Ularni muomilaga chiqarish qoidalari. 4. Pul, kredit valyuta boshqaruvini amalga oshiruvchi davlat organlari. 5. Naqd pulsiz tulov aylanishi va kredit pullar muomilasining olib borishda davlat tomonidan belgilangan shartlar. 6. Milliy valyutani chetga olib chiqish va chetdan olib kelish qoidalari. 7. Xalqaro xisob - kitoblarni tashkil qilish asoslari. 8. Milliy valyutani chet el valyutasiga almashtirish tartibi va davlat tomonidan belgilangan valyuta kursi. O’zbekiston milliy pul tizimining asosiy elementi bo’lmish so’m jamiyat manfatlariga xizmat qiladi. Shuning uchun pul tizimining asosiy vazifasi milliy pulimizning qadrini mustahkamlashdan iborat. Bu juda ma’suliyatli va oson bo’lmagan vazifa. O’zbekistonning o’z iqtisodini bozor talablariga mos ravishda rivojlantirishga qaratishi, bozor iqtisodiyotiga o’tishda O’zbekistonning o’ziga xos xususiyatlariga ega ekanligi milliy valyutaning barqaror bo’lishini taqozo etadi. Zero mustaqil pul tizimiga ega bo’lmasdan iqtisodiy jihatdan mustaqil davlat bo’lishi mumkin emas. Shu boisdan Respublikamiz birinchi Prezidenti I.A.Karimov – « bugungi eng muhim vazifa valyutamizni baquvvat, dunyoda obruli valyutaga aylantirishdir u, yuksak va katta kuchga ega bo’lishi lozim» - degan edi. Yuqoridagilardan kelib chiqib respublikamizda 2003-yilni 15-oktyabridan joriy xalqaro operasiyalar bo’yicha so’mning erkin almashtirilishi joriy etildi. Respublikamizda milliy valyutani xorijiy valyutalarga erkin almashtirishga erishilganligi mamlakatimiz iqtisodiyoti yangi yuksalishlarga erishayotganligidan, uni jahon iqtisodiy hamjamiyatdagi integrasiya jarayoni yanada tezlashayotganligidan dalolat beradi. Birinchi Prezidentimizning 2005-yil 5-avgustdagi PK-147 sonli “Banklardagi depozit xisob varaqalaridan naqd pul tulovlarini uzluksiz ta’minlash to’g'risida” gi qarori asosida banklarga bo’lgan ishonchning ta’minlanishi natijasida 2005-yil yanvar-iyul oyida bank kassalariga tushgan o’rtacha oylik naqd pul tushumlari 344 mlrd. so’mni tashkil etgan bo’lsa, maskur qaror qabul qilingandan so’ng avgust-dekabr oylarida bu ko’rsatkich 515 mlrd. so’mni tashkil qildi yoki 49,7 % ga oshdi. Agar 1996-2002-yillar mobaynida naqd pullarning bank kassalariga qaytishi 80-93 foiz oralig'ida bo’lgan bo’lsa, bu kursatkich 2005-yilda 96,3 foizni tashkil etdi. Xususan, 2005-yilda bank kassalariga tushgan naqd pullar 2004-yilga nisbatan 38,6 foizga, shu jumladan savdo tushumlari 47,2 foizga oshdi.