Reja: Kirish. Sinxron mashinalarning maxsus turlariva sinxron kompensatorlar. Sinxron kompensatorlarning ishlash prinsipi. Sinxron kompensatorlarning o’rnatilishi. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar. Kirish
Download 0.71 Mb.
|
MT Elektr
- Bu sahifa navigatsiya:
- Foydalanilgan adabiyotlar
|
Mavzu: Sinxron kompensatorlarning ishlash prinsipi. Reja: Kirish. Sinxron mashinalarning maxsus turlariva sinxron kompensatorlar. Sinxron kompensatorlarning ishlash prinsipi. Sinxron kompensatorlarning o’rnatilishi. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar. Kirish.
Elektr-mashinaviy o‘zgartgichlar (masalan, o‘zgaruvchan tok chastotasini va fazalar sonini o‘zgartira oladigan,) va kam quwatli elektr signallar vositasida nisbatan katta quwatli obyektlami boshqarishga imkon beruvchi elektr-mashinaviy kuchaytirgichlar ham EMO‘ hisoblanadi. Sanoat elektronikasining jadal ravishda rivojlanishi tufayli yarim o'tkazgich (tranzistor, tiristor)li o‘zgartgichlar va kuchaytirgichlar sanoatda keng qo‘llanilmoqda. Natijada elektr-mashinaviy o‘zgartgichlar va kuchaytirgichlami amalda qo‘llash sohalari ancha kamaygan. Elektr mashinalarining tasnifi. Aylanuvchi qismli elektr mashinalari tokning turiga ko‘ra 0‘zgaruvchan va o‘zgarmas tok mashinalariga boiinadi. 0‘zgaruvchan tok elektr mashinalari ishlash prinsipiga bog‘Iiq holda asinxron, sinxron va kollektorli mashinalarga bo‘linadi . Asinxron mashinalar tuzilishi, ishga tushirish va texnik xizmat ko‘rsatishning oddiyligi hamda yuksak ishonchliligi kabi afzalliklari tufayli turli xo‘jalik sohalarida asosan elektr motorlari sifatida ishlatiladi.Sinxron mashinalar elektr stansiyalarida sanoat chastotali (f = 50 Gz) 0‘zgaruvchan tok ishlab chiqaruvchi generatorlar va mustaqil elektr energiya iste’molchilari (samolyotlar, katta kemalar va boshq.) uchun yuqori chastotali generatorlar sifatida qo‘llaniladi. O‘zgaruvchan tok kollektorli mashinalari asosan elektr motorlari sifatida ishlatiladi. Ularning konstruksiyasi murakkab va cho‘tka- kollektor qurilmasining tez-tez profilaktik ko‘zdan kechirish (yoki ta’mirlash) zaruratining tug‘ilib turishi tufayli ulardan amalda kam foydalaniladi. Avtomatika qurilmalarida hamda maishiy xizmat va uy xo‘jaligi elektr uskunalarida universal, ya’ni o‘zgaruvchan va o‘zgarmas toklarda ishlay oladigan kollektorli mashinalar qo‘llaniladi. Sinxron mashinalarning maxsus turlari quyidagilardan iborat: Krio turbo generator, Magnitlanish o’qi buriladigan sinxron mashinalar, O’ta o’tkazuvchan qo’zg’atish chulg’amli sinxron mashinalar, Sinxron kompensatorlar-reaktiv quvvat kompensatsiyalash, Reaktiv sinxron dvigatellar, Induktorli dvigatellar, Avtomobil va traktorlarda hamda temir yo’l vagonlarida keng qo’llaniladigan changaksimon qutblisinxron generatorlar, Gisterisisli sinxron elektromexanik sinxron dvigatellar, Qadamli (impulsli) dvigatellar, Ventilli-induktorli dvigatellar, Sinxron taxogeneratorlar, Rotori sirpanuvchi sinxron dvigatellar, Doimiy magnitli sinxron dvigatellar, Gibrid qo’zg’atishli sinxron dvigatellar. Sinxron kompensator - bu ishlamay qolishga mo'ljallangan yengil sinxron vosita. Elektr energiyasining asosiy iste'molchilari, faol quvvatdan tashqari, tizim generatorlaridan reaktiv quvvatni iste'mol qiladilar. Magnit oqimni yaratish va ushlab turish uchun katta magnitlangan reaktiv oqimlarni talab qiladigan iste'molchilar orasida asenkron motor, transformator, indüksiyon pechlari va boshqalar mavjud. Shu munosabat bilan tarqatish tarmoqlari odatda kechikish oqimi bilan ishlaydi. Generatör tomonidan ishlab chiqarilgan reaktiv quvvat eng kam xarajat bilan olinadi. Shu bilan birga, reaktiv quvvatni generatorlardan uzatish transformator va elektr uzatish liniyalarida qo'shimcha yo'qotishlar bilan bog'liq. Shu sababli, reaktiv quvvatni olish uchun tizimning ulanish podstansiyalarida yoki to'g'ridan-to'g'ri iste'molchilarda joylashgan sinxron kompensatorlardan foydalanish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo'ladi. To'g'ridan-to'g'ri oqim qo'zg'alishi tufayli sinxron motorlar cos = 1 bilan ishlashi mumkin va tarmoqdan reaktiv quvvatni iste'mol qilmaydi va haddan tashqari qo'zg'alish bilan ishlaganda ular tarmoqqa reaktiv quvvat beradi. Natijada tarmoqning quvvat koeffitsienti yaxshilanadi va kuchlanish pasayishi va undagi yo'qotishlar kamayadi, shuningdek elektr stantsiyalarida ishlaydigan generatorlarning quvvat koeffitsienti ham oshadi. Sinxron kompensatorlar tarmoqning quvvat koeffitsientini qoplash va iste'molchi yuklari ko'p bo'lgan joylarda tarmoqning normal kuchlanish darajasini ushlab turish uchun mo'ljallangan. Sinxron kompensator - o'zgaruvchan qo'zg'alish oqimi bilan milga yuklamasdan vosita rejimida ishlaydigan sinxron mashina. Ortiqcha kuchaytirilgan rejimda oqim elektr tarmog'idagi kuchlanishdan ancha oldinroq, ya'ni bu kuchlanish uchun u sig'imlidir va ochilmagan holatlarda u orqada qolmoqda, indüktiv. Ushbu rejimda sinxronlash mashinasi kompensatorga - reaktiv oqim generatoriga aylanadi. Normal - bu tarmoqqa reaktiv quvvat berganda sinxron kompensatorning haddan tashqari ishlaydigan rejimi. Sinxron kompensatorlar haydovchi motorlaridan holi emaslar va ularning ish rejimi nuqtai nazaridan ular amalda bo'sh sinxron motorlardir. Sinxron kompensatorlar Shu munosabat bilan, iste'molchi podstansiyalariga o'rnatilgan xuddi shu maqsadda ishlatiladigan kondensator banklari singari kompensatorlarga reaktiv quvvat generatorlari ham deyiladi. Biroq, iste'mol yuklarining pasayishi davrida (masalan, kechasi), ko'pincha tarmoqdan indüktiv oqim va reaktiv quvvatni iste'mol qilganda, sinxron kompensatorlarni, shuningdek, tekshirilmagan rejimda ishlashga to'g'ri keladi, chunki bunday hollarda tarmoqning kuchlanishi oshib boradi va uni normal darajada ushlab turish kerak. tarmoqni induktiv oqim bilan yuklang, bu qo'shimcha kuchlanish pasayishiga olib keladi. Buning uchun har bir sinxron kompensator avtomatik qo'zg'alish yoki voltaj regulyatori bilan jihozlangan, bu uning qo'zg'alish oqimining kattaligini tartibga soladi, shunda kompensatorning terminallaridagi kuchlanish doimiy bo'lib qoladi. Induktiv sanoat yuklarining reaktiv toklariga qo'shimcha ravishda, elektr uzatish liniyalarida sinxron kompensatorlarga ehtiyoj bor. Kam yuklanishda uzoq elektr uzatish liniyalarida liniya sig'imi ustunlik qiladi va ular etakchi oqim bilan ishlaydi. Ushbu tokni qoplash uchun sinxron kompensator kechikkan tok bilan ishlashi kerak, ya'ni haddan tashqari ishlaydi. Elektr uzatish liniyasining sezilarli yuki bilan, elektr energiyasini iste'mol qiluvchilarning indüktivligi ustunlik qilganda, elektr uzatish oqimi bilan ishlaydi. Bunday holda, sinxron kompensator elektr toki haddan tashqari ishlaydigan oqim bilan ishlashi kerak. Elektr uzatish liniyalaridagi yukning o'zgarishi kattalik va fazada reaktiv quvvat oqimlarining o'zgarishiga olib keladi, bu esa tarmoqdagi sezilarli kuchlanish o'zgarishiga olib keladi. Shu munosabat bilan uni tartibga solish zarurati mavjud. Sinxron kompensatorlar odatda tuman podstansiyalarida o'rnatiladi. Tranzit elektr uzatish liniyalarining oxirida yoki o'rtalarida voltajni tartibga solish uchun sinxron kompensatorlarga ega oraliq podstansiyalar yaratilishi mumkin, ular kuchlanishni o'zgartirmasligi yoki ushlab turishi kerak. Bunday sinxron kompensatorlarning ishlashi avtomatlashtirilgan bo'lib, bu ishlab chiqarilgan reaktiv quvvat va kuchlanishni avtomatik ravishda boshqarish imkoniyatini yaratadi. Asenxron ishga tushirishni amalga oshirish uchun barcha sinxron kompensatorlar qutb qopqog'ida boshlang'ich sarımlari bilan jihozlangan yoki ularning qutblari massiv qilingan. Bunday holda, to'g'ridan-to'g'ri usul va kerak bo'lganda reaktor usuli qo'llaniladi Ba'zi hollarda kuchli kompensatorlar ular bilan bir xil valga o'rnatilgan boshlang'ich fazali indüksiyon motorlari yordamida ham ishga tushiriladi. Tarmoq bilan sinxronizatsiya qilish uchun odatda o'z-o'zidan sinxronizatsiya usuli qo'llaniladi. Sinxron kompensatorlar faol quvvatni rivojlantirmaganligi sababli, ular uchun ishlashning statik barqarorligi masalasi dolzarbligini yo'qotadi. Shuning uchun ular generatorlar va motorlarga qaraganda kamroq havo bo'shlig'i bilan amalga oshiriladi .. Bo'shliqni kamaytirish, o'rashni osonlashtiradi va mashinaning narxini pasaytiradi. Sinxron kompensatorning nominal ko'rinadigan kuchi uning haddan tashqari tebranish bilan ishlashiga to'g'ri keladi, ya'ni. Sinxron kompensatorning nominal kuchi uning ish rejimida uzoq vaqt ushlab turishi mumkin bo'lgan rivojlangan oqimdagi uning reaktiv kuchi deb hisoblanadi. Sinxron kompensatorlar Reaktiv rejimda ishlaganda, oqim va kuchning eng yuqori qiymatlari olinmaydi. Ko'pgina hollarda, qo'zg'alish haddan tashqari qo'zg'alishga qaraganda kamroq quvvat talab qiladi, ammo ba'zi hollarda ko'proq quvvat talab etiladi. Bunga bo'shliqni oshirish orqali erishish mumkin, ammo bu mashina narxining oshishiga olib keladi va shuning uchun yaqinda rejimni salbiy qo'zg'atish oqimi bilan ishlatish haqida savol tug'ildi. Faol quvvat uchun sinxron kompensator faqat yo'qotishlar bilan yuklanganligi sababli, u shunchaki ozgina qo'zg'alganda ham barqaror ishlashi mumkin. Ba'zi hollarda, quruq davrlarda, gidroelektrostantsiyalarning generatorlari kompensator rejimida ishlash uchun ham ishlatiladi. Konstruktiv ma'noda kompensatorlar sinxron generatorlardan tubdan farq qilmaydi. Ular bir xil magnit tizim, qo'zg'alish, sovutish tizimiga va boshqalarga ega. O'rta kuchning barcha sinxron kompensatorlari havo bilan sovutilgan va patogen va qo'zg'atuvchi yordamida amalga oshiriladi. Sinxron kompensatorlarning mexanik ishlarni bajarish uchun mo'ljallanmaganligi va milga faol yuk ko'tarilmasligi sababli ular mexanik ravishda engil dizaynga ega. Kompensatorlar nisbatan past tezlikda ishlaydigan (1000 - 600 aylanish tezligi) gorizontal mil va aniq qutbli rotorli mashinalar sifatida ishlab chiqilgan. Sinxron kompensator sifatida tegishli qo'zg'alish bilan ishlaydigan generatordan foydalanish mumkin. O'tkazib yuborilgan tok generatorida kuchlanish paydo bo'ladi, u faqat generatorning kuchlanishiga nisbatan induktiv va tarmoqqa nisbatan faqat sig'imdir. Shuni yodda tutish kerakki, haddan tashqari ishlaydigan sinxronlash mashinasi, u generator yoki vosita sifatida ishlamasligidan qat'i nazar, tarmoqqa nisbatan sig'im sifatida, o'rganilmagan esa indüktans sifatida ko'rib chiqilishi mumkin. Tarmoqqa kiritilgan generatorni sinxron kompensator rejimiga o'tkazish uchun bug '(yoki suv) turbinasiga kirishni yopish kifoya. Ushbu rejimda ortiqcha ishlaydigan turbogenerator faqat aylanish yo'qotishlarini (mexanik va elektr) qoplash uchun tarmoqdan ozgina faol quvvat sarflashni boshlaydi va tarmoqqa reaktiv quvvatni uzatadi. Sinxron kompensator rejimida generator uzoq vaqt ishlashi mumkin va faqat turbinaning ishlash sharoitlariga bog'liq. Agar kerak bo'lsa, turbogenerator sinxron kompensator sifatida aylanadigan turbinada (turbin bilan birga) ham, ajratilganda ham, demontaj qilingan ulash bilan ham ishlatilishi mumkin. Bug 'turbinasining dvigatel rejimiga o'tgan generator yonidan aylanishi turbinaning dumini haddan tashqari qizib ketishiga olib kelishi mumkin. Reaktiv sinxron dvigatellar rotorning bo’ylama va ko’ndalang o’qlari bo’yicha magnit o’tkazuvchanligi har xil bo’lgan konstruksiyaga ega bo’lishi kerak. Bunday dvigatellarning qutblarida qo’zg’atish chulg’ami bo’lmaydi. Mashina normal ishlaganda asosiy magnit oqim faqat staor chulg’amining aylanma MYK dan hosil qilinadi. Magnit oqim bunday mashinalarda qarshiligi kam bo’lgan yo’l bilantutashadi va qutblarning bo’ylama o’qi bo’yicha o’tib aylantiruvchi moment hosil qiladi. Bu moment reaktiv moment deyiladi. Reaktiv sinxron dvigatellarning aylanish tezligi 10000-100000 ayl/min va ko’roq kosmosda qo’llaniladi. Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar: Pirmatov N.B, Yarmuxammеdova Z.A, Mustafakulova G.N, Elеktr mashinalari fanining transformatorlar qismi b o'yicha kurs loyihasini bajarishga oid o'quv -uslubiy qo'llanma T.:ToshDTU, 2012 Salimov J.S., Pirmatov N.B. Elеktr mashinalari.-T.: O'zbеkiston faylasuflari milliy jamiyati, 2011. Голдберг О.Д., Гурин Я.С., Свириденко И.С., Проектирование электрических машин. -М.: Высшая школа, 2001 Download 0.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|