Reja: Kompyuter taqdimotlari tushunchasi. Microsoft Power Point dasturi haqida umumiy tushuncha

4. Paskal dasturlash tili va uning alfaviti  
Alfavit - bu Paskal tilida ishlatishi mumkin bo`lgan belgi va simvollar to`plamidir. 
TurboPascal muhitning hamma belgilari ASCII (American Standard Code for Information 
Interchange ) kodining standart belgilaridan tashkil topgan.
Turbo paskal tili alfavitiga quyidagilar kiradi:
1) 
lotin xarflari: A, B, C, ..., Z va a,b,c,...,z;
2) 
arab raqamlapi: 0, 1, 2, ..., 9;
3) 
maxsus belgilar: , -, *, , , [, ], <, >, . , , , (, ), :, ;, @, ^ ,$, ', {, }, #, (probel) 
;
4) 
arifmetik amallar belgilari: , -, *, , div, mod;
5) 
taqqoslash amallari: <, < , >, > , ,<>;
6) 
mantiqiy amallar: not, and, or, xor;
7) 
kalit so`zlap: absolute, and, array, begin, case, const, constructor, destructor, 
div, do, downto, else, end, external, file, for, forward, function, goto, if, implementation, 
in, inline, interface, interrupt, label, mod, nil, not, object, of, or, packed, program, 
procedure, record, repeat, set, shl, shr, string, then, to, type, unit, until, uses, var, virtual, 
while, for.
5. Paskal-programmasining strukturasi  
Paskal-programma sarlavha va tanasidan(blok) iborat. Ulardan keyin nuqta qo`yiladi.
Sarlavha tanadan nuqta-vergul bilan ajratiladi:
::= < programma sarlavhasi >;
.
Sarlavhasi 
program 
xizmatchi 
so`zidan 
boshlanadi, 
so`ng 
programmaning 
nomi(identifikator, harflar va raqamlardan iborat, harfdan boshlanadi) va qavs ichida tashqi muhit 
bilan o`zaro aloqa qiluvchi fayllarning nomlari yoziladi:
:: = program
({, < fayl nomi

---

40 
>});
Ko`p programmalik operatsion sistemalarda amal qiluvchi Paskal tillarida  
o`rnida standart input (o`qish) va output (yozish) fayllari keladi va u programma tomonidan 
o`qish-yozish qurilmalariga buyurtmani bildiradi. Shaxsiy EHMlarda  bo`lishi shart 
emas. Programmaning tanasi blok bo`lib, u 6 bo`limdan iborat :
::=

.
Nishonlar bo`limida programmada foydalanilgan nishonlar e`lon qilinadi. Nishon-bu 
qaysidir operatorga o`tish uchun ishlatilgan, 0...9999 oralig`idagi butun son yoki identifikator.
Nishon bo`limining sintaksisi quyidagicha yoziladi:
::= yoki label {,};
Masalan,
label 6, 2, 56, 888;
O`zgarmaslar bo`limi programmada foydalanilgan o`zgarmaslar e`lon qilish va ularga 
qiymat berish uchun ishlatiladi va quyidagicha yoziladi:
:: =  yoki const 
{,}
::= =
::= yoki yoki yoki
yoki - :: = {} 
Masalan:
const n=34; mh=3.12; nn=-n; t=d
Turlar bo`limi programmada ishlatilgan o`zgaruvchilarning turlarini e`lon qilish uchun 
ishlatiladi vа quyidagicha yoziladi:
::= yoki type  {;};
::= = 
 :: = yoki 
Masalan:
type log=boolean; week1= (monday, friday, sunday); week2=3..6;
O`zgaruvchilar bo`limi programmada foydalanilgan o`zgaruvchilar qaysi turlarga tegishli 
bo`lganlarini e`lon qilishda ishlatiladi va quyidagicha yoziladi:
bo`limi>::= yoki var
e`lon 
qilish> {;};
e`lon qilish>::= {,nomi>}:; Masalan,
var x, d: real; d1: week1; asd: log;
Protsedura va funktsiya bo`limini programma tuzuvchi programmada o`z maqsadi uchun 
kiritgan protseduralar va funktsiyalarni e`lon qilishda ishlatadi. Operatorlar bo`limi 
programmaning asosiy bo`limi bo`lib, bo`sh bulmaydi. Uning ichida programmada kerak bo`lgan 
amallar ketma-ketligi yoziladi:

---

41 
:: = begin {;} end;
Turbo-Paskalda programmaning to`la tuzilishi quyidagi ko`rinishga ega.
PROGRAM
;
USES
;
LABEL
;
CONST
;
TYPE
;
VAR
;
;
BEGIN
END.