Reja: Konstitusiyamizning yaratilish tarixi

MAVZU: O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaning qabul qilinishi va uning tarixiy ahamiyati..


REJA:
1.
Konstitusiyamizning yaratilish tarixi
2.
Yangi konstitutsiyaning qabul qilinishi
3.
Davlat ramzlari

Konstitusiyamizningyaratilishtarixi
O‘zbekistonRespublikasiKonstitutsiyasiningyaratilishitarixihaqidaso‘zyuritishdanoldin “Konstitutsiyanima?” degansavolgajavobberishmaqsadgamuvofiqdir.
Konstitutsiya (lotincha “Constitution” – tuzilish, tuzuk) – davlatningAsosiyqonuni. U davlattuzilishini, hokimiyatvaboshqaruvorganlaritizimini, ularningvakolatihamdashakllantirilishtartibi, saylovtizimi, fuqarolarninghuquqvaerkinliklari, jamiyatvashaxsningo‘zaromunosabatlari, shuningdek, sudtiziminihamdadavlatvajamiyatningo‘zaromunosabatlarinibelgilabberadi.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagibirinchihuquqiyqadam – o‘zbektiligadavlattilimaqomiberilishidir.
“O‘zonatilinibilmaganodamo‘ziningshajarasini, o‘ziningildizinibilmaydigan, kelajagiyo‘qodam, kishitilinibilmaydiganuningdilini ham bilmaydi, deb judato‘g‘riaytishadi”. “Har qaysimillat, kattayokichikligidanqat’iynazar, o‘zonatilinihurmatqiladi”.
“Davlattilito‘g‘risida”giqonundamustahkamlanganmuhimhuquqiyqoidalarendilikdaAsosiyQonunimizning 4-moddasida quyidagichamuhrlabqo‘yildi:
“O‘zbekistonRespublikasiningdavlattilio‘zbektilidir. O‘zbekistonRespublikasio‘zhududidaistiqomatqiluvchibarchamillatvaelatlarningtillari, urf-odatlarivaan’analarihurmatqilinishinita’minlaydi, ularningrivojlanishiuchunsharoityaratadi”.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagiikkinchihuquqiyqadam – Prezidentlikinstitutita’sisetilishivayangidavlatramzlarinitayyorlashbo‘yichakomissiyatuzilishibilanbog‘liq.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagiuchinchihuquqiyqadam – “Mustaqillikdeklaratsiyasi”ninge’lonqilinishidir.
O‘zbekistonOliyKengashitomonidan 1990-yil 20-iyunda e’lonqilingan “Mustaqillikdeklaratsiyasi”ning 8-bandida O‘zbekiston “o‘ziningtaraqqiyotyo‘lini, o‘znominibelgilaydivadavlatbelgilarini (gerb, bayroq, madhiya) o‘zita’sisetadi” deganqoidamustahkamlangan.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagito‘rtinchihuquqiyqadam – Konstitutsiyaviykomissiyaningtashkiletilishigaboribtaqaladi.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagibeshinchihuquqiyqadam – BirinchiPrezidentimizningHindistonga 1991-yilgi tashrifibilanchambarchasbog‘liq.
Bir so‘zbilanaytganda, istiqlolarafasidavujudgakelganog‘irsharoit, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiyqiyinchiliklarga, turlito‘siqlargaqaramasdan, xalqimizo‘ziningasriyorzusi – O‘zbekistonningdavlatsuverenitetivamustaqilligi sari qat’iyatbilan harakat qilishdadavometdi. O‘shabeoromdavrdaqabulqilinganPrezidentfarmonivaqarorlaridaaksetganmuhimhuquqvaqoidalarkeyinchalikKonstitutsiyamizningasosiybo‘lim, bob vamoddalarisifatidamustahkamlandi.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagioltinchihuquqiyqadam – Davlatmustaqilligininge’lonqilinishidir.
Mamlakatimizrahbarining 1991-yil 31-avgustda, o‘nikkinchichaqiriqO‘zbekistonRespublikasiOliyKengashiningnavbatdantashqarioltinchisessiyasidaso‘zlagannutqi, ayniqsa, o‘shanutqdagi: “Men shubugundane’tiboran 1-sentabrni respublikamizdaMustaqillikkuni, umumxalqbayrami deb e’lonqilishnitaklifetaman”, deganotashinso‘zlariVatanimiztarixigaoltinharflarbilanmangugayozilgandir.
Shu kuni “O‘zbekistonRespublikasiningdavlatmustaqilligiasoslarito‘g‘risida”gikonstitutsiyaviyqonunqabulqilindi. Undanbo‘lajakKonstitutsiyaningo‘zakqoidalarinio‘zidaaksettirganbirqatormuhimmoddalar joy oldi. Jumladan, mazkurQonungamuvofiq:
“O‘zbekistonRespublikasito‘ladavlathokimiyatigaega, o‘ziningmilliy-davlatvama’muriyhududiytuzilishini, hokimiyatvaboshqaruvidoralaritiziminimustaqilbelgilaydi” (3-modda);
“O‘zbekistonRespublikasidaO‘zbekistonRespublikasiningKonstitutsiyasivauningqonunlariustundir. O‘zbekistonRespublikasiDavlatidoralariningtizimihokimiyatniqonunchiqaruvchi, ijroiyavasudhokimiyatigaajratishtartibiasosidaquriladi” (5-modda).
Bu KonstitutsiyaviyqonunAsosiyQonunimizqabulqilingunigaqadar, ya’ni 1992-yil 8- dekabrgacha biz uchunkichikKonstitutsiyavazifasinibajaribturdi.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagiyettinchihuquqiyqadam – 1991-yil 29-dekabrda PrezidentsaylovivaDavlatmustaqilligito‘g‘risidagireferendumningo‘tkazilishigataalluqli.
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentisayloviva Respublika davlatmustaqilligito‘g‘risidagi referendum 1991-yil 29-dekabrda bo‘libo‘tdi. Xalqdavlatmustaqilliginiqo‘llabovozberdivaPrezidentnisayladi. 1992-yil 4-yanvar kuniOliyKengashninganashusaylovva referendum yakunlarigabag‘ishlanganto‘qqizinchisessiyasiochildi.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagisakkizinchihuquqiyqadam – birinchiKonstitutsiyaloyihasining ilk bormatbuotdaumumxalqmuhokamasiuchune’lonqilinishidir.
Loyihae’lonqilingach, uningumumxalqmuhokamasijudakengtusoldi. Bu ochiq-oshkoramuhokamalar 1992-yilning sentabroyioxiridandekabroyiboshlarigachafuqarolarningsiyosiyfaolligi, ijodiyko‘tarinkiligiruhidao‘tdihamdaO‘zbekistondademokratiyarivojiningsamaralivaamaliymaktabibo‘ldi.
Konstitutsiyaviykomissiyagafikr-mulohazalarbildirilgan 600 tagayaqinxatkelibtushdi. Respublika matbuotiningo‘zidaKonstitutsiyaloyihasigabag‘ishlanganyuzdanortiqmateriallare’lonqilindi. Fuqarolarimizbildirgantakliflarsoni 5 mingdanoshibketdi.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagito‘qqizinchihuquqiyqadam – Konstitutsiyaloyihasiningikkinchimartamatbuotdaumumxalqmuhokamasiuchune’lonqilinishidir.
Konstitutsiyaloyihasiniikkibosqichdamuhokamaetishuchunmatbuotdae’lonqilinishiningma’nosishundaniboratediki, fuqarolarKonstitutsiyaningqaytaishlanganvariantidaKonstitutsiyaloyihasinimuhokamaqilishdagio‘zishtiroklariningnatijasiniko‘raoldilar.
Konstitutsiyaloyihasiningyangivariantidaumumxalqmuhokamasiningdastlabkibosqichidakelibtushganko‘plabfikr-mulohazalarvatakliflaro‘zifodasinitopdi. FuqarolarimizKonstitutsiyaviykomissiyatomonidanularningovozieshitilganiga, takliflaritegishliravishdako‘ribchiqilib, inobatgaolinganigaishonchhosilqildilar.
Konstitutsiyaniyaratishyo‘lidagio‘ninchihuquqiyqadam – Konstitutsiyaloyihasiningqabulqilinishidir.
Konstitutsiyaviykomissiyatomonidan 1992-yil 6-dekabrda Konstitutsiyaloyihasioxirgimartamuhokamaetildi.
Parlamentdeputatlaritomonidanloyihamoddama-moddamuhokamaqilinib, ungayanabirqatoro‘zgartishlarkiritilgach, 1992-yil 8-dekabr kuni Bosh Qomusimizqabulqilindi. Shu kundane’tiboran, 8 dekabr – umumxalqbayrami deb e’lonqilindi.
MustaqilO‘zbekistonningbirinchiKonstitutsiyasiyangimustaqiljamiyatningishonchlihuquqiykafolatlarinishakllantirdivamustahkamladi.
Prezidentimiztashabbusibilanishlabchiqilganva 2017-yil 7-fevralda tasdiqlangan “2017 — 2021-yillarda OʻzbekistonRespublikasinirivojlantirishningbeshtaustuvoryoʻnalishiboʻyichaHarakatlarstrategiyasi”ni amalgaoshirishningtoʻrtinchiyilihamyakunigayetmoqda.

OʻzbekistonRespublikasiKonstitutsiyasinegizidaishlabchiqilganHarakatlarstrategiyasioʻtganqisqadavrdadavlatvajamiyatnirivojlantirishningmutlaqoyangibosqichigaasossoldi. BumuhimhujjattommaʼnodayangiOʻzbekistonnibunyodetishningmustaqilhuquqiypoydevoriekaniniamaldanamoyonetibulgurdi.

HarakatlarstrategiyasiOʻzbekistonRespublikasiKonstitutsiyasinitakomillashtirishuchunasosboʻldi. BundaKonstitutsiyamizHarakatlarstrategiyasidabelgilabberilgandemokratikislohotlarniamalgaoshirishningasosisifatidaxizmatqilishigaalohidaeʼtiborqaratildi.
OʻzbekistonRespublikasiPrezidentiShavkatMirziyoyevtaʼbiribilanaytganda, “1992-yil 8-dekabrda mustaqilOʻzbekistonimizKonstitutsiyasiningqabulqilinishimamlakatimizhayotidamuhimtarixiyvoqeaboʻldi”. Konstitutsiyavamilliytiklanish, maʼnaviyatvamaʼrifat, huquqiyongvahuquqiymadaniyat, milliyoʻzlikvaazaliyqadriyatlar, bukoʻhnazaminodamlarikoʻnglidaustuvorboʻlganadolatvaodillik, iymonvaolijanoblik, bagʻrikenglikvamardlik, insonparvarlikvatantilikkabiulugʻxislatlarKonstitutsiyadanmunosiboʻrinolgan.
KeyingidavrdaOʻzbekistonRespublikasiKonstitutsiyasiga 7 marotabamuhimoʻzgartirishlarkiritildi.