Reja: L. Sun'iy intellekt lizimlarini qurishning turli yondashuvlari
Sun'iy intellekt masalalarini yechish va qo'llanilish sohalari
Download 468.61 Kb.
|
Sun'iy intellekt masalalarini yechish va qo'llanilish sohalariSl ning qo'llanilislî sohalariga quyidagilar kiradi [2-41: Teoremalarnî isbotlash, OȚinlar; Timsollarni anglash-ș Qaror qabul qilish; Adaptiv (moslashuvchan) dasturlash; Mashinada musiqalarini bastalash; Tabiiy tilda mallumotlarni qayta ishlash; CY qituvchi to'rlar (neyroto'rlar)•, Og'zaki kontseptual o'qîtish, NTlar quyidagi sohalarga qo'llanilmoqda: timsollarni anglash, ma'lumotlarni ishlash, timsollardagi to'ldirish, assosiativli izlash, sinflash, optimallashtirish, bashoratlash, tashxis qo'yish, signallarni ishlash, jarayonlarni boshqarish, nWlumotlarni segmentlash, ma'lumotlaîîli siqish, murakkabjarayonlarni boshqarîsh, mashinalî ko'rîsh, nutqlarni tanish va h.k, Hozirgi vaqtda har bir płedmet sohada NTli masalalarni topish mumkin [5]. Iqtisod va Bozorlar va banklarning sinishini oldindan aytish, avtomatik diling, kreditlarni qaytarmaslikning oqibatini baholash, ko'chmas mulk narxînî baholash, avtomatlk reyîinglash, buyum va pullî oqimlarni optimallashtirish, chek va shakllami hisoblashni avtomatlashtirish kabi masalalarni yechishda qo'llaniladi. Misol: yirik savdo shaxobchalarida ma'lumotlarning katta oqimimini tahlil qiluvchi MIII vosîta (http:/./wŕvw,retek.com)v Tibhiyot. Bu sohada tibbiy tasvirlami ishlash, bemorlarning holatini monitoring qilish, tashxis qoȚish, davolashni samaradorligini faktotli tahlil qilishș davolashni nazorał qilish kabi masalalar yechiladi. Misol: ko'z qatlami tomirlaridagi melonomlarni oldindan tashhislash tizimi (http://www.chat.ru/ neuroconj, Avionika. Bu sohada o'rgatuvchi avtomatlar, radar signalla.rini anglab olish, kuchli shikastlangan samolyotda uchish apparatini l.ujshqarishga moslashish kabi masalalar yechiladi. Misol: Samolyotning qanday slîikastlanish turidan qaťiy nazar real vaqt rejimîda uchishni avtomatik refimga o'tkazîsh, Aloqa. Bu sohada bldeoaxborotlarni siqish, tez kodirovka-dekodirovkalash, sotkali tarmoqlarni va paketlarni marshrutlash sxemalarini optimallashtirish kabi masalalar yechiladi, Misol: langlarni 240:1 darajada qisish orqali kodlashtirishning maxsus sxemasi (http:"' www-ee.duke.edu/ cec/JPL/paper.htm1), nonycKiiT01ua* crenellb 240: I Internet Bu sohada axborotlarni assotsiativ izlash, elektron kotibalar va tarmoqlardan foydalanuvchi agentlar, tizimlarda axborotlami manzilli reklama, elektron savdo uchun manzilli marketing kabi masalalar yechiladi. Misol: alohida neyroagentlar ko'rinishidagi foydalanuvchilarning kasbiga qiziqishlanni va foydalanishlarini ta'minlovchi AGENTWARE tinmi (neyrokotibalar) (http//www.agentware, com)- Ishlab chiqarishni avtomatlashtirishda-ishlab chaqarish jarayonlari rejimlaritli optimallashtirish, mahsulot sifatini kompleks tashxislash, avariyli holatlarni ogohlantirish* robototexnika kabi masalalar yechiladi. Misol: Ford Motors kompaniyasimng dvigatellarini neyrotjzimli tashhislash, Siyosiy texnologiyalar. Bu sohada sotsiologik so'rovlarni tahlil qilish va umumlashtirish, reytinglarni tashhislashni oldindan aytish, muhim faktorlarni ajralib olish* aholining sotsial dinamikasini vizuallashlirish kabi masalalar yechiladi, Xavfsizlik va qo'riqlash tizimlari, Ushbu sohada shaxsni anglab olish, shaxs ovozini va yuzini tanib olish, avtomobillarning tartib raqamini tanib olish, aerokosmik rasmlarni talllil qilish, axborot oqimlarni monitoring qilish, yasama(imzo, rasm, so'z, Chek va h.k.jlarni aniqlash kabi masalalar yechiladi. Misol: yasama cheklarni aniqlash tizimi (Teanng up the Rules, Banking Technology, noyabr 1993), Axborotlarni kiritish va ishlash. Ushbu sohada qo'lyozma cheklarni ishlash, imzolarni, barmoq izlarini va ovozlami aniqlash, kompyuterga iqtisodiy va soliq xuijatlarini kiritish kabi masalalar yechiladi, Misol: to'lov xuilatlarini va soliq deklaratsiyalarini avtomatik kiritish va anglab olish uchun Flex Read seriyali paketlar. Oxirgi yillarda alohida predmet sohaga taalluqli matlumotlatlli intellektual tahlil qiluvchi dasturiy paketlar yaratildi, Bu paketlar tor doiradagi amaliy masalalarni yechishga mo'ljallangan bo'lib, ularning algoritmik asosi sifatida neyron to•rlar, yechuvchi daraxtlar, chegaralangan birma-bir tekshirish va boShqålar qo'llaniladi 16-1 1]. Rossiyada RASPOZNAVANIE dasturiy tizimi ishlab chiqilgan bo'lib, undagi dasturlar bibliotekasi chiziqli, mantiqli, statistik, neymto*rlar, bashmatlashning gibrid usullari, baShoratlash usullari, sinflash va pretsedentlardan bilimlarni olish, hamda bashoratlash va sinflashning uyushgan usullari bilan ta'minlangan 16-1 1 Bu tizim quyidagi lipdagi amaliy masalalarni yechishda qo'llaniladi 16-11]: i]timoiy so•rovlar ma'lumotlarini qayta ishlash; mikroiqtisodiyot ko'rsatgichlarning o'zgarishini bashoratlash; moliyaviy ma'lumotlar va moliyaviy ko'rsatgichlarni bashoratlash; korxonalarning iqtisodiy kofsatgichlarini baholash; ekologik muammolarni bashoratlash; 63 tibbiy tashxis qo'yîsh; geologik masalalarni bashoratlash; yangi organik birlashmalarning xossalarini bashoratlash; biologik ma'lumotlarni tahlil qilish va qayta ishlash; tasvirlarni o•rganish va anglash. RASPOZNAVANIE tîzimî tarkibiga kiruvchi dasturiy paketlar (PARK, OBRAZ, DISARO, LOREG va Ta.xonSearch) ko'plab amaliy masalalami yechishda qoŕllanilgan va amaliyotga tadbiq etilgan 16-1 Il: Biznes va sohasida,• kvafiîralarnîng narxîni baholash; kreditli kartochkalarni nazołat qilishda; harakatdagi Obyektlarni anglashda. Tibhi"îîda VCł sog 'liqni aholini yoshi bo•yiclła klasterlashda: kcŕkrak rakini anglashda; insultga tashxis qoîyish; yurak tomirlariga tashxis qo•yish•, sariq kasalligini bashoratlash; qandli diabet kasallîginî bashoratlash; Texnik tashxjs qo "yish sohasida: dvigatellarning yaroqli yoki yaroqsizligini aniqlashda:, texnik qurilmalarning holatini nazorat qilishda. Qishloq uro ,lîa/igj sohcčsjc/cł: ekin maydonlarining holatini aniqlashda; mevalami o•łchoviga qarab taxlashdaGeologiya sohasî'da,• kam uchraydigan metallar va nefi qazilmalarini anglash. foydali qazilmalarining holatîni anîqlashv Tasvirlarnî qayła ish/ash sohasîdu: qoîlyozma raqamlarnil harflarni va simvollarni anglash; shaxs imzolarini anglash; biometrik belgilar — barmoq izlari, qo'l, yuz, quloq, ko•z tasvirlari anglash; tasvirlar ketma-ketligida dinamikani segmentlash vaanglash. Exspert tizim(ET)lar — bu SI ning amaliy tizimlari bo'lib, ular biror bir predmet sohadagi exspefilarning empłrik bllimlari asosîda shakllantirilgan bilimlarga asoslanadi. ETIar ex.speltlar soni kam bo'lganda, masalani yechishda yetarli operativlik holati yetishmaganda yoki exspertlar uchun havfli va sog'lig'iga zarar etkazuvclîi sharoitlarda q'llaniladi, ETIar yordamida yechiladigan masalalar sinfiga quyidagilarni kiritish mumk.in [21: tashxislash, bashoratlash, anglash, boshqarish, Ioyihalash, monitoringlash, ETIardan foydalaniladigan faoliyat sohalariga quyidagilami kiritish mumkin [2-41: tibbiyot, hisoblash texnikasi, harbiy ishlar, mikroelektronika, fi,.ț radjoelektromka, huquqshunoslik, iqtisod, ekologiya, geologiy (foydali qazilmalarni izlash), matematika- Ishlab chiqarishda, harbiy sohada, informatikada, kompyuter tizimlarida, elektronikada keng va samarali qo' llanilayotgan ETIarga misollar 12-41: DENDRAL — murakkab organik molekulalar strukturalarini tanish uchun ET; MOLGEN— DNK strukturasini aniqlovchi ET; XCON— VAX I I hisoblash komplekslarini loyihalæshtiruvchi ET; MYCIN— ichak kasalliklariga tashxis qo•yuvchi ET; PUFF — sil kasalligiga tashxis q&yuvchi ET; MAC,SYMA — algebraik ifodalarni soddalashtiruvchi ET; YESMVS — katta EHM dagi katta razryadli MVS operatsion tizimlami boshqaruvChi ET; PROSPECTOR — foydali qazilmalarni topishda maslahal beruvchi ET; POMME — mevali bog? larga qatashga maslahal beruvchi ET; AIRPLANE — samolyot yerga qo• nishida uchuvchiga yordam beruvchi ET', ESPLAN — Baku nefini qayta islllash zavodida ishlab chiqarishni rejalaShtiradigan ET; MODIS — gipertonik kasalliklarning turli shakllariga tashxis q&yuvdhi ET; MIDAS — energetik tizimlarda ishdan chiqish holatlarmi aniqlash va tuzatish uchun ET; NetWizavd— lokal tizimlarni loyihalovchi ET; ACES - xaritada o'zgarish kiritish bo'yicha kartografik ishlarni amalga oshiradigan ET; ÅSTÅ - analitikka tutuvchi s•gnalni jo'natgan radar turini aniqlashga yordam beradigan ET; DART- raqiblarning buyruq beruvchi markazlari, boshqaruvi va aloqalarining razvedka qilinganida olingan natljalarni qayta ishlashga yordamlashadigan ET; HANNIBAL- taqibning ladioalmashish lazvedkasi sohasida vaziyatni baholashni amalga oshiradigan ET; IRW - razvedkadagi analitiklarga keyingi qurolli to'qnashuv qachon va qayerda bo*lishini bashorat qilishida yordamlashadigan ET', RUBRIC foydalanuvchiga formatlanmagan matnlarni o' zida mujassamlashtirgan MBga kirish huquqini olishga yordam beradigan ET; CODES — MBt1i islllab chiquvchi mutaxassisga, MBning kontseplual sxemasini aniqlash uchun IDEFI yondashuvni qo'llashni istayotgan mutaxassisga yordamlashadigan ET; iWXER - Texas Instruments SBIS T1990 uchun ishlab chiqilgan mikrodasturlarni yozishda dasturchilarga ko'maklashadigan ET', ACE' - telecon tannog* idagi nosozliklarni aniqlashda, uni sozlash va tiklaSh chora tadbjrlari bcfyicha tavsiyalar beradigan ET, Vatanimizda Norma kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan ETIari• Amaliy buxgalteriya ET; Kichik korxona elektron buxgalteriya ET", Amaliy soliq to'lovlari ET; «A» dan « Ya»gacha tekshîruv ET; Kadrlar bo'yicha maslahatchî ET; Soliqlar: savollar vajavoblar ET; Eksport•import operatsiyalari ET: Tashkilot yuristi ET; Qurilish ET; Kichik korxona: hisob, soliq, huquq ET; Aqlli bichish-tikish ET; Mohir ta.ŕlam ET, SITIari kelajakda qishloq ]îcčligidcč — ekinlarni zararkunandalardan himoya qilishi, daraxtlarni kesishi va tanlash xususiyatiga asoslanib parvarishlashni ta'minlashi; tog î sanoaîida — insonlar uchun 0'ta xavfli l.uŕlgan sharoitlarda ishlashi•, ish/ab chiqarishda — yigî ish va texnik nazomtning turli Nil masalalarini bajarishi; łashki/otlardlî — jamoa va alohida xodimlar uchun jadval tuzishi, yangiliklar haqida qłsqacha ma'lumot berish bilan shug'ullanishi; o'quv talabalar yechadigan masalalami ko'rish, undagi xatolami izlash va ularni bałtaraf qilish masalarini hal qilishi, talabalarni hisoblash tizimlarining xotirasida saqlanadigan superdarsliklar bilan taîminlashlari•, kosal.ronaiarda — be'morlarga tashxîs qoȚîsh, ularni kerakli bo'lîmga yuborîsh va davolash davomida ularga maslahatlar berishi va nazorat qilishi; uy ishîuvida ovqat tayyorlash„ mahsulot harid qilish boȚicha maslahatlar berishi, uyning va bogŕdagi gazonlaming holatini nazorat qilish kâbi masalalanłi amalga oshirishi lozim [1 1-13], Kasalxonalarda hisoblash be'morlarga tashxis qoȚish, ulami kerakli bo'limga yuborish va davolash davomida ularni nazorat qilishlari kerak, Uy ishlarida HMlari ovqat tayyorlashl mahsulot harid qilish bđyicha maslahatlar berish, uyning va bog'dagi gazonlaflîing holatini nazorat qilishi kerak. Albatta ayni vaqtda bularning hech qaysisini amalga oshirish imkoni yo'q, lekin SI sohasidagi tadqiqotlar ularnî amalga oshîrish îmkoninî berîshî mumkîn, SITIarining kelajakdagi vaqtli taqvimi 3,3-rasmda keltirilgan. 3.2-rasm. Sun 'îy inteîîekining ke/ajukdug/ vaqtli îuqvîmj. Tajriba orttirish uchun misol va topshiriqlar. l- topshiriq. Nazariy qismni o'zlashtirish va B/B/Bjadvalini to'ldirish. B/B/B texnikasini qo '11ash bo 'yicha ko Âatma. Maîruza rejasiga mos holda 2-ustunni to ' Idiring: 66 O'ylang, juftlikda hal eting va javob bering, ushbu savollar bo'yicha nimani bilasiz, 3-ustunni to' Idiring, O'ylang, juftlikda hal eting va javob bering, ushbu savollar bo'yicha nimani bilish kerak, 4-ustunni to' Idiring. Matruzani qing va materiallar bilan tanishing. 5-ustunni to'ldiring.
2-topshiriq. "Bilib oldim" ustuni asosida '*T" jadvalini to' Idirish. Nazariy qismdan tayanch iboralarni aniqlash va "T" jadvalini qurish,
Download 468.61 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||