Reja: Ma’lumotlarlar modeli haqida. Ma’lumotlarlar modeli ishlatish usullari. Uml. Sinf diagrammalari Ma’lumotlarlar modeli haqida

int getValue() { return value; }
};
class MeasureCount
{
int number;
static int total;
public:
MeasureCount() { number = 0; }
void increment() { number++; total++; }
int getNumber() { return number; }
static int getTotal() { return total; }
};
int MeasureCount::total = 0;
class ITemperatureMeasure // интерфейс
{
public:
virtual void setValue() = 0;
virtual double getValue() = 0;
};
class TemperatureMeasure : public virtual ITemperatureMeasure
{ // реализация интерфейса
private:
Sensor* h; // агрегация
MeasureCount* measure; // композиция
public:
TemperatureMeasure(Sensor* h)
{
measure = new MeasureCount();
this->h = h;
}
void setValue()
{
int value;
measure->increment();
cout << "t[" << measure->getNumber() << "]= ";
cin >> value;
h->setValue(value);
}
double getValue() { return (double)h->getValue() / measure->getNumber(); }
int getNumber() { return measure->getNumber(); }
static int getTotal() { return MeasureCount::getTotal(); }
};


class ShowTemperature // зависимость
{
public:
static void Show(TemperatureMeasure t)
{
cout << t.getNumber() << ": ";
cout << t.getValue() << " oC" << endl;
}
};


int main()
{
Sensor* h1 = new Sensor();
TemperatureMeasure tc1(h1);
for (int i = 0; i < 5; i++)
tc1.setValue(); // требуется ввести температуру за 5 дней
ShowTemperature::Show(tc1); // вывод средней температуры
cout << endl;
Sensor* h2 = new Sensor();
TemperatureMeasure tc2(h2);
for (int i = 0; i < 5; i++)
tc2.setValue(); // требуется ввести температуру за 5 дней
ShowTemperature::Show(tc2); // вывод средней температуры
cout << endl;
cout << "Total: " << TemperatureMeasure::getTotal() << endl;
system("pause");
return 0;
}
Listing 1 - Kod namunasi
Yuqoridagi kod uchun UML sinf diagrammasi quyidagicha ko‘rinadi:

12-rasm. Listing 1 ning UML diagrammasi
Sinf diagrammasida asosiy sinf TemperatureMeasure sinfidir, bu harorat o‘lchagichidir. Barcha o‘lchovlarning o‘rtacha arifmetikasi o‘lchov qiymati sifatida hosil bo‘ladi - barcha o‘lchovlarning yig‘indisi ularning soniga bo‘linadi.
Sensor sinfi (harorat sensori sifatida) o‘lchovlarni qabul qilish va ularni qo‘shish uchun ishlatiladi. Konsol topshirig‘ida o‘lchovlarning o‘zi ushbu sinfga yig‘indiga o‘tkaziladi. Sinf asosiy TemperatureMeasure klassi bilan birlashma munosabatlariga ega: biz avval Sensor sinfining obyektini yaratamiz, so‘ngra uni sinfning bir qismi sifatida foydalanish uchun TemperatureMeasure sinfiga parametr sifatida konstruktorga o‘tkazamiz.
ITemperatureMeasure klassi TemperatureMeasure sinfining interfeysi bo‘lib, uni amalga oshiruvchi provayder hisoblanadi .
Va nihoyat, ShowTemperature klassi TemperatureMeasure klassi bilan bog‘liqlik munosabatlarida, chunki ShowTemperature-ning yagona Show usulini amalga oshirish TemperatureMeasure tuzilishiga bog‘liq.

Relyatsion (lotin tilidagi relatio-munosabat so`zidan olingan) modelda ma`lumotlarni saqlash uni tashkil etuvchi qismlari orasidagi munosabatlarga asoslangan. Eng sodda holda u ikki o`lchovli massiv yoki jadvaldan iborat bo`ladi. Murakkab axborot modellari ana shunday jadvallarning o`zaro bog`langan to`plamidan iborat.

MOning iyerarxik modeli pastki pog`onadagi yuqori pog`onadagiga bo`ysinish tartibida joylashgan elementlar to`plamidan iborat bo`ladi va ag`darilgan daraxt(graf)ni tashkil etadi. Ushbu model sath, tugun, bog`lanish kabi parametrlar bilan tavsiflanadi. Uning ishlash tamoyili shundayki, quyi sathdagi bir necha tugunlar bog`lanish yordamida yuqoriroq sathdagi bitta tugun bilan bog`langan bo`ladi. Tugun - bu iyerarxiyaning berilgan sathida joylashgan elementning axborot modelidir.
MOning semantik tarmoq modeli iyerarxik modelga o`xshashdir. U xam tugun, sath, bog`lanish kabi asosiy parametrlarga ega. Lekin semantiq tarmoq modelida turli sathdagi elementlar orqali «erkin», ya`ni «har biri xamma bilan» ma`noli bog`lanish qabul qilingan.
Ko`pchilik MOlar jadval tuzilmasiga ega. Unda ma`lumotlar adresi satr va ustunlar kesishmasi bilan aniqlanadi. MOda ustunlar-maydonlar, satrlar esa yozuvlar deb ataladi. Maydonlar MOning tuzilmasini, yozuvlar esa, unda joylashgan ma`lumotlarni tashkil etadi.
Maydonlar-MO tuzilmasining asosiy elementlaridir. Ular ma`lum xususiyatlarga ega bo`ladilar. Har qanday maydonning asosiy xususiyati uning o`zunligidir. Maydon o`zunligi undagi belgilar soni bilan ifodalanadi.
Maydonning yana bir xususiyati, uning nomidir. Maydonda uning nomidan tashqari yana imzo xususiyati ham mavjud. Imzo-ustunning sarlavhasida aks ettiriladigan axborotdir. Uni maydon nomi bilan aralashtirib yubormaslik lozim. Agar imzo berilmagan bo`lsa sarlavhada maydon nomi yozib quyiladi. turli tipdagi maydonlar turli maqsadlarda ishlatiladi va turli xossalarga ega bo`ladi.
MBBT istalgan foydalanuvchiga ma`lumotlarga kirishga ruxsat etadi. Bu foydalanuvchilar amaliy jihatdan hech qanday quyidagi tasavvURLarga ega emas:
ma`lumotlarning xotirada fizik joylashishi va ular ko`rinishi;
so`raladigan ma`lumotlarni izlash mexanizmi;
bir xil ma`lumotlarga bir vaqtning o`zida ko`pchilik foydalanuvchilar tamonidan bo`ladigan so`rovlar muammolari (amaliy dasturlar bilan);
mumkin bo`lmagan va (yoki) ruxsat etilmagan o`zgarishlarni kiritishdan ma`lumotlarni himoyalashni tahminlash usullari;
ma`lumotlar bazasini va boshqa ko`pgina MBBT funksiyalarini aktual holatini tahminlash.
MBBTning bu asosiy funksiyalarining bajarilishida har xil turdagi ma`lumotlar tavsiflanadi.
Albatta, mahlumootlar bazasini loyihalashni predmet sohasini tahlil qilishdan boshlash va alohida foydalanuvchilar talablarini aniqlash (ma`lumotlar bazasini tuzish uchun, korxona xodimlari) kerak.
MB ning foydalanuvchilardan so`rab olingan xususiy «ko`rinish»lar va ma`lumotlar to`g`risidagi o`z «kurinish»lari, keyingi «kurinish»larda kerak bulib qolishi mumkin, birlashtirib foydalanuvchi avval yaratilayotgan MB umumiy noformal tavsivini yaratadi. Insonlarga tushinarli bo`lgan tahbiiy til, matematik formulalar, jadvallar, grafiklar va boshqalar yordamida bajarilgan bu tavsiv ma`lumotlarning infologik modeli deb ataladi.
Insonlar uchun yo`naltirilgan bunday model to`laligicha ma`lumotlarni saqlash muhitining fizik parametrlariga bog`liq emas. Bu muhit, oxir oqibatda, EHM xotriasi bo`lmasdan, balki inson xotirasi bo`lishi mumkin. Shuning uchun, infologik model birorta predmet sohasini akslantirishi uchun, real olamdagi o`zgarishlar qandaydir tahrifni o`zgartirishni talab qilmagancha, o`zgarmasligi kerak.
Rasmda ko`rsatilgan boshqa modellar kompyuter uchun yo`naltirilgan xisoblanadi. Ular yordamida MBBT dasturlar va foydalanuvchilarga saqlanayotgan ma`lumotlardan foydalanish uchun imkoniyat yaratadi. Bu imkoniyat ma`lumotlarni fizik joylashishini hisobga olmasdan, balki dasturlar va foydalanuvchilar nomlari bo`yicha amalga oshirriladi. MBBT kerakli ma`lumotlarni tashqi eslab qolish qurilmasidan ma`lumotlarning fizik modeli bo`yicha izlaydi.
Demak, kerakli ma`lumotlardan foydalanishga ruxsat konkret MBBT yordamida bajariladi. Shuning uchun, ma`lumotlar modeli ushbu MBBT ma`lumotlarni tavsivlash tilida tavsivlvnishi kerak bo`ladi. Ma`lumotlarning infologik model bo`yicha yaratiladigan bunday tavsiviga ma`lumotlarning data mantiqiy modeli deyiladi.
Adabiyotlar:
1. Karimov A “Microsoft Access bilan dastlabki tanishuv”TDYUI 2005
2. Anatoliy Xomokenno “Microsoft Access 2002” Ekspress kurs Peterburg 2005.
3. “Uchebnik po Access” Sostavitel. Djalilov M.L. TATU FF-2006
4. A. Xomokenno i dr. “Baza dannix” Uchebnik Sank-Peterburg 2004
5. www.ziyonet.uz