Reja: Mashhur an’

ANANALAR VA URF-ODATLAR
Ozbek oilasining asosiy oziga xos xususiyatlari mehmondostlik va yoshi kattalarga ananaviy hurmat-ehtiromli muomala qilishdir. Ozbeklar odatda bir nechta avlodlardan iborat bolgan katta oilalar tarkibida yashaydi, shuning uchun ular koproq hovlisi bolgan katta uylarni yoqtirishadi. Maishiy hayotida mehmondostlikning bir qismi bolgan choyxorlik marosimi katta ahamiyatga ega boladi. Bunda choy damlash va uni mehmonlarga quyib berish faqat mezbonning mutlaq huquqi boladi. Tushlik yoki kechki ovqatga takliflarni doimo qabul qilish va oz vaqtida kelish qabul qilingan. Mehmonga kelayotganda ozi bilan birga mezbonning bolalari uchun suvenirlar yoki shirinliklarni olgan yaxshi. Odatda faqat erkaklar bilan qol berib sorashishadi. Ayollar hamda uzoqroq otirgan kishilar bilan ong qolini yuragiga qoyib, boshini ohista egib salomlashish lozim. Qol berib sorashish paytida ananaga kora kishining salomatligi, ishda va uydagi ishlari ahvoli togrisida soraydilar. Qishloq joylarda mehmon kelgan paytda ayollar odatda erkaklarning suhbatiga xalal bermaslik uchun ular bilan bir dasturxonga oqtirmaydilar. Ayollarning gozalligiga qoyil qolish va ularga jiddiy etibor berish qabul qilinmagan. Turar joy xonasiga kirishda poyafzal yechiladi. Mezbon korsatadigan oringa otirish kerak. Bunda ushbu joy kirishdan qanchalik uzoqda bolsa, shunchalik hurmatli boladi. Ozbek oilasining asosiy oziga xos xususiyatlari mehmondostlik va yoshi kattalarga ananaviy hurmat-ehtiromli muomala qilishdir. Ozbeklar odatda bir nechta avlodlardan iborat bolgan katta oilalar tarkibida yashaydi, shuning uchun ular koproq hovlisi bolgan katta uylarni yoqtirishadi. Maishiy hayotida mehmondostlikning bir qismi bolgan choyxorlik marosimi katta ahamiyatga ega boladi. Bunda choy damlash va uni mehmonlarga quyib berish faqat mezbonning mutlaq huquqi boladi. Tushlik yoki kechki ovqatga takliflarni doimo qabul qilish va oz vaqtida kelish qabul qilingan. Mehmonga kelayotganda ozi bilan birga mezbonning bolalari uchun suvenirlar yoki shirinliklarni olgan yaxshi. Odatda faqat erkaklar bilan qol berib sorashishadi. Ayollar hamda uzoqroq otirgan kishilar bilan ong qolini yuragiga qoyib, boshini ohista egib salomlashish lozim. Qol berib sorashish paytida ananaga kora kishining salomatligi, ishda va uydagi ishlari ahvoli togrisida soraydilar. Qishloq joylarda mehmon kelgan paytda ayollar odatda erkaklarning suhbatiga xalal bermaslik uchun ular bilan bir dasturxonga oqtirmaydilar. Ayollarning gozalligiga qoyil qolish va ularga jiddiy etibor berish qabul qilinmagan. Turar joy xonasiga kirishda poyafzal yechiladi. Mezbon korsatadigan oringa otirish kerak. Bunda ushbu joy kirishdan qanchalik uzoqda bolsa, shunchalik hurmatli boladi.
URF-ODATLAR Urf-odatlar Urf-odatlar Ozbek xalqining urf-odatlari asrlar boyi ozbeklar millatining tashkil etopishida ishtirok etgan barcha qabilalar va elatlarning madaniy malakalari va ananalarining uygunlashuvidagi murakkab jarayonlar oqibatida tarkib topgan. Ular ota oziga xos, yorqin va turli-tuman bolib, urugchilik patriarxal munosabatlaridan kelib chiqadi. Urf- odatlarning kopchiligi oilaviy hayotga oid bolib, bolaning tugilishi va tarbiyasi (beshik toyi, xatna qilish), nikoh (fotiha toyi, toy) bilan bogliq boladi. Kopincha ular islom urf-odatlarining sehrgarlik amaliyoti bilan bogliq bolgan undan ham qadimiyroq shakllarga uzviy kirib ketishini namoyon etadi. Islom qabul qilinganidan beri kopgina oilaviy-maishiy urf-odatlar uning tasirida ozgargan, ozbeklarning hayotiga musulmon diiy marosimlari kirib kelgan. Juma kuni bayram kuni hisoblanadi va shu kuni barcha yigiladigan masjidda umumiy namoz (duo) oqiladi. Patriarxal urf-odatlar masjid, choyxonalar, bozorda otadigan hamda faqat erkaklar ishtirok etadigan ijtimoiy hayotda hozirgacha ham yashamoqda Ozbek xalqining urf-odatlari asrlar boyi ozbeklar millatining tashkil etopishida ishtirok etgan barcha qabilalar va elatlarning madaniy malakalari va ananalarining uygunlashuvidagi murakkab jarayonlar oqibatida tarkib topgan. Ular ota oziga xos, yorqin va turli-tuman bolib, urugchilik patriarxal munosabatlaridan kelib chiqadi. Urf- odatlarning kopchiligi oilaviy hayotga oid bolib, bolaning tugilishi va tarbiyasi (beshik toyi, xatna qilish), nikoh (fotiha toyi, toy) bilan bogliq boladi. Kopincha ular islom urf-odatlarining sehrgarlik amaliyoti bilan bogliq bolgan undan ham qadimiyroq shakllarga uzviy kirib ketishini namoyon etadi. Islom qabul qilinganidan beri kopgina oilaviy-maishiy urf-odatlar uning tasirida ozgargan, ozbeklarning hayotiga musulmon diiy marosimlari kirib kelgan. Juma kuni bayram kuni hisoblanadi va shu kuni barcha yigiladigan masjidda umumiy namoz (duo) oqiladi. Patriarxal urf-odatlar masjid, choyxonalar, bozorda otadigan hamda faqat erkaklar ishtirok etadigan ijtimoiy hayotda hozirgacha ham yashamoqda.