Reja: Nashriyot haqida ma’lumot

Mavzu: Nashriyot markazi
Reja:
1.Nashriyot haqida ma’lumot;
2.Milliy nashriyotimiz haqida;
3.Nashriyotlar mamlakatimizda tutgan o’rni.

Ishladi: Otomurotov Og’abek (961-20)

Nashriyot axborot, adabiyot, musiqa, dasturiy ta'minot va boshqa tarkibni sotish uchun yoki bepul ommaga taqdim etish faoliyatidir. An'anaga ko'ra, bu atama bosma asarlarning tarqatilishini anglatadi, masalan kitoblar, gazetalar va jurnallar. Raqamli axborot tizimlari paydo bo'lishi bilan qamrov doirasi kengaytirildi elektron nashr kabi elektron kitoblar, akademik jurnallar, mikropublishing, veb-saytlar, bloglar, video o'yinlarni nashr etish va shunga o'xshash narsalar.
Nashriyot xususiy, klub, umumiy foydalanish yoki jamoat mollarini ishlab chiqarishi mumkin va tijorat, jamoat, ijtimoiy yoki jamoat faoliyati sifatida olib borilishi mumkin. Tijorat nashriyot sanoati kabi yirik transmilliy konglomeratlardan iborat RELX, Pearson va Tomson Reuters minglab kichik mustaqillarga. Uning turli bo'limlari mavjud: badiiy va badiiy adabiyotlarning savdo / chakana nashriyoti, o'quv nashrlari va akademik va ilmiy nashr.Nashriyot ma'muriy yoki muvofiqlik talablari, biznes, tadqiqot, targ'ibot yoki jamoat manfaatlari uchun hukumatlar, fuqarolik jamiyati va xususiy kompaniyalar tomonidan amalga oshiriladi.Bunga o'z ichiga olishi mumkin yillik hisobotlar, tadqiqot hisobotlari, bozorni o'rganish, siyosat brifinglari va texnik hisobotlar. O'z-o'zini nashr qilish juda keng tarqalgan bo'lib qoldi.
"Nashriyotchi"nashriyot kompaniyasi yoki tashkilotiga, nashriyot kompaniyasini boshqaradigan shaxsga murojaat qilishi mumkin yoki iz, yoki davriy nashrga rahbarlik qi Xitoylik ixtirochi Bi Sheng qilingan harakatlanuvchi turi Taxminan 1045 yilda sopol buyumlar ishlab chiqarilgan, ammo uning asarlari haqida hozirgacha ma'lum bo'lgan namunalar mavjud emas. 1450 yil atrofida, odatda mustaqil ixtiro sifatida qaraladigan narsada, Yoxannes Gutenberg matritsa asosida turni quyishdagi yangiliklar bilan birga Evropada harakatlanuvchi turni ixtiro qildi qo'l qoliplari. Ushbu ixtiro asta-sekin kitoblarni ishlab chiqarishni arzonlashtirdi va keng tarqaldi.
Evropada 1501 yilgacha yaratilgan dastlabki bosilgan kitoblar, bitta varaq va rasmlar ma'lum beqiyos yoki inkunabula. "Konstantinopol qulagan yili, 1453 yilda tug'ilgan odam o'zining ellikinchi yilidan, sakkiz millionga yaqin kitob bosib chiqarilgan umridan, ehtimol Konstantin o'z shahrini tashkil qilganidan buyon Evropaning barcha ulamolar tomonidan ishlab chiqarilganidan ko'ra o'tmishi mumkin edi. milodiy 330 yilda.
Oxir oqibat, matbaa kitoblardan tashqari boshqa nashrlarni ham yo'lga qo'ydi. The zamonaviy gazeta nashr etish tarixi Germaniyada 1609 yilda boshlangan, bilan jurnallarni nashr etish keyingi 1663 yilda.
Missionerlar 18-asr o'rtalarida Afrikaning Sahroi sharqiga bosmaxonalarni olib kelishdi.
Tarixiy jihatdan nashriyot bilan shug'ullangan noshirlar, garchi ba'zi mualliflar o'zlarini nashr qilishgan. The Butunjahon Internet tarmog'ini yaratish 1989 yilda tez orada veb-sayt nashriyotning dominant vositasiga aylantirildi. Vikilar va Bloglar tez orada ishlab chiqilgan, keyin esa onlayn kitoblar, onlayn gazetalar va onlayn jurnallar.
O'zining boshidan beri Butunjahon Internet tarmog'iga ko'maklashib kelmoqda texnologik yaqinlik tijorat va o'z-o'zini nashr etadigan tarkib, shuningdek nashr etish va ishlab chiqarishni birlashtirish onlayn ishlab chiqarish rivojlanishi orqali multimedia tarkib.
2016 yilda AQShda o'tkazilgan 34 noshir orasida o'tkazilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, umuman AQShda nashriyot sanoati asosan to'g'ri, mehnatga layoqatli, oq tanli ayollar bilan ifodalanadi. Salon vaziyatni "kitob dunyosi parda ortida xilma-xillikning yo'qligi" deb ta'rifladi.Xuddi shu guruh tomonidan 2020 yilda o'tkazilgan so'rov natijalariga ko'ra, to'rt yil oldingi 2016 yilgi so'rov natijalariga ko'ra xilma-xillikning yo'qligi bo'yicha statistik jihatdan sezilarli o'zgarish bo'lmagan. Amerika noshirlik sanoatida xilma-xillikning yo'qligi ko'p yillar davomida muammo bo'lib kelgan. Sanoat doirasida yuqori darajadagi tahririyat lavozimlarida eng kam xilma-xillik mavjud edi.
An'anaviy nashr etish jarayoni
Kitob nashriyotlari nusxalarini mustaqil mualliflardan sotib oladi yoki buyurtma qiladi; gazeta noshirlari, aksincha, odatda nusxa ko'chirish uchun xodimlarni yollashadi, garchi ular chaqirilgan mustaqil jurnalistlarni ham jalb qilishlari mumkin torli simlar. Jurnallarda strategiya yoki aralashma ishlatilishi mumkin.
An'anaviy kitob nashriyotlari nashr etadigan narsalarni tanlab olishadi. Ular mualliflardan to'g'ridan-to'g'ri qo'lyozmalarni qabul qilmaydi. Mualliflar avval so'rov xati yoki taklifini yoki adabiy agent yoki noshirga yuborish. noshirning taqdim etish ko'rsatmalariga qarab.Agar noshir talab qilinmagan holda qabul qilsa qo'lyozmalar, keyin qo'lyozma shilliq qoziq, qaysi noshirning o'quvchilari nashrga loyiq qo'lyozmalarni aniqlash uchun elakdan o'tkazing. Xaridlar tahririyati ularni ko'rib chiqadi va agar ular rozi bo'lsa, ularni tahririyatga yuboradilar. Yirik kompaniyalar kichik kompaniyalarga qaraganda taqdim etish va nashr qilish o'rtasida ko'proq baholash darajasiga ega. Talab qilinmagan arizalarni qabul qilish darajasi juda past, ba'zi taxminlarga ko'ra har 10000 dan 3 tasi qabul qilinadi.
Nashriyot bosqichlari
Nashriyot jarayoni yaratish, sotib olish, nusxasini tahrirlash, ishlab chiqarish, bosib chiqarish (va uning elektron ekvivalentlar ), marketing va tarqatish.
Garchi alohida bosqichlar ro'yxatiga kiritilgan bo'lsa-da, ularning qismlari bir vaqtning o'zida sodir bo'ladi. Matnni tahrirlash jarayoni davom etar ekan, muqovaning dizayni va boshlang'ich maketi amalga oshiriladi va kitob sotuvi va marketingi boshlanadi.
Nashriyot mumkin subpudrat ushbu jarayonning turli jihatlari mutaxassis kompaniyalarga yoki frilanserlar.
Kitoblarga nisbatan, bosib chiqarish jarayoni majburiydir. Bu bosilgan varaqlarni katlamoq, "ularni mahkamlash, taxtalarni yoki yon tomonlarni yopishtirish va butun terini yoki boshqa materiallar bilan qoplashni" o'z ichiga oladi.

«OʻZBEKISTON MARKASI» NAShRIYoT MARKAZI — pochta xizmati, pochta markalarini nashrga tayyorlash va ularni pochta muomalasiga chiqarish ishlari bilan shugʻullanadigan tashkilot. 1992 yilda tashkil etilgan. Dastlabki pochta markalari rus va nemis mutaxassislari bilan hamkorlikda ishlab chiqarildi. 1996 yildan respublika rassomlari, dizaynerlari va mutaxassislari tomonidan nashrga tayyorlanib, chop etila boshlandi. Pochta markalarida davlatimiz tarixi, xalqimiz madaniyati va anʼanalari, fan va texnika sohasidagi yutukdar, xalqimizning buyuk siymolari, tarixiy obidalar, respublika hududida oʻsuvchi kamyob oʻsimliklar va hayvonot olamida yoʻqolib borayotgan hayvon turlari aks ettiriladi.

«Oʻzbekiston markasi nashriyot markazi» n. m. oʻz mahsulotlari (pochta markalari) bilan xalqaro koʻrgazmalarda ishtirok etdi. Markaz filatelistik material tarqatuvchi chet el firmalari va tashkilotlari bilan yozishmalar olib boradi (yana q. Aloqa markalari, Pochta aloqasi, Filateliya).
«OʻZBEKISTON» NASHRIYOT-MATBAA IJODIY UYI — Oʻzbekiston Respublikasi matbuot va axborot agentligi tizimidagi muassasa. 1925-yilda Oʻrta Osiyo Davlat nashriyoti negizida Oʻzbekiston Davlat nashriyoti (Oʻzdavnashr) nomi bilan tashkil etilgan. Respublikada 30-y. larning 2-yarmiga qadar barcha turdagi adabiyotlar Oʻzdavnashrda chop qilingan. 2-jahon urushi yillari respublikadagi mustaqil nashriyotlar Oʻzdavnashrga birlashtirilgan, matbaa korxonalari, kitob savdosi ishlari ham uning ixtiyoriga berilgan. Oʻzdavnashr boʻlimlari negizida «Oʻqituvchi» (1949), Davlat badiiy adabiyot nashriyoti (1957), «Meditsina» (1958), «Yosh gvardiya» (1960) nashriyotlari tashkil etilgan. 1964-yildan Oʻzdavnashr «Oʻzbekiston» nashriyoti deb atala boshlagan. 2004-yilda «Oʻzbekiston», «Mehnat», «Oʻzblanknashr» nashriyotlari, Toshkent matbaa k-ti birlashtirilib, «Oʻzbekiston nashriyot-matbaa ijodiy uyi»n. m. i. u. ga aylantirildi. Uning tarkibiga bolalar nashrlari: «Gulxan», «Gʻuncha» jur. lari, «Tong yulduzi», «Klass!» gaz. lari, «Sogʻlom avlod», «Zerkalo XXI veka» gaz. lari tahririyatlari kiritildi (nashriyot tarixi haqida yana q. Noshirlik). «Oʻ» n. m. i. u. Oʻzbekiston Respublikasi qonunlarini, Respublika hukumati qarorlarini va boshqalar rasmiy materiallarni, turli meʼyoriy hujjatlarni nashrga tayyorlab, chop etadi. Shuningdek, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, yuridik adabiyotlarni, oliy va oʻrta maxsus oʻquv yurtlari, akademik litseylar hamda kasb-hunar kollejlari uchun darsliklar, oʻquv va metodik qoʻllanmalar hamda boshqa adabiyotlarni nashr qiladi. Taʼlim oʻzbek, rus, tojik, turkman, qirgʻiz va qozoq tillarida olib boriladigan umumtaʼlim maktablari uchun darsliklar chiqaradi. Oʻzbek, qardosh va xorijiy tillarda ilmiyommabop, badiiy adabiyotlar, maʼlumotnomalar, lugʻatlar, tasviriy sanʼat mahsulotlari, fotoalbomlar, bukletlar, prospektlar, kalendarlar, plakatlar, koʻrgazmali qurollar, gazetajurnallar, shuningdek, xalq isteʼmoli mollari bosma mahsulotlari, idora hujjatlari, sinf jurnallari, dasturlar, turli ish qogʻozlari (blanklar) ni ham chop etadi.
Soʻnggi yillarda «Oʻzbekiston nashriyot-matbaa ijodiy uyi» n. m. i. u. Respublika Prezidenti I. Karimov asarlarining 12 jildini (oʻzbek va rus tillarida), oliy oʻquv yurtlari talabalari uchun Yo. Toʻraqulovning «Bioximiya», T. A. Sarimsoqovning «Haqiqiy oʻzgaruvchining funksiyalari nazariyasi», 3. Salimovning «Kimyoviy texnologiyaning asosiy jarayonlari va qurilmalari»ning 1 va 2 jiddlari, M. Salohiddinovning «Matematik fizika tenglamalari», N. A. Parpiyevning «Anorganik kimyo», T. Joʻrayev va boshqalarning O«liy matematika asoslari» kabi fundamental darsliklarni, bank tizimi faoliyati bilan bogʻliq koʻp jildli meʼyoriy hujjatlar toʻplamlarini nashr etdi. «Oʻzbekiston nashriyot-matbaa ijodiy uyi» n. m. i. u. aholiga, tashkilot hamda muassasalarga noshirlikmatbaa xizmatini koʻrsatadi.
Bosmaxonasida 2003-yilda zamonaviy rangli gaz. larni chop etish sexi ishga tushirildi. Hoz. kunda (2005) bu sexda 20 dan ortiq gaz. va jur. chop etilmoqda. Ularning bir gallik tiraji 500 ming nusxani tashkil etadi.
«Oʻzbekiston nashriyot-matbaa ijodiy uyi» n. m. i. u. 2004-yilda 1737 bosma taboq hajmida, 6 mln. 380 ming nusxada kitob, gaz., jur. va boshqalar bosma mahsulotlarni chop etdi.
GʻAFUR GʻULOM NOMIDAGI NASHRIYOT-MATBAA IJODIY UYI — Oʻzbekiston matbuot va ax-borot agentligi gizimiga kiradi. Oʻzdavnashrni n g alabiy-badiiy boʻlimlari nepgzpda 1957-y. Adabiyot va sanʼat nashrnyoti nomn bilan tashkil etilgan. 1964—66 y. larla ushbu nashriyot «Toshkent» balnigg adabiyot nashriyoti, 1966 p. dan esa Gʻafur Gʻulom nomidagi Allbnyot va sanʼat mashriyoti deb nomtangagg. 2002-y. 10 apr. dan «Yozuvchi» n. ashriyoti (1990-y. dan faoliyag koʻosatgan) va Rangli bosma fabrika bilan birlashtirilib. Gʻ. Gʻ. n. n.m. i. u. tanlchil ltglgan. asosiy faoliyat yoʻnaliish mumtoz, hoz. zamon va jahon adabiyoti namunalari. bolalar adabiyoti, ommabop va sanʼatga oid turli kitob va albomlar, risolalar, darsliklar, buk. tet va ggla-katlar chop etishdan iborat. Nashriyotda Alisher Navoiyning 15 j. li asarlari, Firdavsiyning «Shohnoma» asari. Mashrab, Bedil, Bobur. nodira, Uvaysiy, Furqat kabi oʻzbek mumtoch shoirlarining. Abdul. ta qodiriy. Choʻlion, Fitrat, Usmon nosir. Gʻafur Gʻulom, Oybek, Mirte-mir, Erknn Vohidov. Abdulla Ori-pov kabi yozuvchgg va shoirlarning asarlari chop etnlgan.
Kitob grafnkasi maktabini yaratgan rassomlar: I. Kiriakidi, A. Bobrov, A. Mamajonov. D. Sirin, M. Kagarov va b. atbom. plakat, bukletlar va turli alabiyotlarni badiggy tomonlan be. zashda graod qatggashgan. Gʻ. Gʻ. n. n.-m. i. u. 2004 i. da 130 nomda 2120 ming nusxada kitob nashr etgan.
Bugungi kunda O‘zbekistonda 131 ta nashriyot, 1815 ta matbaa korxonasi davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan. Respublika nashriyotlari tomonidan har yili 4 ming nomdan ziyod, umumiy adadi 50 mln nusxadan ortiq turli kitob mahsulotlari nashr etilmoqda. Shundan ellikdan ortiq nashriyot bolalarga bag‘ishlangan kitoblarni chop etib keladi. Hozirda O‘zbekistonda nashr qilinayotgan adabiyotlarning uchdan biri bevosita bolalar va yoshlarga doir nashrlardir. Bu haqda O‘zMAAda bo‘lib o‘tgan matbuot-brifingida ma'lum qilindi. 
Bundan tashqari, 2015-17 yillarda “Yangi asr avlodi” nashriyot-matbaa markazi tomonidan 100 dan o‘zbek va jahon klassik adabiyoti vakillarining asarlari nashrdan chiqdi. 
G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi “Maktab adabiyoti xrestomatiyasi” ruknidamaktab darsliklariga kiritilgan o‘zbek va jahon adiblarining 44 nomdagi asarlarini nashr etmoqda. Shuningdek, “O‘zbek xalq ijodi yodgorliklari” nomli 100 tomdan iborat xalq ijodi namunalarini mujassam etgan kitoblar majmuasini nashr etmoqda.
Cho‘lpon nomidagi nashriyot “Mening birinchi kitobim” loyihasi bo‘yicha 18 nomda maktab o‘quvchilariga mo‘ljallangan kitoblar to‘plamini nashr qildi. 
Prezident 16 mart kuni noshirlik va matbaa sohasini rivojlantirishga oid qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisidagi qarorni imzoladi.
Hujjatga asosan:
birinchidan, 2020 yil 1 oktyabrdan boshlab respublika byudjeti mablagʻlari va Respublika maqsadli kitob jamgʻarmasi mablagʻlari hisobidan ta’lim muassasalari uchun darsliklar va oʻquv-metodik majmualarni nashr etishda (qayta nashr etishda) narхlarni davlat tomonidan tartibga solishni (rentabellikning cheklangan darajasini belgilash) bekor qilinadi. Noshirlik va matbaa korхonalari, shu jumladan, davlat buyurtmasini bajaruvchi korхonalar narхni shakllantirish siyosatini bozor meхanizmlari asosida erkin shakllantiradi;
ikkinchidan, 2020 yil 1 iyuldan boshlab noshirlik faoliyatini litsenziyalash hamda matbaa faoliyatini amalga oshirish uchun ruхsat berish tartiblarini bekor qilib, noshirlik va matbaa faoliyatini boshlaganligi haqida vakolatli davlat organini хabardor etish tizimini joriy qilinadi. Xabarnoma avtomatlashtirilgan aхborot tizimi orqali joʻnatiladi;
uchinchidan, 2021 yil 1 yanvardan boshlab noshirlik va matbaa korхonalarining bosma mahsulotlarini realizatsiya qilishdan, shuningdek, bosma mahsulotlarni ishlab chiqarish va realizatsiya qilish bilan bogʻliq tahrir, matbaa va noshirlik хizmatlari koʻrsatishdan tushgan tushumdan Oʻzbekiston yozuvchilar uyushmasi huzuridagi “Ijod” fondiga ajratmalarni bekor qilinadi.
2020 yil 1 sentyabrdan boshlab davlat buyurtmasi asosida bosma mahsulotlar, shu jumladan, darsliklar va oʻquv-metodik majmualarni nashrga tayyorlash va chop etish, norezidentlar ham qatnashishi mumkin boʻlgan, davlat хaridlari qoidalari boʻyicha amalga oshiriladi. Bunday tartib korporativ buyurtmachilar uchun ham majburiy hisoblanadi.
Bundan tashqari, hujjatda “Oʻzbekiston nashriyot-matbaa ijodiy uyi”, “Gʻafur Gʻulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi” va “Oʻqituvchi matbaa uyi” davlat korхonalarini хususiylashtirish uchun, koʻzi ojizlar bosmaхonasini esa samarali foydalanish uchun Davlat aktivlarini boshqarish agentligiga oʻtkazish nazarda tutilgan. “Oʻqituvchi ilmiy-metodik nashriyot markazi” davlat korхonasi, Aхborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligining hududiy boʻlinmalari tizimidagi (Qoraqalpogʻistondan tashqari) nashriyotlar faoliyatini tugatadi.
AOKA tizimida “Oʻzbekiston nashriyoti” davlat korхonasini tashkil etiladi, unga Choʻlpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi va “Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi” davlat ilmiy nashriyoti ni qoʻshib olinadi hamda “Oʻzbekiston” nashriyot-matbaa ijodiy uyining noshirlik bazasini, shu jumladan, intellektual mulk ob’yektlariga boʻlgan mutlaq huquqlarini oʻtkaziladi.
Tugatilayotgan nashriyot tashkilotlariga tegishli mutlaq mualliflik huquqlari (darsliklar va oʻquv-metodik majmualarga nisbatan huquqlar bundan mustasno) yangi tashkil etilayotgan “Oʻzbekiston nashriyoti” DKga oʻtkaziladi, darsliklar va oʻquv-metodik majmualarga nisbatan mavjud mutlaq mualliflik (noshirlik) huquqlari Xalq ta’limi vazirligiga begʻaraz oʻtkaziladi.
Ta’lim muassasalari uchun matbaa mahsulotlari teхnik reglament talablariga muvofiqligi tasdiqlanishi shart.
Таҳририй-нашриёт бўлими ўз фаолиятини Ўзбекистон Республикасининг «Ноширлик фаолияти тўғрисида», «Фаолиятнинг айрим турларини лицензиялаш тўғрисида»ги Қонунлари, Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 11 июндаги 275-сонли қарори билан тасдиқланган «Ноширлик фаолиятини лицензиялаш тўғрисида»ги Низом, Ўзбекистон Матбуот ва ахборот агентлигининг 2008 йил 16 июнь 68-сонли Алишер Навоий номидаги Самарқанд давлат университетига тегишли адабиётларни нашр қилиш ҳуқуқини бериш тўғрисидаги Буйруғи, 2014 йил 19 июнда (реестр 18-1980) рўйхатдан ўтказилиб 5 (беш) йил муддатга берилган гувоҳнома, Алишер Навоий номидаги Самарқанд давлат университети таҳрир-ноширлик фаолияти тўғрисида Низом, Самарқанд давлат университети босмахонаси Низоми ва ректор буйруқлари, университет Илмий Кенгаши томонидан тасдиқланган иш режаси асосида амалга оширади. 
Таҳририй-нашриёт бўлимида Ўзбекистон Матбуот ва ахборот агентли¬гининг 2008 йил 16 июнь 68-сонли Алишер Навоий номидаги Самарқанд давлат университетига тегишли адабиётларни нашр қилиш ҳуқуқини бериш тўғрисидаги Буйруғига биноан Самарқанд давлат университетининг ўз қоғози ва матбаа базаси ҳисобига монографиялар, ўқув адабиёти ( услубий қўлланмалар, маъруза матнлари), илмий оммабоп рисолалар, университет олимларининг библиографик очерклари, университетнинг марҳум таниқли олимлари ҳаёти ва фаолиятини ёритувчи «Хотира» рукнидаги педагогик очерклари, университет профессор-ўқитувчилари, илмий ходимлари ва тадқиқотчиларнинг илмий ишлар тўпламлари, илмий, илмий-амалий, ўқув-услубий конференциялар, семинарлар, анжуманлар материаллари нашр этилади.
СамДУ босмахонаси 1989 йил ташкил қилинган. Босмахонада юқорида кўрсатилган ўқув ва илмий адабиётлар чоп этилади ҳамда университет ўқув жараёнида фойдаланиш учун керакли ўқув материаллари кўпайтирилади. Университет учун керак бўладиган иш қоғозлари босилади. Босмахонада матн териш, оригинал-макет тайёрлаш, матбаа дизайни ишлари ҳам амалга оширилади. 
Босмахона нашрга тавсия этилган ўқув ва илмий адабиётларнинг асл нусхасини университет таҳрир кенгаши қарори билан қабул қилади ва бу ҳужжатларни асос сифатида маълум муддат сақлайди. Университет учун зарур ҳужжат қоғозлари, бланкалари факультет, бўлим ва кафедраларнинг буюртмалари университет ректори ёки проректорларининг ёзма равишдаги кўрсатмалари асосида қабул қилинади. Чоп этиш учун келтирилган барча ишлар қайд дафтарига ёзиб борилади ва сақланади. Чоп этиш қатъий равишда буюртмалар китобида рўйхатга олингандан сўнг амалга оширилади.
Sizning matningiz:
Bugungi kunda Oʻzbekistonda 131 ta nashriyot, 1815 ta matbaa korxonasi davlat roʻyxatidan oʻtkazilgan. Respublika nashriyotlari tomonidan har yili 4 ming nomdan ziyod, umumiy adadi 50 mln nusxadan ortiq turli kitob mahsulotlari nashr etilmoqda. Shundan ellikdan ortiq nashriyot bolalarga bagʻishlangan kitoblarni chop etib keladi. Hozirda Oʻzbekistonda nashr qilinayotgan adabiyotlarning uchdan biri bevosita bolalar va yoshlarga doir nashrlardir. Bu haqda OʻzMAAda boʻlib oʻtgan matbuot-brifingida maʼlum qilindi.
Bundan tashqari, 2015-17 yillarda “Yangi asr avlodi” nashriyot-matbaa markazi tomonidan 100 dan oʻzbek va jahon klassik adabiyoti vakillarining asarlari nashrdan chiqdi.
Gʻafur Gʻulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi “Maktab adabiyoti xrestomatiyasi” ruknidamaktab darsliklariga kiritilgan oʻzbek va jahon adiblarining 44 nomdagi asarlarini nashr etmoqda. Shuningdek, “Oʻzbek xalq ijodi yodgorliklari” nomli 100 tomdan iborat xalq ijodi namunalarini mujassam etgan kitoblar majmuasini nashr etmoqda.
Choʻlpon nomidagi nashriyot “Mening birinchi kitobim” loyihasi boʻyicha 18 nomda maktab oʻquvchilariga moʻljallangan kitoblar toʻplamini nashr qildi.
G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi tizimidagi davlat korxonasi bo‘lib, “O‘zdavnashr”ning adabiy-badiiy bo‘limi negizida 1957 yilda Adabiyot va san’at nashriyoti, 1964 – 1966 yillarda “Toshkent” badiiy adabiyot nashriyoti, 1966 yilda G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti nomlari bilan faoliyat ko‘rsatgan bo‘lsa, O‘zbekiston Davlat matbuot qo‘mitasining 2002 yil 10 apreldagi 30-sonli buyrug‘iga binoan G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, “Yozuvchi” hamda Rangli bosma fabrikasi negizida G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi deb nomlandi va O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi, O‘zbekiston Respublikasining qonunchilik hujjatlari, O‘zbekiston matbuot va axborot agentligining buyruq hamda farmoyishlari, shuningdek, o‘z Nizomi asosida faoliyat yuritib kelmoqda.
Asosiy faoliyati yuqori sifatli, mazmunan boy, g‘oyaviy baquvvat, har bir davr uchun xizmat qiluvchi badiiy jihatdan yuksak adabiyotlar va bosma mahsulotlarni yaratish va chop etish, o‘quvchilarning kitobga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirishdan iborat bo‘lgan mazkur ijodiy uy, ayniqsa, mustaqillik davrida o‘zbek va jahon adabiyotida voqeaga aylangan ko‘plab adabiy-badiiy, ijtimoiy-siyosiy, tarixiy, ilmiy-ma’rifiy mavzudagi asarlarni, umumta’lim maktab o‘quvchilari, kasb-hunar kollejlari, oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun darslik hamda o‘quv qo‘llanmalarni nashr etib kelmoqdaki, bu allaqachon shu soha mutaxassislari, adabiyotshunoslar va keng kitobxonlar ommasining e’tirofiga sazovor bo‘lgan. Ijodiy uy qat’iy reja asosida faoliyat yuritadi. Shundan kelib chiqib, ijodiy jamoa har yili ma’naviy-ma’rifiy, milliy qadriyatlarimiz ruhini o‘zida mujassam etgan rang-barang mavzularga e’tibor qaratadi, o‘quvchilar talab-istaklaridan kelib chiqib, mazmunan saviyasi yuqori bo‘lgan kitoblarni nashr etishni rejalashtiradi va bu rejada badiiy adabiyotning barcha janrlari o‘z ifodasini topishi, shubhasiz.
Agar biz nashriyot tarixiga nazar soladigan bo‘lsak, o‘tgan yillar davomida dunyo yuzini ko‘rgan kitoblarni sanab sanog‘iga yetish qiyin. O‘zbekistonda adabiyot va san’atga doir sara asar borki, nashrga tayyorlanib chop etilgan, desak mubolag‘a bo‘lmas. Bu kitoblar soni bilan emas, sifati va salmog‘i bilan ham kitobxonlarni o‘ziga jalb etib keladi. Ijodiy uyida Alisher Navoiy, Firdavsiy, Mashrab, Bedil, Bobur, Nodira, Uvaysiy, Furqat, Abdulla Qodiriy, Cho‘lpon, Fitrat, Usmon Nosir, G‘afur G‘ulom, Oybek, Mirtemir, Said Ahmad, Odil Yoqubov, Primqul Qodirov, Abdulla Oripov, Erkin Vohidov, Muhammad Ali, jahon adabiyotining atoqli namoyandalari Lev Tolstoy, Stendal’, Gi de Mopassan, Jek London, S.Sveyg, Artur Konan Doyl, Robenranat Tagor, Ernest Xeminguey, Nodar Dumbadze, Shirvonzoda, Aziz Nesin, Chingiz Aytmatov, Abay kabi ko‘plab mashhur ijodkorlarning asarlari chop etilgan.
Ayniqsa, mustaqillik yillarida ijodiy uy uchun sermahsul va barakali yillar bo‘ldi. Ta’kidlab o‘tish joizki, ishlab chiqarish hajmi bilan birga matbaa mahsulotlari sifati ham oshdi. 2006 yilda 2,2 milliard so‘mlik kitob va matbaa mahsuloti ishlab chiqargan korxona 2018 yilda bu ko‘rsatkichni 28,0 milliard so‘mga yetkazdi. Ijodiy uyida 2017 yilda chop etilgan adabiyotlar hajmi 1 085,55 bosma toboqni, adadi 22 556 433 nusxaga yetdi. Ijodiy uyida chop etilgan she’riyat sultoni Mir Alisher Navoiyning o‘n jildlik “To‘la asarlar to‘plami”, Abulqosim Firdavsiyning “Shohnoma”, Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘oti-t-turk”, Gomerning “Odisseya”, malik ul-kalom Lutfiyning “Devon”i, taniqli alloma Fariduddin Attorning “Tazkirat ul-avliyo”, “Buxoro”, “Namangan”, “O‘zbekiston”, arabcha-o‘zbekcha “Al-Qomus” lug‘ati, “Amir Temur chet elliklar nigohida”, yuz jildli “O‘zbek xalq ijodi yodgorliklari”, 44 kitobdan iborat “Maktab adabiyoti xrestomatiyasi”, “Saodat yo‘li” kitob-al’bomlari kabi sara asarlar o‘quvchilar ommasi e’tiboriga tushdi.
Ijodiy uyining zamonaviy dizayn studiyasida matn terish, suratlarni skanerlashdan tortib tayyor diopozitivlarni tayyorlashgacha bo‘lgan jarayonlar amalga oshiriladi. Korxonada Germaniyaning “Xeydel’berg” 4 buyokli PRINT MASTER-74, SD-102-4 rusumli, Yaponiyaning Rayobi 784 ER (S) rusumli ofset bosma mashinasi, Turkiyaning MAKINA 1250 rusumli qog‘oz kesish, kunida 12 bosqichli list ajratuvchi mashina, BNSh-6A – ipli tikuv mashinasi, kitob bloklariga ishlov beruvchi Shveysariyada ishlab chiqarilgan Perfecta TRIM SNAR 80 rusumli uch yoqlama kesuv mashinasi, kitob taxlovchi VShRa-750 va PONI-5, kitob muqovasini qobig‘iga tikmasdan, termo kley asosida yopishtiradigan Yaponiyaning HOROIZON-BOOK Binder BQ-460, Germaniyaning EVROBIND 600 HM mashinalari ishlab turibdi.
Bugungi kunda mamlakatimizda 2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi asosida barcha soha va tarmoqlarda ulkan o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Bu borada jamiyat hayotida ezgu qadriyat va an’analarni chuqur qaror toptirishga, xususan, xalqimiz, ayniqsa, yosh avlodning ma’naviy-intellektual salohiyati, ongu tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirishda, ona Vatani va xalqiga muhabbat va sadoqat tuyg‘usi bilan yashaydigan barkamol shaxsni tarbiyalashda beqiyos ahamiyatga ega bo‘lgan kitobxonlik madaniyatini oshirishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Ushbu yo‘nalishda tegishli huquqiy-me’yoriy bazani mustahkamlash, tashkiliy-amaliy ishlarni zamon talablari asosida olib borish, bu masalaga keng jamoatchilikni jalb etish bo‘yicha keyingi paytda birmuncha ishlar amalga oshirilayotganini ta’kidlash lozim.
Ayni vaqtda o‘tkazilgan kuzatish va tahlillar bu sohada o‘z yechimini kutayotgan bir qator dolzarb muammolar borligi va ularni keng ko‘lamda hal etish zarurligini ko‘rsatmoqda. Xususan, xalqimiz, avvalo, yoshlarning ma’naviy-ma’rifiy, badiiy-estetik talablariga javob beradigan kitoblarni yuksak sifat bilan chop etish, joylarga, ta’lim muassasalariga vaqtida va maqbul narxlarda yetkazish, milliy va jahon adabiyotining eng sara namunalarini tarjima qilish, farzandlarimizda bolalikdan boshlab kitob, jumladan, elektron kitob o‘qish ko‘nikmasini shakllantirish, jamiyatimizda mutolaa madaniyatini yuksaltirish bilan bog‘liq muhim masalalarni hal etish dolzarb vazifa bo‘lib qolmoqda.
Ayniqsa, noshirlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash va yanada rivojlantirish, yurtimizda sog‘lom raqobatga asoslangan bosma va elektron kitoblar bozorini shakllantirishni bugun hayotning o‘zi taqozo etmoqda.
Ma’naviy hayotimizni yuksaltirishda ulkan ahamiyatga ega bo‘lgan ana shunday muhim vazifalarni kompleks hal qilish, kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini takomillashtirish, o‘zbek va dunyo adabiyotining eng yaxshi namunalarini internet tarmoqlariga joylashtirish va ularni targ‘ib qilish hamda keng kitobxonlar ommasiga yetkazish ishlarini samarali tashkil etish maqsadida:
1. Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
Dasturda ko‘zda tutilgan quyidagi asosiy vazifalarni amalga oshirishga alohida e’tibor qaratilsin:
kitob mahsulotlarini chop etish va tarqatish, noshirlik va matbaa sohalarini yanada rivojlantirishga oid normativ-huquqiy bazani takomillashtirish, ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan kitoblarni, ayniqsa, bolalarga mo‘ljallangan adabiyotlarni chop etishni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash;
kitob mahsulotlari bo‘yicha davlat buyurtmasining asosiy yo‘nalishlarini shakllantirish, adabiy-badiiy, o‘quv-uslubiy, ilmiy-nazariy, ilmiy-ommabop va ko‘rgazmali adabiyotlarni chop etish va tarqatish tizimini takomillashtirish, ixtisoslashtirilgan kitob do‘konlari faoliyatini rivojlantirish;
jahon adabiyotining eng sara namunalarini o‘zbek tiliga tarjima qilish bo‘yicha davlat buyurtmalari berish, ularni zarur nusxalarda yuksak sifat bilan nashr etish va moliyalashtirish tizimini yo‘lga qo‘yish, kitob tarqatish tizimini yanada rivojlantirish va kitob mahsulotlarining narxini shakllantirish va sotish bo‘yicha aniq mexanizmlarni ishlab chiqish choralarini belgilash;
axborot-kutubxona faoliyatini kuchaytirish, ta’lim muassasalari axborot-resurs markazlarining kutubxona fondlari, kutubxonalar, tashkilot va muassasalarning “Ma’naviyat xonalari”ni o‘quv-uslubiy, texnik adabiyotlar, adabiy-badiiy, ma’rifiy va ilmiy-ommabop kitoblar bilan boyitish, ularning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash;
nashriyotlar va matbaa sohasi mutaxassislarini, badiiy va texnik muharrirlar, grafikachi rassomlar, axborot-kutubxona xodimlarini tayyorlash, malakasini oshirish va rag‘batlantirish tizimini takomillashtirish;
lotin yozuviga asoslangan yangi o‘zbek alifbosidagi ilmiy-texnik, adabiy-badiiy va ensiklopedik adabiyotlarni yanada ko‘paytirish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar ishlab chiqish;
O‘zbekiston Milliy kutubxonasi va axborot-kutubxona markazlaridagi barcha turdagi axborot-kutubxona resurslarining yagona bazasini shakllantirish va undan boshqa axborot-kutubxona muassasalarida turib foydalanishni ta’minlash;
qishloq aholisiga kutubxona xizmati ko‘rsatish tizimini tashkil etish choralari to‘g‘risida tadbirlar rejasi loyihasini tayyorlash va amalga oshirish;
mamlakatimizda internet orqali zarur adabiyotlarni topish va xarid qilish imkonini beradigan eReader elektron o‘quv qurilmalarini ishlab chiqarishni tashkil etish, ularning axborot bazasiga umumta’lim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari, oliy o‘quv yurtlari uchun darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari, o‘quv-uslubiy, ilmiy-nazariy manbalarni joylashtirish, bunday mahsulotlarni arzon narxlarda sotib olish mexanizmlarini yo‘lga qo‘yish bo‘yicha takliflar tayyorlash;
mazmunan sayoz, milliy ma’naviyat va qadriyatlarimizga, axloq me’yorlariga mos kelmaydigan, yoshlar tarbiyasiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan adabiyotlarni tayyorlash, bosib chiqarish va tarqatishning oldini olish choralarini ko‘rish;
kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirishga doir targ‘ibot ishlarini tizimli va samarali tashkil etish, bu borada kitobxonlar, kutubxonachi va targ‘ibotchilar o‘rtasida “Eng kitobxon maktab”, “Eng kitobxon mahalla”, “Eng kitobxon oila”, “Eng faol kutubxonachi” kabi ko‘rik-tanlovlarning saralash va respublika bosqichlarini yuqori saviyada o‘tkazishni yo‘lga qo‘yish.
Oldingi tahrirga qarang.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi kitob mahsulotlarini chop etish va tarqatish tizimini takomillashtirish hamda axborot-kutubxona faoliyati sohasidagi maxsus vakolatli davlat organi etib belgilansin.
(2-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 10-dekabrdagi PF-5892-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 11.12.2019-y., 06/19/5892/4134-son)
3. Belgilab qo‘yilsinki:
dasturda ko‘rsatilgan chora-tadbirlarni o‘z vaqtida va sifatli amalga oshirish tegishli vazirlik va idoralar, mahalliy davlat hokimiyati organlari hamda ularning mansabdor shaxslarining ustuvor vazifalaridan biri hisoblanadi;
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahri hokimliklari har bir shahar va tumanda kitob savdosiga ixtisoslashtirilgan do‘konlarni tashkil etish, ularni qo‘llab-quvvatlash maqsadida yuridik shaxs maqomidagi tadbirkorlik subyektlariga foydalanilmayotgan davlat mulki obyektlarining tekin foydalanish uchun berilishini ta’minlaydi;
savdo aylanmasida kitob sotish ulushining hajmi 70 foizdan ko‘p bo‘lgan yuridik shaxs maqomidagi tadbirkorlik subyektlarining alohida statistik hisobi yuritiladi va ular 2020-yil 1-yanvarga qadar yagona soliq to‘lovini to‘lashdan ozod etiladi;
O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi, O‘zbekiston Milliy axborot agentligi va boshqa ommaviy axborot vositalariga shu yo‘nalishda muntazam ravishda maxsus ko‘rsatuv va eshittirishlar, maqolalar tayyorlash va e’lon qilish tavsiya etiladi.
Oldingi tahrirga qarang.
(4-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 12-dekabrdagi PF-5893-sonli Farmoniga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 13.12.2019-y., 06/19/5893/4150-son)
5. O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligi Adliya vazirligi va boshqa manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda:
qonun hujjatlariga ushbu qarordan kelib chiqadigan o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin;
idoraviy normativ-huquqiy hujjatlarni ushbu qarorga muvofiqlashtirsin.
6. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri A. Aripov va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Davlat maslahatchisi X. Sultonov zimmasiga yuklansin.