Reja: O’tkazgichlar

MAVZU:Yarim o’tkazgichlar va yarim o’tkazgichli asboblar.

REJA:
1.O’tkazgichlar

2.Yarim o’tkazgichlar
3.Yarim o’tkazgichli asboblar
4. Foydalanilgan adabiyotlar

Tabiatdagi jismlarni ikki turga bo‘lish mumkin. Ular bir-biridan elektr xususiyatlari bilan farq qiladi. Biri o‘tkazgichlar, boshqalari esa izolatorlar yoki dielektriklar deb ataladi.

O‘tkazgichlarning atomlari yadrolarida bir xil elektronlar yadrolari bilan bo‘sh bog‘langan, shuning uchun tashqi elektr zaryadlari ta’sirida ular yadrolarni yengil tashlab ketadi. Bunday elektronlar bo‘sh yoki ozod elektronlardir.

Bo‘sh yoki ozod elektronlar o‘tkazgich jismlarda doimo harakatda bo‘lib, tartibsiz bo‘ladi. Bo‘sh yoki ozod elektronlar harakat jarayoni davrida kichkina molekulalar bilan to‘qnashib, ulardan yangi ozod elektronlarni chiqarib yuboradi. Chiqib ketgan elektronlarning o‘rniga yangilari kelib joylashadi.

Agarda o‘tkazgichga tashqaridan elektr maydoni ta’sir etsa, bo‘sh tartibsiz elektronlar bir tomonga qarab harakatlanadi. Metall, ko‘mir, suvdagi kislotalar va tuzlar elektrni yaxshi o‘tkazuvchi hisoblanadi

Tabiatdagi ko‘p jismlar bo‘sh elektronlarga ega emas. Ularda elektronlar tashqi elektr maydoni ta’sirida atomdan og‘adi, lekin ularni tashlab ketmaydi. Bunday jismlarga shisha, marmar, ñhinni, rezina, ebonit, mum va boshqalar kiradi.
Izolatorlarga mineral moylar, havo va har xil loklar kiradi. Ular o‘zgarmas tokni butunlay o‘tkazmaydi. O‘tkazgichlar va izolatorlardan tashqari, yarimo‘tkazgichlar ham bo‘ladi.
Elektrni o'zidan o'tkazuvchi moddalar elektr o'tkazgichlar deb ataladi.
Barcha metallar, tuz va kislotalarning suvdagi eritmalari hamda yer, beton, ko'mir va boshqalar elektr o'tkazgichlardir. Odam tanasi ham elektrni o'tkazadi.
O'zidan elektrni o'tkazmaydigan moddalar dielektriklar deb ataladi. Dielektriklardan tayyorlangan buyumlar esa izolatorlar deyiladi.
trlanganligini idigan asbob.

Barcha otkazgichlar ikki guruhga bolinadi

1)elektr otkazgichlar(metal va yarim otkazgichlar)
2) ion otkazgichlar(elektrolitlar)
Metallar va yarimo’tkazgichlar orqali elektr toki o’tganda hech qanday kimyoviy o’zgarish sodir bolmaydi.Shuning uchun ular bir xil o’tkazgichlar jumlasiga kiradi.Elektrolitlar orqali elektr o’tganda albatta kimyoviy o’zgarish sodir bo’ladi
Bir xil o’tkazgichlarda elektr toki ionlar oqimidan iborat
Elektrolitlar orqali tok o’tganda ionlar harakat qiladi.