Reja: Ovqat hazm qilish tizimi

Reja:

1. 
   Ovqat hazm qilish tizimi
   

2. 
   Ovqat hazm qilish: ichimizdagi oziq-ovqat usuli
   

Ovqat hazm qilish tizimi hujayra darajasida ovqatlanishdan tashqari tanaga foydali bo'lmagan moddalardan xalos bo'lish uchun javobgardir, ular foydali bo'lmagan yoki toksik moddalar va patogenlar bo'lsin. Ushbu elementlar najasni hosil qiladigan elementlardir, bu esa nafas olish yo'li bilan yo'q qilinadi.

Quyida biz ushbu tizimni tashkil etuvchi barcha qismlarni tushuntiramiz, shuningdek ularni hazm qilish tartibida va bu jarayonda ularning asosiy funktsiyalari qandayligini namoyish etamiz.
Bu oziq-ovqat asab tizimidan o'tadigan yo'l.

1. Og'iz

Og'iz bizning tanamizga oziq-ovqat uchun eshik va ovqat hazm qilishning birinchi bosqichi sodir bo'lgan joy: yutish.

Bu erda ovqat chaynash bilan kamayadi, uni jismoniy harakatlar orqali sindirib, kichik qismlarga aylantiradi.

Bunga qo'shimcha ravishda, og'iz tupurikni, ya'ni oziq-ovqat tarkibidagi kraxmallarni parchalaydigan fermentlarni o'z ichiga olgan suyuqlikni chiqaradi. Bu oziq-ovqat tanaga kiritilgandan so'ng birinchi kimyoviy reaktsiya.

Til ovqatni tomoqqa itarish uchun javob- gardir. Qizilo'ngachga etib borishdan oldin, oziq-ovqatning noto'g'ri yo'ldan yurishi va o'pkaga kiritilishining oldini olish kerak. Shu sababli traxeyada uchraydigan epiglot, nafas olish tizimiga kirishni yopadi va bo'g'ilishdan saqlaydi.

2. Qizilo'ngach
Ovqatni yutib bo'lgach, u qizilo'ngach orqali o'tadi. Bu oziq-ovqat oshqozonga olib boriladigan naycha. Buning uchun peristaltik deb nomlangan harakatlarni bajaradigan mushaklarning harakati zarur.

3. Pastki qizilo'ngach sfinkteri
Bu qizilo'ngachni oshqozondan ajratib tu -radigan qism, bu soniyaning eshigi. Shunday qilib, ovqat oshqozonga kiritilishi mumkin bu sfinkter bo'shashib, uni o'tkazib yuborishi kerak.

Ovqatning oshqozonga tushishiga imkon be- rishdan tashqari, qizilo'ngachning pastki sfinkteri kiritilgan narsaning orqaga qaytishini oldini oladi, chunki u paydo bo'lsa, reflyuksiya yoki hatto qayt qilish mumkin.

4. Oshqozon
Ehtimol, ko'pchilik uni hazm qilish bilan bog'liq asosiy qism deb hisoblashadi, garchi bu jarayonda ikkita ichak, jigar va oshqozon osti bezi katta ahamiyatga ega.

Oshqozon mushak harakatlari ta'sirida osh- qozon kislotalari bilan oziq-ovqat aralash -tiriladigan qop, bu ovqatni parchalaydi.

Shunday qilib, oziq-ovqat dastlab yaratil -ganidan ancha sodda elementlarga aylantirilib, bu oziq moddalarni hazm qilishning keyingi bosqichlarida osonlikcha singib ketishiga imkon beradi.

Ushbu harakat allaqachon amalga oshiril- ganda, oshqozon bo'shaydi, hazm qilingan ovqatni ximaga ko'chirish, ingichka ichakda joylashgan.

5. Oshqozon osti bezi
Ushbu organ tupurikka qaraganda ancha kuchli sharbatlar ishlab chiqarishga mas'uldir, ular tarkibida uglevodlar, yog'lar va oziq-ovqat tarkibidagi oqsillar parchalanadi. Ba'zi kanallar orqali, Ushbu sharbat ingichka ichakka olib boriladi, u erda u parchalanadi.

6. Jigar va o't pufagi
Jigar safro hosil qiladi, u bilan oziq-ovqat tarkibidagi ba'zi yog'lar va vitaminlar hazm qilinadi.

Ixtisoslashgan kanallar orqali safro o't pufa- giga etkaziladi va u erda ovqat hazm qilish jarayonida ingichka ichakka kerak bo'lguncha saqlanadi.

Odam ovqatlanganda, o't pufagi siqib chiqarilib, safro chiqadi ingichka ichakka olib boradigan naychalar orqali.

7. Ingichka ichak
Ushbu qismda allaqachon oshqozonda hazm qilingan ovqatlar oshqozon osti bezi va jigar sharbatlari bilan aralashtiriladi, qo'shimcha ravishda o'zlarining ichak sharbati bilan aralashtiriladi.

Ichakda mavjud bo'lgan bakterial flora ba'zi uglevodlarni hazm qilish uchun maxsus fermentlarni ishlab chiqarish uchun javobgardir. Kasal ichak florasi diareya va ovqatlanish muammolarining kelib chiqishi bo'lishi mumkin, bu uzoq muddatda sog'liq muammolariga aylanadi. Ushbu organning mushaklari ovqatni oldinga siljitish uchun javobgardir.

Ichak devorlarida suvni va oziq-ovqat tar- kibidagi ozuqaviy moddalarni o'zlashtiradigan mayda tuklar mavjud bo'lib, ular ushbu bosqichni osonlashtiradigan ovqat hazm qilish suyuqligi ta'sirida kamayadi. Ular qon oqimiga kiritiladi.

Vujudga foydali bo'lmaganligi sababli yoki tanamiz uchun toksik bo'lib qolishi mumkin bo'lgan narsadan foydalanib bo'lmaydigan narsa, yo'g'on ichakka olib boriladi.

8. Katta va to'g'ri ichak
Bu erda hazm qilinmagan narsa, qoldiq suyuqlik va o'lik hujayralar keyinchalik yo'q qilish uchun davolanadi. Yo'g'on ichakda bu qoldiqlarda qolgan suv so'rilib, ularning qattiqlashishiga olib keladi, najasga aylanadi.

Peristaltik harakatlar orqali ushbu chiqindilar rektuma olib boriladi, bu erda ular defekatsiya qilingan signalni qabul qilguncha va ovqat hazm qilish tizimining so'nggi funktsiyasini bajarguncha saqlanib qoladi.

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYA VAZIRLIGI
FARG‘ONA POLITEXNIKA INSTITUTI
“Kimyo texnologiya” fakulteti
“Oziq-ovqat texnologiyasi” kafedrasi
“OVQATLANISH FIZIOLOGIYASI” fanidan

M U S T A Q I L T A’ L I M


Mavzu: Ozuqaviy moddalarni inson organizmida hazm bo‘lishi

Bajardi: S23-20 guruh

Abbasova Nargiza

QABUL QILDI: Atamuxamedova M

Farg‘ona 2023