Reja: o`zbekiston energiya sarflari. O`zbekiston energiyasidagi muommolar va ularni bartaraf etish

Farg`ona politexnika insututi Kimyo texnologiya yonalishi NNGQI texnologiyasi yonalishi 70.21 guruh talabasi Elmurodov Umidjonning Elektrotexnika fanidan Mustaqil ishi

Reja: 1)O`zbekiston energiya sarflari. 2)O`zbekiston energiyasidagi muommolar va ularni bartaraf etish.

2018 yil boshida. O’zbekistonda yiliga 60 mlrd. KVt / s elektr energiyasi ishlab chiqariladi, shundan 10% gidroelektrostantsiyalar va 90% issiqlik elektr stantsiyalari tomonidan ishlab chiqariladi. Mamlakatda elektr iste’moli har yili ortib bormoqda. Agar 2000 yilda bir oilaning oylik iste’moli 114 kVt / soatni tashkil qilsa, 2016 yilga kelib u 35% ga oshdi va 160 kVt / soatga yetdi. Mamlakatda elektr iste’moli har yili ortib bormoqda. Agar 2000 yilda bir oilaning oylik iste’moli 114 kVt / soatni tashkil qilsa, 2016 yilga kelib u 35% ga oshdi va 160 kVt / soatga yetdi.

Bir tonna titan ishlab chiqarish uchun 60 ming kVt/soat, magniy uchun 26 ming kVt/soat, alyuminiy ishlab chiqarish uchun esa 20 ming kVt/soat elektr energiyasi sarf boʻladi. Demak, ishlab chiqarilgan maxsulot tan narxining asosiy qismini energetika harajatlari tashkil qilsa, bunday ishlab chiqarish koʻp energiya talab qiladigan ishlab chiqarish deb ataladi. Elektr energiyasini kamroq talab qiladigan tarmoqlarga qora metallurgiya (elektrometallurgiyadan tashqari), soda va qogʻoz ishlab chiqarish, mashinasozlik, mebel, fanera va toʻqimachilik sanoati kiradi. Yirik GESlar qurilganda daryo suvlaridan transport va irrigatsiya maqsadlarida ham, suv taʻminoti uchun ham foydalaniladi. Bunday inshootlar gidrouzellar deb ataladi. 

O‘zbekiston iqtisodiyotida elektr energiya ishlab chiqarish muhim rol o‘ynaydi. Uni ishlab chiqarish uchun eng ko‘p yoqiladigan tabiiy gazdir va bu ko‘rsatkich qariyb 87%ni tashkil qiladi. Jumladan, mamalkatimizda tabiiy resurslardan foydalanish bo‘yicha taqsimot quyidagicha:Shuningdek, ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining 86% qismi respublikamizdagi issiqlik elektr stansiyalari hisobiga to‘g‘ri keladi. 

Ma'lum bo‘lishicha, energotizim bo‘yicha ilk qadam bundan rosa 110 yil muqaddam, 1909 yilda qo‘yilgan. Toshkentning Dizelnaya ko‘chasi bo‘ylab qatnovchi tramvay uchun 135 kVt.soatli dizel elektronstansiya ishga tushirilgan. 1913 yilga kelib aholiga ham elektr energiyasi yetkazila boshlangan va 2 km.lik dastlabki liniya tortilgan. O‘tgan asrning 20-30 yillarida faol tarzda gidroelektrostansiyalar qurila boshlangan va eng qizig‘i ularning aksariyati hozirgi kunda ham ishlab turibdi. Mustaqillikdan keyin ishga tushirilgan Tolimarjon AESi yillik 900 megavatt quvvati bo‘yicha Markaziy Osiyoda tengi yo‘q hisoblanadi va MDH davlatlari orasida uchta shunday GES bor.

Respublikaning eneretika tizimidagi 49 tashkilotda 45 mingdan ortiq kishi mehnat qiladi. Elektr energiyasi ishlab chiqarishda 80 foiz gaz, 6 foiz ko‘mir, 2-2,5 foiz mazut kabi yoqilg‘ilardan foydalaniladi. Sohaning yillik aylanma mablag‘i 13 trln so‘m atrofida bo‘lgani holda 2019 yilda 783 mlrd so‘m ta'mirlash ishlariga sarflanadi. Xorijda umumiy tushumning kamida 10 foizi ta'mirlashga sarflanishi kerak, bizda bu ko‘rsatkich 6-7 foizni tashkil qiladi. 2019 yilda 4 mlrd dollarlik modernizatsiya ishlari rejalashtirilgan bo‘lsa, hozirga qadar 2,7 mlrd dollarlik ishlar bajarilgan. Kelajakda, 2021 yilga qadar barcha iste'molchilarni ASKUE tizimi orqali to‘lovga o‘tkazish rejalashtirilgan.

Foydalanilgan adabiyotlar 1)Energetika rasmiy sayti. 2)Internet adabiyotlaridan foydalanildi. E`tiboringiz uchun raxmat.