Reja: Ozbekistonning oziga xos taraqqiyot yolini tanlashi. Taraqqiyotning Ozbek modeli va uning o‘ziga xos xususiyatlari

O‘ZBEKISTONNING O‘ZIGA XOS TARQQIYOT YO‘LINI TANLASHIDA JOHON TAJRIBASINING O`RNI
Reja:
1. Ozbekistonning oziga xos taraqqiyot yolini tanlashi. Taraqqiyotning Ozbek modeli va uning o‘ziga xos xususiyatlari.
2. Ozbekiston Talim Tizimining Rivojlanishi va takomillashuvining eng muhim yonalishlari. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi
3.Aholini turmush darajasini yuqori daraja taʼminlash. Agrar sektorni rivojlanishi.
4 O’zbekistonning tashqi siyosatida dostlik aloqalarini mustahkamlash
5. O’zbekiston va jahon xamjamiyatiga kirib borishida

O’zbek modelining tamoyillari: 1.Iqtisodiyotning siyosatdan ustuvorligi va u mafkuraviy holatlardan xoli. 1)Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish. 2) Bozor infratuzilmasini shakllantirish. 3) Aholini ijtimoiy himoyalash. 2. Davlatning bosh islohotchiligi: 1) Davlat iqtisodiy ozgarishlarning tashabbuskori va bosh islohotchisi. 2) Iqtisodiyotni ijtimoiy sohaga yonaltiradi. 3) Iqtisodiy faoliyatning huquqiy asosini yaratadi. 4) Iqtisodning erkinlashtirilishini taminlaydi. 5) Ijtimoiy muammolarni hal qiladi.6) Ishbilarmonlik, tashabbuskorlikni qollab-quvvatlaydi. 3. Qonun ustuvorligi: 1) Qonun ustuvorligi tamoyili sud-huquq tizimini rivojlantirish bilan bogliq. 2) Qonun oldida hammaning tengligi. 3) Davlat hokimiyatining bolinish tamoyili, mustaqilligini taminlash. 4.Kuchli ijtimoiy siyosat: 1) Aholini ish bilan taminlash (3 ta sektorning: davlat, xususiy va nodavlat sektorining vazifasi). 2) Daromad siyosatini yuritish: pul daromadi. 3) Ijtimoiy taminot, ijtimoiy kafolat, ijtimoiy adolatni taminlash. 4) Aholiga ijtimoiy xizmat korsatish. 5) Xalqning moddiy turmush sharoitini yaxshilash. 6) Har kimning mehnat qilishi uchun keng imkoniyat yaratish, qobiliyatiga yarasha ish bilan taminlash. 5.Bozor iqtisodiyotiga otishning bosqichma-bosqichligi tamoyili: 1) Bosqichma-bosqich, tadrijiy yol bilan amalga oshirish. 2) Mamuriy-buyruqbozlik tizimiga barham berib, asta-sekin boshqaruvning demokratik, erkin iqtisodiy boshqaruviga otish. 3) Kishilar tafakkuri, ongini bosqichma-bosqich takomillashtirish. 4) Odamlarning qashshoqlanishiga yol qoymaslik. 5) Jamiyat siyosiy sohasini, davlat va jamiyat qurilishini asta-sekin isloh qilish.O’qituvchi - bu talim turlari uchun davlat tomonidan belgilangan O’zbekiston uzluksiz talimining davlat talim standartlari doirasida talim tarbiya beruvchidir. Otish davri" bolgan birinchi bosqich yillarni oz ichiga oldi. Otish davri deyilganda koz oldimizga bir tuzumdan, ikkinchi tuzumga, bir korinishdan ikkinchi korinishga otish va hokazolar keladi Ikkinchi bosqich – yillarni oz ichiga olib, "Bunda Milliy dasturni keng miqyosda toliq amalga oshirishga erishish" goyasi ilgari surilgan. Uchinchi bosqich – 2005 yil va undan keyingi yillarga moljallangan bolib, unda toplangan tajribalarni tahlil etish va umumlashtirish asosida ozgaruvchan ijtimoiy –iqtisodiy shart-sharoitlarni etiborga olgan holda kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish va yana-da rivojlantirish zarurligi takidlangan. Prizidentimiz I.A. Karimovning talim sohasini isloh qilishga qaratilgan nutqlari, ilmiy asarlarini organib, nazariy jihatdan taxlil qilish asosida quyidagilarni bugungi kunimiz uchun ota zarur deb ajratdik: Birinchidan, Qonun ustunligi bizning islohatlar modelimizdagi yetakchi tamoyildir. Ikkinchidan, Talim-tarbiya soxasida amalga oshirilayotgan isloxatlarni xayotga tadbiq etishda bosqichma- bosqich otkazish prinsiplarining qoyilganligi. Uchinchidan, talim sohasida oquv jarayonini insonparvarlashtirish. Tortinchidan, tarbiyalanuvchilarda erkin fikrlash qobiliyatini shakllantirish va rivojlantirish. Beshinchidan, talim turlarini tanlashda erkinlik. Oltinchidan, talimni isloh qilish davlatimizning ustivor vazifasidir. Ettinchidan, talim sohasini isloh qilishda halqaro hamkorlikka etibor qaratish kabi dolzarb masalalar.Ozbekiston talim tizimining rivojlanishi va takomillashuvining eng muhim yonalishlari 1997- yil 29 avgust Ozbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida yangi -Talim togrisidagi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi qabul qilindi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturida mamlakatimizda talim islohotlarini yana-da chuqurlashtirish vazifalari va dasturlarni ro‘yobga chiqarish bosqichlari asoslab berildi. Dastur asosida kadrlar tayyorlashning - milliy modelli yaratildi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi Ozbekistonning strategik maqsadi rivojlangan demokratik davlat barpo etish taraqqiy etgan mamlakatlar hamjamiyatining teng huquqli azosiga aylanishning ifodasidir. Prezidentining 2012 yil 10 dekabrda qabul qilingan Chet tillarni organish tizimini yana-da takomillashtirish chora-tadbirlari togrisidagi qarorining muhim ahamiyatga ega ekanini qayd etish lozim.Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy komponentlari: Shaxs - kadrlar tayyorlash tizimining bosh obekti va subekti, talim soxasidagi xizmatlarning istemolchisi va ularni amalga oshiruvchisi. Davlat va jamiyat - talim va kadrlar tayyorlash tizimining faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlar tayyorlash va ularni qabul qilib olishning kafili. Uzluksiz talim - malakali raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning asosi bolib, talimni barcha turlarini davlat talim standartlarini, kadrlar tayyorlash tizimi tuzilmasi va uningfaoliyat korsatish muhitini oz ichiga oladi. Fan - yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi va ulardan foydalanuvchi ilgor pedagogik va axborot tehnologiyalarini ishlab chiquvchi 2009 yili, yani Qishloq taraqqiyoti va farofonligi yili»da Qishloqlarimiz qiyofasini ozgartirish, agrosanoat majmuida olib borilayotgan islohotlarni chuqurlashtirish, qishloq aholisining hayot darajasi, ijtimoiy-siyosiy va madaniy saviyasini oshirish ijtimoiy masalalariga alohida etibor qaratildi. Mazkur maxsus davlat dasturi Qishloq taraqqiy topsa, yurtimiz obod, hayotimiz yana-da farovon boladi, degan goyani ozida mujassamlashtirgan edi.... Qishloq hayotini obod etishda ularning qiyofasini ozgartirish, bugun qishloq joylarda yashayotgan odamlarning turmush sharoitini zamon talablariga moslashtirish, kerak bolsa, uni shahar sharoitiga yaqinlashtirish goyat muhim orin tutadi. Keng kolamli ishlab chiqarishni mahalliylashtirish dasturi doirasida otgan yili 840 dan ortiq loyiha amalga oshirildi va bu mahalliylashtirilgan mahsulot ishlab chiqarish hajmini 2008 yilga nisbatan 2,3 barobar oshirishni taminladi». Mustaqillikning iqtisodiy asoslarini yaratish milliy tiklanishning muhim shartlaridan biri Qishloq aholisining turmush darajasini yuksaltirish maqsadida 2008 yil 20 oktyabrda Ozbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov ning Oziq-ovqat ekinlari ekiladigan maydonlarni optimallashtirish va ularni etishtirishni kopaytirish chora-tadbirlari togrisidagi Farmoni muhim ahamiyat kasb etdi. Farmonda yurtimiz fuqarolarining katta qismi yashab kelayotgan qishloq joylari aholisining turmush kechirish sharoitlarini yana-da yaxshilashga etibor qaratildi.Mamlakatda kambag allikka arshi kurashish uchun zarur institutlar yaratildi. Bu avvalambor I q tisodiy tara qq iyot va kambag‘allikni q is q artirish vazirligining tashkil etilishi, kamba g‘ allikka q arshi kurashish bo‘yicha davlat siyosatini belgilab beradi. Ijtimoiy h imoyaga mu h toj va kam taʼminlangan oilalarni q o‘llab- q uvvatlash ma q sadida ya q inda Ma h alla va oilani q o‘llab- q uvvatlash vazirligi tashkil etildi. Mazkur vazirlik fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish institutlari faoliyatini muvofiq lashtiruvchi masʼul davlat organi sifatida ijtimoiy himoyaga muhtoj va kam taʼminlangan qatlamlarini aniqlash va manzilli ko‘mak berish borasida samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi. O‘zbekistonda oxirgi uch yil mobaynida kambag‘allikni kamaytirishga q aratilgan chora-tadbirlar natijasida aholi jon boshiga real jami daromad 43,9 foizga, o‘rtacha hisoblangan nominal oylik ish haqi 79,7 foizga oshdi. Jahon bankining «O‘zbekiston fuqarolarini tinglab» loyihasi doirasida, uy xo‘jaliklari orasida o‘tkazilgan so‘rovnoma natijalariga ko‘ra, 2020 yilning yanvar-mart oylari uchun o‘rtacha kambag‘al xonadonning oylik daromadi taxminan 1,5 million so‘mni tashkil etib, ta qq oslama narxlarda bu ko‘rsatkich o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 12 foizga oshgan. O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini kelgusida amalga oshirish chora-tadbirlari to‘ g‘ risidagi Prezident Farmoyishida muayyan maʼnoda hozirgacha amalga oshirilgan ishlar sar h isob q ilindi. fa q atgina joriy yilning birinchi yarmida 2,7 ming kilometr avtomobil yo‘llari q urildi va taʼmirlandi, 84 ming 300 ta ish o‘rni yaratildi yillarda sha h arlarda energiya ji h atdan samarador arzon ko‘p kvartirali uylarni q urish va rekonstruksiya q ilish dasturi amalga oshirilmokda, uning doirasida 50 ming 286 ta xonadondan iborat 1 ming 136 ta ko‘p q avatli uylarni, bundan tash q ari, namunaviy loyi h a asosida qishlo q joylarida 75 ming turar joylarni q urish mo‘ljallangan. Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan islohotlar orasida qishloqlarda amalga oshirilgan o‘zgarishlarni alohida taʼkidlash o‘rinli. Istiqlol yillarida qishloqni ustun darajada rivojlanishini taʼminlamasdan, qishloq xo‘jaligini sifat jihatidan yangi asoslarda qayta tiklamasdan turib mamlakatda iqtisodiy islohotlar samaradorligiga erishib bo‘lmasdi. Mamlakat aholisining 60 foizi qishloqlarda istiqomat qilishi, tug‘ilish ko‘pligi tufayli ish bilan taʼminlash muammolari, qishloq aholisining 50 foizidan ortiki 18 yoshga yetmagan yoshlardan iboratligi, mamlakat iqtisodiyotida qishloq xo‘jaligi salmog‘i yuqoriligi xususan, agrar sektorning mamlakatda ishlab chiqarilgan yalpi ichki mahsulotning 24 foizi, mehnat resurslarining 27 foizi qishloqlarga to‘g‘ri kelishi bunga dalildir. Bu borada kishlok xujaligida ishlab chikarish samaradorligini oshirish borasidagi muhim chora-tadbirlar ko‘rildi, yillar davomida qishloq xo‘jaligini isloh qilish masalalari bo‘yicha 10 dan ortiq qarorlar qabul qildi yilda 3541 ming gektar ekin maydonining 3326 ming gektari yoki 94% shirkat, fermer va dehqon ho‘jaliklari ixtiyorida bo‘lsa, bugungi kunda ular deyarli shundan 992 ming gektari fermer ho‘jaliklari tasarrufiga o‘tdi. Kishloq aholisini tabiiy gaz va ichimlik suvi bilan taʼminlash yosh O‘zbekiston davlati iktisodiy siyosatining muxim yunalishlaridan biri bo‘ldi yillarda kishlok joylarda 631,0 mingta ish joyi barpo etildi. 1990 yilda respulikada bironta ham fermer xo‘jaligi faoliyat yuritmagan bo‘lsa, qishloq xo‘jaligi ekin maydonlarining xo‘jalik shakllari bo‘yicha taqsimlanishiga eʼtibor qaratilib, 2000 yilga kelib ular tasarrufidagi yerlar 632,2 ming gektarga, 2010 yilga kelib esa 3 mln 143 ming gektarga yetgan. : 4). Xalqaro maydondagi vaziyat va yuzaga kelayotgan har qanday tahlikadan qatiy nazar, davlatimiz mustaqilligi va suvereniteti, xavfsizligi va barqaror ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti hamda barcha fuqarolarimiz farovonligi ishonchli tarzda taminlanishi zarur. Mamlakat ichki hayotida kuzatilayotgan ochiqlik, innovatsiya va yangilanishlar, shuningdek, iqtisodiy liberallashtirish, bozorni rivojlantirish, tadbirkorlik muhitini yaxshilash, raqamlashtirish, yangi texnologiyalarni joriy qilish, talim va marifat, fuqarolar faolligi va inson huquqlari himoyasiga etibor – bularning barchasi, shubhasiz, mamlakatimizning tashqi siyosatiga tasir etmoqda.Ustuvor yonalishlar haqida fikr bildirilganda, dunyoning turli mamlakatlari bilan ikki tomonlama aloqalar nazarda tutiladi. Bunda salmoqli siyosiy, iqtisodiy, harbiy va boshqa salohiyatga ega yetakchi davlatlarga alohida etibor qaratiladi. Bu tabiiy va mutlaqo adolatlidir. Ammo, tashqi siyosat qanday asosiy vazifalarni yechim topishi kerakligidan ham kelib chiqish lozim. Ulardan eng muhimi davlat va jamiyatning muvaffaqiyatli ichki rivojlanishi, islohotlarni amalga oshirish, aholi turmush farovonligining oshishini taminlash, hayot sifatini kotarish uchun qulay tashqi sharoitni yaratish hisoblanadi.Ikkinchi vazifa – Ozbekiston atrofida tinchlik, barqarorlik va xavfsizlik muhitini shakllantirishdir. Mamlakatimiz joylashgan mintaqadagi xavfsizlik barqaror rivojlanishning eng asosiy shartidir. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Markaziy Osiyo davlatlari – bizning bevosita qoshnilarimiz bilan dostona, yaqin qoshnichilik va ozaro manfaatli aloqalarni rivojlantirish va mustahkamlashni asosiy ustuvor tashqi siyosiy yonalish sifatida belgilab berdi.
5). Ozbekiston Respublikasi ozining xohish irodasi va taklifiga kora yil 2martda jahondagi eng nufuzli xalqaro tashkilot Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qabul qilindi. Mamlakatimiz jahon hamjamiyatining tola teng huquqli azosi boldi. Mamlakatimiz Prezidenti I.Karimovning BMT Bosh Assambleyasining 1993 yilda bolgan 48-sessiyasida ishtirok etishi va unda 27 sentyabrda qilgan maruzasi Ozbekistonni jahonga qohna va yosh navqiron davlat sifatida namoyon etdi. Ozbekiston Respublikasi nomidan Markaziy Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va hamkorlik masalalari boyicha BMTning Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini chaqirish, narkobiznesga qarshi kurashni kuchaytirish, Orol muammosini hal etish va boshqa masalalar boyicha bir qator takliflarni ortaga qoydi. Ozbekistonning tashabbusi bilan va BMT rahnamoligida 1995 yil seentyabr kunlari Markaziy Osiyoda xavfsizlik va hamkorlik masalalariga bagishlangan Toshkent kengash- seminari bolib otdi. Xalqaro kengashda ishtirok etgan 31 davlat va 6 xalqaro tashkilotdan kelgan muxtor vakillar mintaqa xavfsizligining, mojarolarning oldini olish, integratsiya jarayonlarini chuqurlashtarishning ishonchli tizimini barpo etish masalalari yuzasidan oz fikrlarini, takliflarini aytdilar yil dekabrda respublikamizda YuNESKO ishlari boyicha Ozbekiston Respublikasi milliy komissiyasi tashkil etildi, u idoralararo organ bolib, tarkibiga talim, fan, madaniyat va axborot soxasidagi vazirliklar va idoralardan 49 kishi azo boldi. YuNESKO Markaziy Osiyo taraqqiyotini organish, tiklash va ommalashtirishga katta ahamiyat bermoqda. "Ipak yoli - muloqot yoli" deb nomlangan yirik tadqiqotda Markaziy Osiyoga birinchi darajali ahamiyat berildi

Foydalanilgan adabiyotlar:

Karimov I.A. O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. Toshkent: O‘zbekiston, O‘zbekistonning yangi tarixi.
Uchinichi kitob, Mustaqil O‘zbekiston tarixi “Sharq”, Karimov I.A. Yuksak manaviyat – engilmas kuch. – T.:
Manaviyat, Asosiy adabiyotlar