Reja: qishloq xo‘jaligi xalq xo‘jaligi

REJA:
1. QISHLOQ XO‘JALIGI
2. XALQ XO‘JALIGI
3.QISHLOQ XO‘JALIGI JAHON IQTISODIYOTINING, RESPUBLIKA XALQ XO‘JAlIGINING MUHIM
TARMOG‘I

QISHLOQ XO‘JALIGI JAHON IQTISODIYOTINING, RESPUBLIKA XALQ XO‘JAlIGINING MUHIM
TARMOG‘I

Qishloqxo‘jaliginingjahoniqtisodiyotivarespublikaxalqxo‘jaligidatutgan o ‘rnini, qishloq x o ‘jaligining o ‘zigaxoshususiyatlarini, tarmoqningiqtisodiy-ijtimoiyahamiyatini, erkinbozoriqtisodiyotinishakllantirishbosqichlaridagi o ‘zgarishi, ulargata’siretuvchi om illamitahlilqilishni, qishloqxo‘jaliginirivojlantirishgaqaratilganhukumatningtashkiliy, iqtisodiyvaijtimoiychora-tadbirlarinivaqishloq x o ‘jaliginirivojlantirish

Qishloqxo‘jaliginingjahoniqtisodiyotidagiо‘rmikeyingiyillardakeskinortibbormoqda. Shuninguchun ham qishloq x o ‘ja!igimahsulotiishlabchiqarishningasosiyomillaribo‘lganyer, suv, mehnatresurslarivaulamingo‘zigaxosxususiyatlarinirivojlanganvarivojlanayotganmamlakatlar m iqyosida o ‘rganishmuhimahamiyatkasbetadi. Q ishloq x o ‘jaligimoddiyishlabchiqarishningasosiyvaengqadimgitarmoqlaridan bin bo‘lib, ahohgaoziq-ovqatmahsulotlarivasanoatuchunxom -ashyoningasosiyqisminiyetkazibberadi. Q ishloqxo‘jaligiasosan, ikkitayiriktarmoq - dehqonchilikvachorvachilikdaniborat. Bu ikkisohaaholiuchundehqonchilikvachorvachilikmahsulotlariyetkazibberadi. Q ishloq x o ‘jaligidehqonchilikvachorvachilikmahsulotlarimdastlabkiqaytaishlaydiganbirqanchatarmoqlami ham o ‘z ichigaoladi. Iqtisodiyjihatdanfaolaholiningtaxminanyarmi, kamroqtaraqqiyetganmamlakatlardaesako‘pincha 80 90 foizidanortig‘iqishloq x o ‘jaligida band. Rivojlanayotganmamlakatlardaesabuko‘rsatkich 10 foiznitashkiletadi. Q ishloqaholisiningijtimoiymuammolari, joylashishiqishloqxo‘jaligibilanchambarchasbog‘liqdir. Birqanchamamlakatlarda o ‘rmonxo‘jaligi ham qishloqxo‘jaligitarkibigakiradi.
Qishloqxo‘jaligiaholiuchunoziqovqatmahsulotlariyetkazibberishbilanbirqatorda, sanoattarmoqlari (oziqovqat, omuxtaem, to‘qimachilik, doridarmon, atirupasanoativaboshqalar)nixomashyo, otulov (yilqichilik, tuyachilikvahokazo) bilanta’minlaydi. Dehqonchiliktarmoqlari (g ‘allachilik, paxtachilik, sabzavotchilik, m evachilik, uzumchilikvaboshqalar) hamdachorvachiliktarmoqlari (qoramolchilik, cho‘chqachilik, qo‘ychilik, parrandachilik, pillachilik, baliqchilikkabilar) ni o ‘z ichigaoladi. Bu tarmoqlamibirgalikdarivojlantirish m oddiyvamehnatresurslaridanto‘g ‘rifoydalanishimkoniniberadi
Hozirgidavrdabutarmoqdaaholiiste’molqilayotgantovarlaming 85 foizidan k o‘prog‘iishlabchiqarilmoqda. Ularo‘simlikchilikhamdachorvachilikmahsulotlaridaniborat. 2 0 0 9 yilda 0 ‘zbekistonRespublikasiyalpiichkimahsulotining 19,7foiziqishloq x o ‘jaligidayetishtirilgan. Shu yildabarchasanoattarmoqlaridamamlakatyalpiichkimahsulotining 33,5foizi, qurilishdaesa, 7,5 foiziyaratilgan. Raqamlarqishloq x o ‘jaligitarmog‘iningmamlakatiqtisodiyotidagiо ‘m iulkanekanligidandalolatbermoqda. Shu yildaqishloqxo‘jaligidafaoliyatko‘rsatayotganbarchaturdagitadbirkorlartomonidan 6346,7mlrd. so‘mlikyalpimahsulotyaratilgan. U asosan 3535,4 mingtonnapaxta, 8250,3 mingtonna don, 4513,3 mingtonnasabzavot, 1340,4 m ingtonnameva, 1103,4 mingtonnago‘sht, 546,3 mingtonnasut, 701,6 mingdona qorako‘1 teri, 2046,3 mlrd. donatuxumvaboshqaqishloqxo‘jalikmahsulotlaridaniborat. Barchaturdagiqishloqxo‘jalikmahsulotlariniishlabchiqarishdaRespublikaiqtisodiyotida band bo‘lganmehnatresurslarining 40 foizgayaqiniqatnashgan.
Mamlakatdehqonchiligisug‘orishgaasoslanganligiuchunkattamiqdordagisuvresurslarinitalabetadi. Lekin, butalabichkisuvresurslaribilanatigi 60 foizgaginaqondirilmoqda. Bunday hoi AmudaryohamdaSirdaryohavzalaridankattamiqdordagisuvresurslarinijalbetishnitalabetadi. Hozirgidavrdaqishloqxo‘jaligida 42-46 mlrd. m3suvresurslaridanfoydalanilmoqda. Tabiatdayervasuvresurslaricheklangan, ulartakrorishlabchiqarilmaydiganresurslarhisoblanadi. Shuninguchunharbirgektaryerdan, har m3 suvdanunumlifoydalanishlozim ,tadbirkorlikasosida fan-texnikayutuqlarinijoriyetib, samaralinatijalargaerishishmumkin
Qishloq x o ‘jalikmahsulotlariniyetishtirishdasanoatkorxonalaridaishlabchiqarilayotganko‘plabqishloq x o ‘jaligitexnikalari, kimyoviyvositalar, yoqilg‘i, yonilg‘i-m oylashmateriallarivaboshqavositalardanfoydalanilmoqda. Masalan, tarmoqda 2008 yilda 85,3 minggayaqinturlixildagitraktorlar, 31,6 mingtadanko'proq yuk tashishmashinalari, 5,2 mingtagayaqing‘alla o ‘radigan, birmingtagayaqinpaxtateradigankombaynlar, ko‘plabboshqatexnikalardanfoydalanilgan. Tarmoq m iqyosidayerlamingunumdorligini, ekinlamingesahosildorliginioshirishmaqsadida 450,3mingtonna mineral o ‘g ‘itlardanfoydalanilgan. Q ishloqxo‘jaligidaishlabchiqilayotganmahsulotlamingjahonbozorigachiqarilishinatijasida 0 ‘zbekistonningmavqeitoboraoshibbormoqda. H ozirgidavrda 0 ‘zbekiston A va E tipidagipaxtatolasiniishlabchiqarishbo‘yichajahonda X itoy, AQSH, HindistonvaPokistondavlatlaridanso‘ngbeshinchi o ‘rinni, tolanieksportqilishbo'yichaesaikkinchi o ‘rinniegallabkelmoqda. Shu bilanbirgalikda 0 ‘zbekistonjahonbozoriganihoyatdasifatlibo‘lganqorako‘lterisi, pilla, sabzavot, polizvabog‘dorchilikmahsulotlarini ham chiqaradi. Mazkurmahsulotlamiqaytaishlashmaqsadidaso‘nggiyillardachet el investitsiyalarinijalbetishborasidakattaishlaramalgaoshirilmoqda. Ulamikelajakdajadalsur‘atlarbilanrivojlantirishsiyosiy, iqtisodiyhamdaijtimoiyjihatdanmaqsadgamuvofiqdir. H ozirgidavrdamamlakataholisiniqishloqxo'jalikmahsulotlaribilanta’minlashdarajasi y ilsayinortibbormoqda. 2008 yildarespublikaaholisiningjonboshiga 180 kg.ga yaqin un mahsulotlari, 136 kg.paxtaxom -ashyosi, 152 kg. sabzavotmahsulotlari, 38 kg.danko‘proqkartoshka, 41 kg. go‘sht, 173 kg. suthamda 76 donagayaqintuxumishlabchiqarilgan. Demak, mamlakataholisiningungabo'lgantalabiqondirilgan. Kelajakdaesaunningsifatiniyaxshilashgaalohidae’tiborberishtalabetiladi. Lekinboshqamahsulotlarbo‘yichaxalqimizningmeditsinam e‘yorlariga oidtalabito‘liqqondirilganichayo‘q.
Q ishloq x o ‘jaligidaishlabchiqarish m avsumiyxaraktergaega. Bundaayniqsa, kuzgig‘allayetishtirishdaishlabchiqarishdavribilanishvaqtio‘rtasidagisezilarlifarqniko‘rishmumkin. K uzgi g ‘allanitayyorlashvaekishdavriavgust, sentyabroylaridanboshlanib, hosilkelasiyilningiyuloyidayig‘ishtiribolinadi.
Ushbudavroralig‘idaishvaqtidabirnechamartauzilishlarbo‘ladi: ekinmaydonlarinitayyorlash, ekish, ekinlarparvarishi, hosilniyig‘ishtiribolishvaboshqalar. Ishlabchiqarishdavriesaekinlamingtabiiy o ‘sishivarivojlanishisababliuzluksizdavometadi. M avsumiylikishlabchiqarishnitashkiletishga, mehnatresurslarivatexnikadanfoydalanishgasezilarlita’sir k o‘rsatadi. Shuningdek, qishloq x o ‘jaliginingmavsumiylikxarakteriqaytaishlashsanoatida ham aksetadi. Chunki, qishloq x o ‘jaligixom - ashyosi y ildavomidanotekistaqsimlanadi.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. Abdug'aniev A., Abdug‘aniev A.A. Qishloqxo'jaligiiqtisodiyoti. -

Т.: 0 ‘zbekistonYozuvchilaruyushmasiAdabiyotJamg‘armasi, 2004-
304 b.
2. Salimov B.T. vaboshqalar. Dehqonvafermerxo'jaliklariiqtisodiТ.:O'zbekistonYozuvchilaruyushmasiAdabiyotJamg'armasi, 2004-
176 b.
3. Модель "Сельская профильная школа"- М.: АПК и ППРО,
2004-32 ст.
4. Экономика сельского хозяйства. Учебник, под.ред. Коваленко.
Н.Я.М.: Юркнига, 2004-392 ст.
5. Zokirov О., PardaevA. Qishloqxo'jalikiqtisodiyoti.
Darslik.-Т.: O'AJBNT markazi 2003-456 b.