Reja: Quyosh fotoelektrik elementlari va modullari. Ultratovush va uning qullanilishi. Dopler effekti. Optik kvant generatorlar. (Lazerlar). Yuqorida qayd qilganimizdek

teskari bo’lgan jarayonni solishtirish mumkin. Ushbu prinsip va 
energiyani saqlanish qonunini Eynshteyn absolyut qora jism 
nurlanishi va energiya yutishiga tadbiq etdi. 
Muvozanat holatida nurlanish fotonlari to’la ehtimolligi (spontan 
va induktsion) shu chastotali fotonlarning yutilish ehtimolligiga 
teng bo’ladi. Buni hisobga olgan Eynshteyn Plank tomonidan 
issiqlik nurlanishi uchun chiqarilgan (1900 y, absolyut qora jism 
ravshanligining spektral zichligi) ifodasini induktsion nurlanish 
uchun keltirib chiqardi. 
Eynshteyn va Diraklar hosil bo’lgan ikkilamchi fotonlar uni 
qo’zg’otuvchi va nurlanishni vujudga keltirgan birlamchi foton 
chastotasi, fazasi, qutblani va yo’nalishi jihatidan bir xil ekanligini 

---

isbotladilar. Demak, majburiy (induktsion) nurlanish majbur 
etuvchi nurlanish bilan kogerent bo’ladi. 
Majburiy nurlanish fotoni hosil bo’lgan muxit bo’ylab xarakatlanib, 
u bilan uchragan uyg’ongan atomlarning nurlanishiga “turtki” 
beradi. Bu holda ikkilamchi fotonlar xarakati davomida majburiy 
o’tishni 
vujudga keltirib
, ortib boruvchi fotonlar oqimini hosil 
qiladi. 
Majburiy nurlanish fotonlari soni uyg’ongan atomlar soniga, 
yorug’likni mug’it tomonidan yutilishi esa muvozanat holatdagi 
atom sovishiga proportsional bo’ladi. 
Termodinamik mufozanat sharoitida majburiy nurlanishga 
nisbatan nurlanishning yutilishi katta bo’lib, muhitdan o’tayotgan 
yorug’lik susayadi. Tushuvchi nurlanishni muhit kuchaytirishi bu 
muhitda sistemaning muvozanatda bo’lmagan holatini vujudga 
keltirish zarur. Bunga erishish uyg’ogan holatdagi atomla sonini