Reja: Quyosh fotoelektrik elementlari va modullari. Ultratovush va uning qullanilishi. Dopler effekti. Optik kvant generatorlar. (Lazerlar). Yuqorida qayd qilganimizdek

 
energiyali elektromagnit nurlanish-foton chiqaradi. Tashqi ta’sirsiz 
o’z-o’zidan bo’lgan yorug’lik nurlanishiga spontan nurlanish 
deyiladi (a, b). Unga tabiiy yorug’lik nur-lanishlari manbalari misol 
bo’la oladi. 
Qo’zg’algan (uyg’ongan) holatdagi atomning yashash davri qancha 
kichik bo’lsa, spontan nurlanish ehtimolligi shuncha ortadi. 

---

1916 yili Albert Eynshteyn termodinamik muvozanat holatini 
tajribada o’rganishda nurlanishni yutuvchi va nur chiharuvchi 
modda orasidagi nurlanishni chiqarish va yutishdan tashqari 
“alohida o’zaro ta’sir” bo’lishini aytdi. 
Uyg’ongan holatdagi atomning nurlanishsiz muvozanat holatga 
o’tishi relaksatsion o’tish deyiladi. Ushbu o’tishni nurlanishni muhit 
tomonidan yutilishi sifatida qarash mumkin. 
Uyg’ongan 2 holatdagi atomga tashqi ta’sir etsa, u 1 muvozanat 
holatga qaytadi. Energiyasi va chastotasi qo’zg’otuvchi 
nur 
energiyasi va chastotasi
 
 
 
=-
 
bilan bir xil bo’lgan nurlanish bilan ta’sir etsak, ta’sir etuvchi foton 
bilan bir xil chastota va energiyali qo’shimcha foton hosil bo’ladi. 
Bu kabi nurlanishni majburiy (induktsion) nurlanish deyiladi (13-
rasm). 
Bu holdagi uyg’ongan 2 holatdan turg’un 1 holatga o’tishda ikki 
foton ishtirok etadi. Ulardan biri uyg’ongan atomga ta’sir etuvchi 2 
holatdan 1 holatga o’tishga majbur etuvchi foton (birlamchi foton), 
ikkinchisi (ikkilamchi) atomning 2 holatdan 1 holatga o’tishdagi 
nurlanishidan iborat. Ikkilamchi foton xuddi birlamchi fotonning 
nusxasi bo’ladi. 
Termodinamik muvozanat holatlarda har bir jarayonga unga