Reja: Reja: Banklarining vositachilik operatsiyalarning tamoyil va funksiyalari

Banklarning ilk amalga oshirgan operatsiyalari ham bugungi kunda vositachilik operatsiyalarining aynan na’munasi bo’la oladi. Jahon xo’jaligining integratsiyalashuvi va globallashuvi, valyuta va fond bozorlarining taraqqiy etishi kabi omillar banklarda turli vositachilik operatsiyalarining shakllanishi uchun zamin yaratmoqda. Bugungi kunda birgina mijozlarning hisobvaraqlariga xizmat ko’rsatish bilan bog’liq bo’lgan operatsiyalarning bir qancha alohidalashgan turlarini ajratib ko’rsatish mumkin:

• Talab qilib olinguncha asosiy va ikkilamchi hisobvaraqlar ochish, ularni qayta rasmiylashtirish va yopish;
• Pul chek daftarchilarini berish va ularga xizmat ko’rsatish;
• Naqd pulni oldindan tayyorlash va inkassatsiya xizmati orqali mijoz kassasiga etkazib berish;
• Akkreditivlar ochish va yuritish va boshqalar.

Tijorat banklarida vositachilik operatsiyalari shakllanishi va rivojlanishi mamlakatda qimmatli qog’ozlar bozorining va u bilan bog’liq infrastruktura institutlarining paydo bo’lishi va faoliyati bilan bog’liq.Rivojlangan mamlakatlarda banklar o’zlarining tadqiqot bo’limlariga ega, ular mijozlarning topshiriqlari bo’yicha qimmatli qog’ozlar bozoridagi vaziyatni tahlil qiladi, birja va birjadan tashqari bozorlar qon’yunkturasini tadqiq etadi. Bunda iqtisodiy, siyosiy va boshqa axborotlardan keng miqyosda foydalanadi. Ushbu tadqiqotlar asosida investitsion taktik va strategik maslahatlarga muxtoj bo’lgan ko’p sonli mijozlarning konsaltingi amalga oshiriladi.Mijozlarning qimmatli qog’ozlari portfelini boshqarish bo’yicha banklar tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlar ularga katta daromad keltiradi. Mijozlarning hohishi bo’yicha ularning pullari xavfli yoki nisbatan ishonchli qimmatli qog’ozlarga qo’yilma qilinadi. Qimmatli qog’ozlar bilan operatsiyalarni amalga oshirish yo’lida ularni saqlash va ularga bo’lgan huquq hisobini yuritish maqsadida banklar o’z depozitariylarini yaratadi. Banklarning bu turdagi vositachilik operatsiyalari qimmatli qog’ozlar bozorining rivojlanganlik darajasi, bozorda muomalada bo’lgan instrumentlar xususiyati va qimmatli qog’ozlar bozorining nazorat qilinish darajasiga bog’liq hisoblanadi.Tijorat banklarining vositachilik operatsiyalari mohiyati va shakllanishi ularning turlarida yaqqol namoyon bo’ladi. I.T.Balabanov bank operatsiyalarini tasniflaganda bank kafolatini berish bilan bog’liq operatsiyalarni va komission operatsiyalarni alohida tasnifga ajratadi va bankning komission operatsiyalariga quyidagilarni kiritadi: