Reja: Tijorat banklari kapitali va uni tashkil qilish bilan bog‘liq risklar

Aktiv va passivlarni muddatlar bo‘yicha tahlili
(shartli sonlar, mlrd.rub.)

Muddatlar	ASF	PSF	GEP	Yig‘ma GEP
A	1	2	3=1-2	hisoblash	natija
1 kun	10	50	-40		-40
30 kun	20	40	-20	-40+(-20)	-60
60 kun	25	30	15	-60+(-5)	-65
91 kun	30	25	+5	-65+5	-60
182 kun	35	20	+15	-60+15	-45
365 kun	45	10	+35	-45+35	-10
Jami: qisqa muddatli	165	175	-10	-10
1 yildan ortiq	60	25	+35	+25
	__	Bank kapitali 25	-25	0
Jami:	225	225	0	__

Umuman olganda bankning ish faoliyatini barqaror deb baholash mumkinLekin to‘lovlar strukturasini alohida davrlar bo‘yicha oladigan bo‘lsak, u holda bank faoliyatida ba’zi bir salbiy holatlarni aniqlash mumkin. 1 yildagi aktiv va passivlar miqdori o‘rtasidagi farq sezilarli darjada emas. Bank manfiy GEPga ega va u 10 mlrd.rublni tashkil etadi.
Yil davomida yig‘ma manfiy GEP 10 mlrd.dan 65 mlrd.rublgacha o‘zgargan, bu esa kelgusi davrga potensial chiqimlarning bahosidir. 30 kunlik (60 mlrd. rub.), 60 kunlik (65 mlrd. rub.), 91 kunlik (60 mlrd. rub.) majburiyatlarni so‘ndirish muddatlarida GEPning maksimal qiymati o‘z o‘rniga ega.1 kunlik majburiyatlar bo‘yicha GEP 40 mlrd. rublga teng bo‘lib bank zahirasiga jiddiy havf tug‘diradi. SHunga ko‘ra, bank balansining strukturasini mufassal ko‘rib chiqilganda uning faoliyatini barqaror deb bo‘lmaydi. Bank amaliyotida aktiv va passiv operatsiyalar o‘tkazish bilan bog‘liq foiz riski darajasini hisoblash uchun amerika iqtisodchilari quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalanadilar: A) foiz riskining darajasi:
 Д _а  Дп
bu erda, D_a ,D_p-muddatlari bo‘yicha tortilgan aktivlar (passivlar);
Д ДСi  Дi ,
ДС_i
Bu erda, DS_i-to‘lagunga va olingunga qadar pul mablag‘larining oqimi.
DS_i-vaqt oralig‘i.
O‘rtacha davomiylik – boshlang‘ich bahoni qaytadan olish uchun kerak bo‘lgan o‘rtacha muddat.
B) bank mablag‘larini jalb qilish va joylashtirish muddatlari o‘rtasidagi farqning integral ko‘rsatkichi:
Д ^а
К _t ,
Д_п
Maksimal qo‘yilishi mumkin bo‘lgan qiymat 1.75ga teng, optimali esa 1.25ni tashkil qiladi.
V) sof kapital indeksi (NCR) riskni o‘lchash nuqtai nazaridan muammoli banklarni aniqlash imkoniyatini beradi:

NCR	=	Kapital + Zahiralar – Zararli aktivlar
		O‘rtacha aktivlar

Minimal qo‘yilishi mumkin bo‘lgan qiymat 2.74%ni tashkil etadi.
2-jadvalda keltirilgan ma’lumotlar bo‘yicha qisqa muddatli operatsiyalar uchun risk darajasini hisoblab chiqamiz:
δ=37,5-17,9=19,6;
o‘zgarishning integral ko‘rsatkichi K_t=37.5/17.9=2,09, bu esa maksimal ыщyilishi
mumkin bщlgan kattalikdan anchagina baland.
YUqorida aytilganlarga asoslanib, ushbu bankning foiz riski baland degan xulosaga kelish mumkin.
Sof foiz daromadi o‘zgarishining GEP – tahlili.
GEP usuli sof daromad foizi yordamida foiz riskini kamaytirishda
qo‘llaniladi.Ushbu usul qisqa vaqt oralig‘i uchun ishlatiladi, chunki foiz stavkalarini uzoq muddatga aniqlashda ba’zi bir qiyinchiliklar mavjuddir. Sof foiz daromadi quyidagicha aniqlanadi:

Sof foizli daromad (SFD)

=

Foizli daromadlar (FD)

-

Foizli xarajatlar (FX)

-

Ssudalar bo‘yicha zararlar (SZ)

Ushbu ko‘rsatkichning optimal qiymati 1-3% miqdorida belgilangan.
Bankning sof daromadining o‘zgarishi quyidagilarga bog‘liq:

• 
  Foiz stavkalari darajasining o‘zgarishi;
  
• 
  Foiz stavkalari o‘zgarishiga ta’sirchan bo‘lgan aktiv va passivlar o‘rtasidagi uzilish, qirqilish.
  

Bundan
SFD=GEP* ∆I
yoki
∆SFD =(ATF –PTF)* ∆I= ATF*∆I- PTF*∆I.
Foiz riskining darajasini baholovchi ko‘rsatkichni keltirib chiqaramiz. Uning uchun ushbu formulani quyidagi ko‘rinishga keltiramiz:
∆SFD/ SFD=GEP*∆I/ SFD.
Har bir ko‘rsatkichni daromad keltiruvchi aktivlar summasiga bo‘lamiz va sof foiz marjasi (SFM) degan tushunchani kiritamiz:
∆SFM/ SFM=(GEP*daromad keltiruvchi aktivlar)*(∆i/ SFM).
yoki