Reja: Uglevodlarning umumiy ta’rifi

Uglevodlar va ularning tirik organizmlarda ahamiyati Reja: Uglevodlarning umumiy ta’rifi. Uglevodlarning sinflanishi 3.Uglevodlarning tabiiy manbalari va turlari

Uglevodlar tabiatda keng tarqalgan organik birikmalar qatoriga kiradi:ular istalgan organizmlarni,xususan bakteriya,o‘simlik va hayvonlarning tarkibiy qismi hisoblanadi. Uglevodlar orasida molekulyar massasi 200 ga teng sodda tuzilishli birikmalar bilan bir qatorda molekulyar massasi bir necha millionga boradigan yirik molekulalar ham uchraydi. Uglevodlar hujayrada turli-tuman vazifalarni bajaradi. Ular hujayra energiyasini manbai va akkumulyatori (kraxmal, glikogen), o‘simlik va ba’zi hayvonlarda (krab va krevetkalarda) tuzilma vazifasini, bakteriyalar hujayra devorini asosi va ba’zi antibiotiklar tarkibiga kirishlari mumkin. Shu bilan birga uglevodlar hujayra sirti retseptorlari vazifalarini bajarishlari so‘nggi yillarda ma’lum bo‘ldi. Qadimdan inson uglevodlardan o‘zining amaliy faoliyatida foydalanishni bilgan. Paxta, yog‘och, zig‘ir, shakarqamish, asal, kraxmal- sivilizatsiyani rivojlanishida beqiyos hissa qo‘shgan uglevodlardir. Toza holatda birinchi marta ajratib olingan uglevodlar glyukoza va fruktoza bo‘lib, XVIII asrning oxiri – XIX _{ } asrning boshlarida ajratib olinganlardir. Ularni tuzilishi faqat organik moddalar tuzilish nazariyasi ta’limoti rivojlangandan so‘nggina aniqlandi.Glyukoza, fruktoza, mannoza va boshqa uglevodlarni element tarkibini aniqlash shuni ko‘rsatdiki,ular C_n (H₂O)_n umumiy formulaga ega bo‘lib, uglerod va suvdan iborat bo‘lganliklari uchun karbonsuvlar deb ham nomlash mumkin. 1868-1870 yilda R.Fittig va A.Baeyer birinchi bo‘lib, glyukozani to‘g‘ri formulasini taklif etdilar. E.Fisher stereokimyoviy formulalar orqali bir qator monosaxaridlarni nisbiy konfiguratsiyasini aniqladi. Shundan keyin olib borilgan tadqiqotlar uglevodlarni nafaqat tuzilishi, balki ularni sintez qilish usullarini ham qamrab oldi.Barcha ma’lum uglevodlar uch asosiy sinfga bo‘linadilar – monosaxaridlar, oligosaxaridlar va polisaxaridlar. Uglevod birligiga ega aralash biopolimerlar alohida sinfni tashkil etadilar.