Reja: Venchur kapital-bu to'g'ridan-to'g'ri xususiy kapitalga investitsiyalar

Mamlakatimizda va jahonda faoliyat yuritayotgan texnoparklarga va ularning faoliyatiga misollar keltiring.

Nissa yaqinida Evropaning eng yirik texnopolis joylashgan, ko’pincha “Silicone Vodiysi” - Sophia-Antipolis ilm-fan shahariga taqqoslanadi. Fransiya Senatori Per Lafitte Tomonidan XX Asrning 80 Yillarida Kompyuter Texnologiyalari, ishlashi, Farmakologiya VA Biotexnologiya Rivojlanish Markazi Sifatida Tanlangan.

Taxminan yarim asrdan beri texnoparkda 1.5 mingdan ortiq kompaniya, bir necha ming olimlar va talablar ishlaydilar. Technopolisi Frenchman butun olamning ilmiy elitasi uchun diat markaziga aylanib, iqtisodiyotga qarab tasir kursatdi. Uning loyiqliklarida 50 mingdan ortiq kishi ishtirok etmoda va mamlakatning texnologik rivojlanishiga katta hissa qo’shmoqda.
Hukumat qarori bilan Jizzax viloyatida texnoparklar tashkil etiladi. Ularning hududida umumiy qiymati 53 milliard so’mlik 14 investitsiya loyihasi amalga oshirilmoqda. Ko’p tarmoqli texnoparklar Zomin, Do’stlik va Sharaf-Rashidov tumanlaridagi 6 gektar maydonni egallaydi, ular doimiy foydalanish uchun bepul beriladi. Texnoparklarni boshqarish va muvofiqlashtirish mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklida Birlashgan Direktsiyaga yuklatilgan, uning ta’sischisi Yoshlar ittifoqi qoshidagi «Yoshlar – kelajagimiz» jamg’armasi hisoblanadi. Direktsiya bino va inshootlarni texnopark qatnashchilariga quyidagi narxlarda 5 yillik to’lov rejasi bilan qurilish xarajatlarini to’lash bilan to’g’ridan-to’g’ri muzokaralar yo’li bilan sotadi: 5 yil davomida import o’rnini bosadigan raqobatbardosh mahsulotlarni tashkil etish va saqlash; yaratilayotgan yoshlarning kamida 30% ish bilan ta’minlash. Shu bilan birga, har bir bino va inshootning kamida 25 foizi Direktsiya ixtiyorida qoladi va ortib borayotgan omillarni hisobga olmagan holda minimal ijara stavkasi bo’yicha investorlarga ijaraga beriladi.
1.Venchurli moliyalashtirish jarayoni qanday amalga oshadi?
Venchur loyihasini amalga oshirishda kamida uchta bosqichda kapitalga ehtiyoj seziladi:
dastlabki bosqich – tashkiliy ishlar va korxonani tashkil etish tadbirlari, marketing izlanishlari, loyiha qidiruv va ilmiy tekshirsh ishlari kabi loyiha oldi tadbirlari uchun;
o’rta bosqich – rivojlanish bosqichi bo’lib, mahsulot namunalarini ishlab chiqishdan normal ishlab chiqarish va iste’mol faoliyatiga o’tish uchun;
oxirgi bosqich – muvaffaqiyatni mustahkamlash bosqichi bo’lib, korxona aktsiyalarini birjada erkin muomala uchun emissiya qilinishi ro’y beradi va ishlab chiqarish ko’rsatkichlarini mustahkamlash uchun mablag’ talab qilinadi.
2. Venchur loyihalarini moliyalashtirishning afzalliklari nimada?
O’rtacha daromadlilik darajasining yuqoriligi bo’lib, mamlakat iqtisodiyoti bo’yicha ko’riladigan daromaddan 2-3 barobar ko’p miqdorni tashkil etadi.
3.Venchur moliyalashtirishning qanday xususiyatlari bor?
Venchur moliyalashtirish bir qator xususiyatlarga ega, bu ularni bank tomonidan moliyalashtirish yoki strategik sherikni moliyalashtirishdan ajratib turadi. Birinchidan, "tasdiqlangan xavf" prinsipisiz venchur moliyalashtirish mumkin emas. Bu shuni anglatadiki, sarmoyadorlar, agar muvaffaqiyatli moliyalashtirilgan korxona tomonidan moliyalashtirilmagan bo'lsa, yuqori rentabellik evaziga mablag'ni yo'qotish ehtimoli to'g'risida oldindan kelishib olishgan. Ikkinchidan, moliyalashtirishning ushbu turi uzoq muddatli kapital qo'yilmalarni o'z ichiga oladi, bunda investor loyihaning istiqbolli ekanligiga ishonch hosil qilish uchun o'rtacha 3 yildan 5 yilgacha va investitsiya qilingan kapitaldan daromad olish uchun 5 yildan 10 yilgacha bo'lishi kerak. Uchinchidan, xavfli moliyalashtirish qarz sifatida emas, balki korxonaning ustav fondiga ulush shaklida qo'shiladi. Yangi tashkil etilgan korxonalar, qoida tariqasida, shirkatlarning huquqiy maqomiga ega bo'ladilar va kapital qo'yilmalar ulushlar miqdori bilan cheklangan javobgarlikdagi sheriklarga aylanadilar. Pulni taqdim etishda muzokaralar olib boriladigan mulk ulushiga qarab, xavfli investorlarga moliyalashtiriladigan korxonadan kelajakdagi daromadni olish huquqi beriladi. To'rtinchidan, venchur kapitalist, strategik sherikdan farqli o'laroq, kamdan-kam hollarda kompaniyaning nazorat ulushini olishga intiladi. Odatda bu taxminan 25-40% aktsiyalar paketidir. Beshinchidan, moliyalashtirishning xavfli shaklining yana bir o'ziga xos xususiyati investorlarning yangi korxona muvaffaqiyatiga bo'lgan shaxsiy qiziqishidir. Bu ham loyihaning yuqori darajadagi tavakkalchiligidan, ham tuzilayotgan korxona egasi maqomidan kelib chiqadi. Shu sababli, xavfli investorlar ko'pincha mablag 'bilan ta'minlash bilan cheklanib qolmay, balki korxonalar tomonidan yaratilgan turli xil konsalting, boshqaruv va boshqa xizmatlarni taqdim etadilar.
4.Venchur moliyalashtirish manbalari qanday?
Innovatsion korxona muassislarining va uning sheriklarining mablag'lari; uchinchi tomon ixtisoslashgan (venchur) investor va kreditorlarning mablag'lari.
5.AQShda venchurli moliyalashtirishning qanday xususiyatlari bor?
6.Yevropada venchurli moliyalashtirishning qanday xususiyatlari bor?
7.Osiyoda venchurli moliyalashtirishning qanday xususiyatlari bor?
8.2019 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish strategiyasining mazmun-mohiyatini izohlang.
Oʻzbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev 21 sentyabr kuni 2019-2021 yillarda Oʻzbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish strategiyasini tasdiqlash toʻgʻrisidagi Farmonni imzoladi. Hujjatga koʻra, 2019-2021 yillarda Oʻzbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish strategiyasi va Oʻzbekistonni 2030 yilgacha innovatsion rivojlantirishning maqsadli koʻrsatkichlari tasdiqlandi. Mamlakatning xalqaro maydondagi raqobatbardoshliligi darajasini va innovatsion jihatdan taraqqiy etganini belgilovchi asosiy omil sifatida inson kapitalini rivojlantirish Strategiyaning bosh maqsadi etib belgilandi. Bosh maqsadga erishishda Strategiyaning asosiy vazifalaridan biri Oʻzbekistonni 2030 yilga borib, Global innovatsion indeks reytingi boʻyicha jahonning 50 ilgʻor mamlakati qatoriga kiritishdan iborat. Oʻzbekistonning Innovatsion rivojlantirish vazirligi Tashqi ishlar vazirligi, Davlat statistikasi qoʻmitasi va boshqa idoralar bilan birgalikda Oʻzbekiston har yili Global innovatsion indeks reytingiga kiritilishi uchun xalqaro tashkilotlarga zarur maʼlumotlar va koʻrsatkichlarni muntazam yuborilishini taʼminlab boradi. Shuningdek, 2019-2021 yillarda Oʻzbekistonni innovatsion rivojlantirish strategiyasini oʻz vaqtida va sifatli amalga oshirish boʻyicha Bosh vazir Abdulla Aripov boshchiligida komissiya ham tuzildi. Komissiya strategiyani amalga oshirishga qaratilgan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari sifatli ishlab chiqilishini nazorat qiladi. Ushbu farmon ijrosining borishi toʻgʻrisidagi batafsil axborotni har chorakda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasiga kiritib boradi.
9.2019 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish strategiyasining asosiy vazifalari qanday?
Mamlakatning xalqaro maydondagi raqobatbardoshliligi darajasini va innovatsion jihatdan taraqqiy etganini belgilovchi omil sifatida inson kapitalini rivojlantirish yillarda O‘zbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish strategiyasining bosh maqsadidir.
Bosh maqsadga erishishda Strategiyaning