Reja: Yangicha iqtisodiy jarayonlarni bilish uslublari

---

Amaliy ish 1 
2023 y 
MANSUROV SHAROF 
ZAMONAVIY IQTISODIYOT 

---

Reja: 
1. Yangicha iqtisodiy jarayonlarni bilish uslublari 
2. Elektron biznesning zamonaviy iqtisodiyotdagi o‘rni va ahamiyati 
3. Iqtisodiy ma’lumotlarni iqtisodiy va statistik usullar asosida tahlil qilish. 
4. Xulosa 

---

Iqtisodiyot nazariyasi fani masalaga bir tomonlama yondoshuvga yo‘l 
qo‘ymasdan har ikkala yo‘nalishdagi iqtisodiy fanlar predmet doirasini qamrab 
olishi va ularni yaxlitlikda o‘rganish lozim. 
Masalan, Aristotel bu fanni uy xo‘jaligini 
boshqarish qonunlari to‘g‘risidagi fan deb qaragan 
bo‘lsa, merkantilistlar, fiziokratlar va ingliz klassik 
iqtisodiy maktabining vakillari uni boylik to‘g‘risidagi 
fan deb hisoblaydi. Fanning predmeti boylikning 
manbalari, uni ko‘paytirish yo‘llari hamda jamiyat 
ne’matlarini 
ishlab 
chiqarish, 
taqsimlash, 
ayirboshlash va iste’mol qilish jarayonini o‘rganishdan iborat deb qaraydi.
Keyingi paytda mazkur fanni xalq xo‘jaligi, ijtimoiy xo‘jalik to‘g‘risidagi fan deb 
ham hisoblamoqdalar. Ayrimlar iqtisodiyot asoslari fanini moddiy hayotiy 
vositalarni ishlab chiqarish va ayirboshlashni boshqarish qonunlari to‘g‘risidagi fan 
deb ko‘rsatadilar. A.Marshall esa iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti insoniyat, 
jamiyatning me’yoridagi hayotiy faoliyatini tadqiq qilishdan iborat deb yozadi. 
Iqtisodiyot nazariyasi fani siyosiy iqtisod nomi bilan yuritilgan davrda qator 
darsliklarda uning predmeti moddiy ne’matlarni ishlab chiqarish jarayonida kishilar 
o‘rtasida sodir bo‘ladigan munosabatlarni o‘rganishdan iborat deb ko‘rsatilgan edi. 
AQSH va G‘arb mamlakatlaridagi «Ekonomiks» darsliklarida fanning predmeti 
kishilarning moddiy ehtiyojlarini to‘laroq qondirish maqsadida cheklangan 
resurslardan samarali foydalanish muammolarini tahlil qilish, kishilarning iqtisodiy 
xulq-atvorini o‘rganishdan iborat deb ta’kidlanadi. 
Hamdo‘stlik davlatlari va xususan Rossiya Federatsiyasida chiqarilayotgan turli 
darsliklarda mazkur fanning predmeti bo‘yicha bir-biriga yaqin bo‘lgan ta’riflar 
berilmoqda. 
Ularning birida fanning predmeti «Ratsional xo‘jalik yuritish tizimining tarkibiy 
evolyusiyasini, haqiqiy boylikni va jamiyatning ayrim a’zolari va guruhlarining 

---

farovonligi, iqtisodiy o‘sishning omillari va qonuniyatlarini o‘rganadi»
1
, deb 
ko‘rsatilsa boshqasida cheklangan resurslar sharoitida ehtiyojlarni qondirish 
maqsadida moddiy ne’matlarni ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va 
iste’mol qilish jarayonlarida kishilar va guruhlarning xulq-atvorini o‘rganadi», 
deyiladi
2
.Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti to‘g‘risida bildirilgan bu barcha 
fikrlardan ko‘rinib turibdiki, siyosiy iqtisodga doir darsliklarda ishlab chiqarish 
jarayonida kishilar o‘rtasida sodir bo‘ladigan munosabatlarni o‘rganishga alohida 
ustuvorlik berilsa, «Ekonomiks» yo‘nalishidagi kitoblarda asosan kishilarning 
resurslarga, moddiy ashyoviy buyumlarga bo‘lgan munosabatini, iqtisodiy xatti-
harakatini o‘rganishga, cheklangan iqtisodiy resurslardan unumli foydalanish 
masalalariga alohida e’tibor berilgan.