Reja: Yer osti suvlarining kelib chiqishi


Download 13.6 Kb.
bet2/4
Sana16.11.2023
Hajmi13.6 Kb.
#1781398
1   2   3   4
Bog'liq
Yer osti suvlarining kelib chiqishi va tasnifi-fayllar.org

Ustki suvlar. Atmosferadan tushayotgan qor va yomg`ir suvlarning aeratsiya zonasida linza ko`rinishida yoki o`zidan suv o`tkazmaydigan yupqa qatlamlar ustida to`planishidan ustki suvlar paydo bo`ladi. Ular yer yuziga yaqin joylashgan bo`lib, ularning tarqalish soxasi suv bilan ta`minlanish soxasiga mos keladi. Bu suvlarning qalinligi suv o`tkazmaydigan qatlam o`lchamiga bog`liq. Ularning o`lchami qancha katta bo`lsa, suv qalinligi xam shuncha katta bo`ladi. Ustki suvlar satxi suvning linza atrofidan oqishi bilan belgilanadi. Agar yuqoridan singayotgan suv xarakati uzoq davom etib suv satxini ko`tarsa, u xolda ustki suvlar pastda joylashgan grunt suvlarini tuyintiradiBu suvlarning o`ziga xos xarakterli xususiyati shundaki, uning miqdori yil fasllari davomida keskin o`zgarib turadi. Baxor oylarida yomg`irning ko`p yog`ishi, qorlarning tez erishi natijasida suvli gorizontning qalinligi oshsa, yoz oylarida quyoshning qizdirishi, o`simliklarning o`zidan suvni bug`lantirishi ta`siri natijasida uning miqdori kamayib ketadi. Shuning uchun ular mavsumiy suv xisoblanadi. Ximiyaviy tarkibiga ko`ra ular chuchuk yoki sho`rroq, organik birikmalar bilan ifloslangan bo`ladi. Bu suvlar zaxirasining qamligi, organik birikmalarga boyligi, tarqalish maydonining chegaralanganligi sababli ulardan shaxar va qishloqlarni suv bilan ta`minlash maqsadida foydalanib bo`lmaydi.
Gurunt suvlari. Yer yuzasidan birinchi suv o`tkazmaydigan qatlam ustida joylashgan suvlar grunt suvlar deyiladi. Grunt suvlar yuzaki suvlardan katta maydonlarda tarqalgan suv o`tkazmaydigan qatlami bilan farq qiladi. Lekin ular xam yuzaki suvlari singari atmosfera yog`inlari va yer ustki suvlaridan tuyinadi. Grunt suvlarining tuyinish maydoni tarqalish maydoniga mos keladi. Tabiiy sharoitlarda grunt suvlari yuzaki suvlardan farqli o`laroq, uzoq vaqt mavjud bo`ladi.
Suv singdiradigan qatlamning grunt suvlarini saqlovchi qismi suvli gorizont deb ataladi. Grunt suvlarining yuzasi satx deyiladi. Grunt suvlarining satxidan suv o`tkazmaydigan qatlamgacha bo`lgan masofa suvli gorizontning qalinligi, yer yuzasidan grunt suvlarining satxigacha bo`lgan masofa ularning satx chuqurligi deyiladi. Grunt suvlari qo`yidagi xususiyatlari bilan yuzaki suvlardan farq qiladi:
1) Grunt suvlari atmosfera bilan uzviy bog`liq bo`lganligi uchun uning satxi - ozod bosimsiz yuzaga egadir. Burg` quduqlari bilan ochilgan suv satxi yuqoriga ko`tarilmasdan o`z joyida qoladi. Shuning uchun xam grunt suvlarining satxi yer yuzasi relyefini qiyosiy takrorlaydi;
2) Grunt suvlari yer yuzasidagi suv xavzalari, daryolar, ko`llar, botqoqliklar, sun`iy dengizlar bilan gidravlik bog`liq bo`ladi
3) Grunt suvlarining sarfi, satxi va kimyoviy tarkibining o`zgarishi yer yuzasidagi suv xavzalari xolatiga va iqlimiy faktorlarning o`zgarishiga bog`liq;
4) Grunt suvlarining sarfi va kimyoviy tarkibi, fizik xususiyatlari yil davomida deyarli o`zgarmaganligi sababli shaxar va qishloqlarni doimo suv bilan ta`minlash uchun yaroqli hisoblanadi.
Grunt suvlari suv o`tkazmaydigan qatlam nishabligi bo`yicha xarakat qilib, jarlik va daryo o`zanlarida yer yuzasiga sizib chiqadi va buloqlar hosil qiladi. Yer osti suvlari tog` jinslari orasida xarakat qilganligi sababli ularning tezligi xam xar xil bo`ladi. Grunt suvlari yer yuzasining tuzilishiga qarab xar xil chuqurlikda yotadi. Masalan, pasttekislik joylarda 1-2m dan 5-10m gacha, tog`lik oldi zonalarida esa 15-20m dan 40-50m gacha chuqurlikda bo`lishi mumkin.

Download 13.6 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling