Reje: Antibiotiklerdin’ bakteriyalarg’a ta’siri

Bakteriyalardıń antibiotiklerge shıdamlı formalarınıń payda bolıw mexanizmleri.
Reje:
1. Antibiotiklerdin’ bakteriyalarg’a ta’siri.
2. Bakteriyalarda antibiotiklerge shidamliliqtin’ payda boliwi.
3. Bakteriyalardin’ shidamli boliwi ushin kerek bolatug’in waqiti.

Aytbaeva Gu’lmiyra
Mikroorganizmlarning populyatsiyasida (bólek bir aǵzasında emes) waqıt ótiwi menen arnawlı bir ximiyalıq elementlarǵa, atap aytqanda, antibiotiklarga hám pestitsidlarga qarsı shıdamlılıq qáliplesiwi múmkin.
Soni da aytıp ótiw kerek, mikroorganizmlarning arnawlı bir anıq bir antibiotik túrine salıstırǵanda shıdamlılıq effekti olardıń tek bir neshe áwladı almaslawınan keyin ǵana júzege shıǵadı. Onıń ushın bolsa arnawlı bir waqıt ketedi. Sonday-aq, bólek alınǵan bir dana bakteriya bir ózi antibiotikka salıstırǵanda ǵárezsiz immunitet qáliplestire almaydı. Sebebi, hár qanday organizmdiń molekula forması genetikalıq dárejede aldınan belgilenedi jáne onıń turmısı dawamında forma ózgerislerine ushramaydi.
Antibiotiklerdin’ mikroorganizmlerge ta’siri.
Antibiotikler bakteriyalardin’ ma’lim tu’rleri ushin toksik bolip, bakteriyalardin’ normal iskerligine kesent beriwi mu’mkin. Bul bakteriyalardin’ nabit boliwina yaki ko’beyiwine alip keledi. Bakteriyalar nabit bolg’anda yaki ko’beyiw toqtatilsa, sizdin’ immunitetin’iz infeksiyag’a qarsi gu’resiw an’satraq boladi.
Aytbaeva Gu’lmiyra
Antibiotiklerdin’ ayirim tu’rleri ko’plep bakteriyalarg’a qarsi na’tiyjeli boladi. Bular ken’ spektrli antibiotikler dep ataladi. Maselen, amoksitsilin ken’ tarqalg’an bolip joqari da’rejedegi antibiotik bolip, ol tu’rli bakterial infeksiyalar ushin buyiriladi.


Basqa antibiotikler tek bir neshe
tu’rdegi bakteriyalarda isleydi.
Olar tar spektrli antibiotikler sipatinda
tanilg’an. Penitsillin tor spektrli
antibiotiktin’ belgili u’lgisi esaplanadi.
Aytbaeva Gu’lmiyra


Bakteriyalar tiri organizmler esaplanadi. Olar o’zlerin antibiotiklerden qorg’aw ushin o’zgeriwi ha’m rawajlaniwi mu’mkin. Qarsiliq ju’z bergende bakteriyalar antibiotiklar menen baylanis qilg’anda aman qaladi.Olardin’ genlerindegi mutatsiyalar bazi bakteriyalarg’a sol antibiotiklerden aman qaliw imkanin beredi ha’m olar bul genlerdi oz awladlarina o’tkizedi. Sonday qilip, bakteriyalardin’ antibiotiklerge shidamli shtammlari payda boladi.


Antibiotikler bakteriyal infeksiyalardi dawalaw ushin isletiledi. Olar bakteriyalardin’ islewin blokirovka qiladi ha’m bakteriyalardin’ o’liwine yaki ko’beyiwin toqtatiwg’a alip keledi. Biraq bakteriyalar tiri organizmler bolg’ani ushin bakteriyalar waqit o’tiwi menen maslasa aladi ha’m antibiotiklerge qarsiliq ko’rsetiwge imkan beretug’in genetik o’zgerislerdi rawajlandiriwi mu’mkin.


Bul ju’z bergende, ilgeri ma’lim bir bakteriyal infeksiyani dawalawg’a qadir bolg’an antibiotik endi og’an qarsi na’tiyjeli bolmaydi. Bakteriyalar bul genetik o’zgerislerdi ko’beygende basqa bakteriyalarga o’tkiziw mu’mkin. Bul bakteriyalardin’ antibiotiklerge shidamli shtammlarinin’ rawajlaniwina imkan beredi.
Antibiotiklerdi ha’dden tisqari istemol qiliw antibiotiklerge qarsiliqtin’ ku’sheyiwine alip keledi. Sonin’ ushin antibiotiklerdi tek kerek bolg’anda qabil qiliw za’ru’r.


Bakteriyalardin’ shidamli boliwi ushin kerek bolatug’in waqiti.
Bakteriyalardin’ ha’r tu’rli tu’rleri ha’m shtammlari basqasha ha’reket qiladi, ha’m o’zine ta’n antibiotik qarsilig’i qansha dawam etiwine ta’sir qiladi. Lekin bazi izertlewler bakteriyalar 11 ku’nnen baslap antibiotiklerge qarsiliq korsetiwi mu’mkinligin ko’rsetti.
Mikroblardıń antibiotiklerge salıstırǵanda shıdamlılıǵın úyreniwge tiyisli klassik eksperimentin 1952-jılda AQSH liq genetik ilimpazlar Joshua hám Ester Lederbergler ótkergen.
Bunda, aldın Petri chashkalaridag’i ápiwayı azıqlıq ortalıqta arnawlı bir bakteriyalar koloniyasi o’stirilgen. Keyin bolsa, koloniyani bólimlerge ajıratıp, azıq ortalıǵına penitsillin qosılǵan sharayattaǵı basqa chashkalarg’a kóshirilgen. Sonda, koloniyalardin’ kópshilik bólegi jańa ortalıqta penitsillin bar ekenligi sebepli, qirilib ketken. Lekin, arnawlı bir júdá az sanlı koloniyalar baribir jasap qalǵan. Keyin bolsa, bul jaysha kútilmegen jaǵday emesligin tastıyıqlaw ushın, ilimpazlar penitsillinsiz azıq ortalıǵında o’stirilgan eń birinshi – baslanǵısh koloniyadan úlgi alıp, sol jasap qalǵan koloniya janına kóshirip otırǵızǵan.
Paydalanilg’an a’debiyatlar:

• I.Muhamedov «Mikrobiologiya, immunologiya, virusologiya» Tashkent 2019-jil;
• Kurbanova S. «Mikrobiologiya va immunologiya» Tashkent 2015- jil.

Internet saytlari:
www.ziyouz.com
www.edu.uz

Aytbaeva Gu’lmiyra