Rele himoya va avtomatika qurilmalari haqida tushuncha

Mexanik, issiqlik va pnevmatik relelar
Mexanik relelarda kirish x kattaligi sifatida: tezlik, tezlanish, fazodagi siljish yoki deformasiya ishlatiladi. Markazdan qochirma rele (6.5,a-rasm) valni aylanish chastotasiga javob qaytaradi. Aylanish chastotasi ortganda markazdan qochirma kuchlar ta'siridan yukchalar Yu uzoqlashadi va harakatchi mufta HM o'ngga siljiydi, bu esa K kontaktni tutashishiga olib keladi.

6.5-rasm. Mexanik, issiqlik, pnevmatik rele.
Issiqlik yoki termorele, atrof muhitni harorati ta'siridan yoki cho'lg'amdan oqadigan tokning qizdirishidan ishlaydi. Bimetalli (ikki xil metalli) termoreleni (6.5,b-rasm) vaqt relesi sifatida yoki elektr zanjir iste'molchilarni tok bo'yicha o'ta yuklanishdan himoya qilishlikka ishlatiladi. Rele, ikkita yassi bimetalli plastinadan (taxtacha) iborat bo'lib, bir uchini harakatsiz qilib mustahkamlashadi, ikkinchi uchini kontakt bilan bog'lashadi.
Bimetalli plastina, issiqlikdan turli chiziqli kengayishi koeffisentiga ega, o'zaro yopishtirilgan ikkita qatlam metallardan yaratilgan. Cho'lg'amdan o'tayotgan tok bilan qizdirilganda, ikki qatlam turlicha kengayishadi va natijada plastina issiqlikdan kichikroq kengayish koeffisentiga ega metall tomonga egiladi. Egilish natijasida kontakt tutashadi (yoki ajraladi).
Pnevmatik (6.5,c-rasm) va gidravlik rele siqilgan havo yoki suyuqlik ta'siridan ishlaydi. Ularni kompressorli qurilma bor joyda ishlatishlik qulay. Pnevmatik relega, havo magistrali 5 dan siqilgan havo silindr 4 ga kelganida kontakt tizimi bilan bog'langan shtok 1, porshen 3 ni siljitadi va kontaktlar tutashadi. Havo magistralida bosim kamayganida, prujina 2 ta'siridan porshen o'ngga siljiydi va kontaktlar ajraladi.
Elektr relelarining avfzallik va kamchiliklari.
Dielektrik rezinali qo’lqoplari, etiklar, kalishlar va izolyatsiyalangan monter asboblari vanna suvida siljish tokiga sinovlar o’tkaziladi. Siljish tokni kuchi 10 mA dan oshmasligi, yuqori kuchlanishida o’tkazilishi lozim. Agar tok buyumlari yorib o’tmasa va milliampermetrni ko’rsatkichlari meyoridan oshmagan bo’lsa, buyum sinovdan o’tdi deb hisoblanadi.

60-rasm. Dielektrik rezinali qo’lqoplari, etiklar, kalishlar va izolyatsiyalangan monter asboblarini sinovdan o’tkazish sxemasi.
1- sinaladigan himoya vositalari; 2- suvli vanna; 3- transformator;
4- sinov kuchlanishi
Kuchlanish ko’rsatkichlarini dastalarini izolyatsiyasi elektr mustahkamligiga 1000 V kuchlanishida 1 minut davomida tekshiriladi va lampalarni yonish chegaralari (90 V dan oshmasligi lozim) sinov vaqtida tok 2 mA aniqlanadi.