Respublikaning zamonaviy kimyo sanoati tarixi Shorsuv oltingugurt koni 1932-yilda ishga tushirilishi bilan boshlanadi
Download 74.02 Kb.
|
Islom Kurs ishi
|
85,1 million AQSH dollari miqdoridagi, shu jumladan, moliyalashtirish manbai sifatida toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalarni jalb etish hisobiga “Oʻzkimyosanoat” AJ investitsiya loyihalarini moliyalashtirishga Tiklanish va taraqqiyot jamgʻarmasi mablagʻlarini optimallashtirish toʻgʻrisidagi taklifi maʼqullansin.
7. Oʻzbekiston Respublikasi hududiga TIF TN boʻyicha 4011 va 4012 kodi bilan import qilinadigan avtomobil va qishloq xoʻjaligi shinalariga bojxona bojlarining aralash stavkasi joriy etilsin. 8. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti va Oʻzbekiston Respublikasi Hukumatining ayrim qarorlariga 4-ilovaga muvofiq oʻzgartirishlar kiritilsin. 9. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 23 avgustdagi “2017-2021-yillarda kimyo sanoatini rivojlantirish dasturi toʻgʻrisida”gi PQ-3236-son qarori oʻz kuchini yoʻqotgan deb hisoblansin. 10. Oʻzbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi “Oʻzkimyosanoat” AJ bilan birgalikda bir oy muddatda qonun hujjatlariga mazkur qarordan kelib chiqadigan oʻzgartish va qoʻshimchalar toʻgʻrisida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin. 11. Mazkur qarorning ijrosini nazorat qilish Oʻzbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N.Aripov, Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vaziri oʻrinbosari E.M.Gʻaniyev va Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti maslahatchisining oʻrinbosari G.K.Saidova zimmasiga yuklansin. I. ASОSIY QISM 1.1 MAXSULOTNI REALIZATSIYA QILISH TUSHUNCHA VA UNING SHAKLARI Oʼzbekiston Respublikasining «Isteʼmolchilar huquqini himoya qilish toʼgʼrisida»gi qonunining 12-moddasiga koʼra isteʼmolchi sanitariya va gigiena, shu jumladan radiologik, epidemiyaga qarshi va amaldagi boshqa meʼyor va qoidalarga rioya qilingan holda ishlab chiqarilgan yoki tayyorlangan, uning sogʼligi, hayoti, mol-mulki hamda atrof-muhit uchun bezarar boʼlgan tovardan (ish, xizmat) foydalanish boʼyicha kafolatlangan huquqga ega boʼlishi kerak. Qonunning ushbu moddasi ovqatlanish korxonalarida ishlab chiqariladigan kulinar va konditer mahsulotlariga hamda koʼrsatiladigan xizmatlariga bevosita tegishlidir. Tayyor mahsulotlarni ishlab chiqarishda texnologik jarayonlarning ketma-ketligiga oziq-ovqat xom ashyolariga va mahsulotlariga texnologiya talablariga qatʼiy rioya qilgan holda ishlov berish, korxona tozaligini taʼminlash, xodimlar tomonidan shaxsiy gigiena qoidalariga qatʼiy itoat qilinishi ularning isteʼmolchi sogʼligi va hayoti uchun bezararligini kafolatlayolmaydi, chunki tayyor va yarim tayyor mahsulotlar portsiyalash va suzib uzatish davrida mikroorganizmlar bilan qayta ifloslanishi va sifati pasayib ketishi mumkin. Shu sababli ham kulinar va konditer mahsulotlarini realizatsiya qilishga ham qator sanitariya va gigiena talablari qoʼyiladi. Restoranlarda taomlar toʼgʼridan-toʼgʼri taom pishirish sexida portsiyalanib suzib uzatiladi. Laganlar tagi ifloslanmasligi uchun taomlar ustiga oq dasturxon toʼshalgan stol ustida portsiyalanib suzib uzatilishi kerak. Ovqatlanish korxonalarining boshqa tiplarida issiq taomlarni portsiyalash va suzib uzatish uchun maxsus xona ajratiladi. U taom pishirish sexining yonida joylash va ovqatlanish zallari bilan bevosita bogʼliq boʼlishi kerak. Xoʼrrandalarning oʼz-oʼziga xizmat koʼrsatish shaklida faoliyat qiladigan ovqatlanish korxonalarining taomlarni portsiyalab suzib uzatish xonalarida sovuq taomlar, gazaklar hamda issiq ichimliklar ham portsiyalanib, uzatiladi. Taomlarni portsiyalash va suzib uzatish xonasi taomlar va issiq ichimliklar haroratlarini kerakli darajada taʼminlashga moʼljallangan isitish marmitlari va sovutish vitrinalari bilan jihozlanishi kerak. Salat, vinegret va gastronomik mahsulotlar hamda boshqa sovuq taom va ichimliklar taomlarni portsiyalash va suzib uzatish xonasiga portsiyalangan va bezatilgan holatda beriladi. Bundan tashqari, tayyor issiq taomlar va ichimliklar faqat pishirilgan idishlarida berilishi lozim. Tayyor taom va ichimliklarga hamda konditer mahsulotlariga qoʼl bilan teginish man qilinadi. Shu sababli ham ularni portsiyalash va suzib uzatishda sanitariya nuqtai nazaridan toza va quruq maxsus suzish, garnir va oʼlchov qoshiqlaridan, kurakchalardan qisqichlardan, osh pichoqlaridan, sanchqilardan va boshqa inventarlardan foydalanish tavsiya qilinadi. Bundan tashqari ovqatlanish korxonalarida bir marta foydalanish uchun moʼljallangan idish va priborlarda qayta foydalanish qatʼiy man qilinadi. Har bir mahsulot turini portsiyalab, suzib uzatish uchun inventar va priborlar yetarli boʼlishi kerak. Issiq taʼsirida tayyor taom va mahsulotlar sifati tez pasayib ketadi. Shuning uchun ham taomlar restoranlarda issiq plita ustida va boshqa tipdagi korxonalarda marmitlarda saqlash muddati 2-3 soatdan oshmasligi kerak. Shu boisdan ham ovqatlanish korxonalirda taomlar 2-3 soat davomida realizatsiya qilishga moʼljallanib, portsiyalab tayyorlanadi. Isteʼmol qilinayotgan taomlar harorati katta gigienik va fiziologik ahamiyatga ega. Taom isteʼmolchining nafaqat fiziologik talabini qondirish, unga yaxshi kayfiyat ham baxsh etishi kerak. Shuning uchun ham taomlar isteʼmol qilinganda taʼmi va hidi maksimal seziladigan haroratlarda portsiyalanib uzatiladi: issiq taomlarni (birinchi taomlar, souslar va issiq ichimliklar) suzib uzatish harorati 750C, ikkinchi taom va garnirlar harorati 650C, sovuq taomlar va ichimliklar harorati 140C dan past boʼlmasligi kerak. Taomlarni portsiyalab, suzib uzatish xonalarida oʼrnatiladigan jihozlar (marmitlar, vitrinalar) aynan koʼrsatilgan haroratlarda realizatsiya qilish davrida taʼminlashga qaratilgan. Bir korxonada ishlab chiqarilgan kulinar va konditer mahsulotlari nafaqat shu korxonaning oʼzida, boshqa taomlarni suzib uzatishga ixtisoslashgan ovqatlanish korxonalarida, bufetlarda va kulinariya magazinlarida realizatsiya qilinishi mumkin. Tayyor taomlarni suzib uzatish korxonalariga taomlar qaynoq suvda chayqab olingan, qopqogʼi mahkam yopiladigan termoslarda yoki boshqa idishlarda maxsus transport bilan keltirilishi kerak. Keltirilgan issiq taomlar va ichimliklarni saqlash va realizatsiya qilish muddati 3 soatdan koʼp boʼlmasligi kerak. Souslar bilan beriladigan ikkinchi taomlarni bufetlarda realizatsiya qilish har bir korxona uchun joylardagi SESlar ijozati bilan amalga oshiriladi. Ovqatlanish korxonalarida tayyor mahsulotlar realizatsiya qilinmasdan ertangi kunga qoldirilmasligi kerak. Ilojsiz hollarda ertangi kunga qoldiriladigan taom avval sovutilishi, keyin sovutkichlarda 2-60C da 12 soat - -2÷+40C gacha 18 soatgacha saqlanadi. Ertangi kunga qoldirilgan taomlar sifati realizatsiya qilishdan oldin organoleptik baholashdan oʼtkazilishi kerak. Sifati boʼyicha qoniqarli baho olgan taomlarga qaytadan issiqlik taʼsirida ishlov beriladi (qaynatish, qovurish): birinchi taomlar bir marta qaynatiladi (http://www.hozir.org/bilan-10-orasida-nechta-butun-son-bor-a-16-b-10-c-15-d-12-e-11.html), ikkinchi taomlar esa duxovkada yoki qovurish shkafida 900C gacha qizdiriladi. Qayta ishlov berilgan mahslotlarni realizatsiya qilish muddati 1 soatdan oshmasligi kerak. Bundan tashqari kechagi taomni yangi tayyorlangan taom bilan aralashtirish man qilinadi. Yana shuni taʼkidlash kerakki, baʼzi bir tayyor mahslotlarni ertangi kunga umuman qoldirish mumkin emas . Ertangi kunga qoldirilishi man etilgan taomlar. Tayyor mahsulotlarning mikroorganizmlar bilan qayta ifloslanmasligi uchun yarim tayyor mahsulotlarni realizatsiya qilish alohida xonada tashkil qilinadi. Tayyorlovchi ovqatlanish korxonalari mahsulotlari ularni isteʼmol qiluvchi korxonalarga (tayyor va yarim tayyor mahsulotlarda ishlaydigan ovqatlanish korxonalari, kulinariya magazinlari) tarqatiladi. Yarim tayyor va tayyor mahsulotlarni ularni isteʼmol qiluvchi korxonalariga yetkazib berishga ham qator sanitariya talablariga rioya qilinishi zarur: - yarim tayyor mahslotlar oziq-ovaqat mahsulotlarini solishga va oʼrashga ruxsat berilgan maxsus metall va polimer idishlarga solinadi va oʼraladi. Idishlar qoqogʼi bilan mahkam yopilshi kerak; - goʼsht qiymalari va kichik oʼlchamlarda kesilgan yarim tayyor goʼsht mahsulotlari (shashlik, palov, kabob, gulyash azu, ragu va sh.oʼ.) avval poletilen pardalarga oʼralishi, keyin esa bir qavat qilib maxsus markalangan lotoklarga yoki boshqa idishlarga joylashtirilishi kerak; - portsion yarim tayyor mahsulotlar (bifshteks, romshteks, lapget, natural kotlet va oʼralmasdan qopqogʼi yopiladigan idishlarga solinib keltirilishi lozim - xamirli konditer va bulochka mahsulotlarini olib borishda qopqogʼi mahkam yopiladigan kastryula va latoklardan foydalanish lozim; - kulinariya mahsulotlari sovutishi va sotish uskunalari, yarim tayyor va tayyor mahsulotlarda korxonalar esa issiqlik taʼsirida ishlov berish jihozlari bilan taʼminlanishi kerak. Аgar restoranlarda tayyor taomlar oshpazlar tomonidan portsiyalanib, suzib uzatilsa, boshqa tipdagi oʼz-oʼziga xizmat qilish usulida ishlaydigan ovqatlanish korxonalarida esa maxsus xodim tayinlanadi. U yuqori didga ega boʼlishi kerak. Xodim taomlarni portsiyalab suzib uzatishdan oldin qoʼllarini tirsagigacha sovunlab yuvishi, dezinfenktsiya qilishi va sanitariya kiyimini tozasiga almashtirib kiyish lozim. Tayanch iboralar: 12-modda: mikroorganizmlar bilan qayta ifloslanish va sifatining pasayishi; restoran va boshqa tipdagi korxonalar; isitish marmitlari va soutishi vitrinalari qoʼl bilan teginmaslik plita va marmitlarda saqlash muddati; portsiyalab, uzatish harorati; tayyor taomlarni suzib uzatish korxonasi va bufet ilojsiz hollar ertangi kunga qoldirilishi umuman man qilingan taomlar; alohida xona; sanitariya talablari. 1.2 REALIZATSIYA QILISH MANBALARI VA YO’NALISHLARI Byudjet tashkilotlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 3-sentabrdagi ―Byudjet tashkilotlarini mablag’ bilan ta‘minlash tartibini takomillashtirish to’g’risida‖gi 414-sonli qarori167 bilan belgilab berilgan byudjetdan tashqari mablag’larga ham ega bo’lishi mumkin. Ushbu qarorga asosan (http://hozir.org/informatika-va-axborot-texnologiyalari-fanining-predmeti-obekt.html), yuridik shaxs maqomiga ega bo’lgan byudjet tashkilotlari quyidagi byudjetdan tashqari mablag’larni jalb qilish va o’zining daromadlarini kengaytirish huquqiga ega: 167 Qonun hujjatlari ma‘lumotlari milliy bazasi, 24.05.2018-y., 09/18/384/1266-son • faoliyat turi bo’yicha tovarlar (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotishdan olingan daromadlar; • byudjet tashkilotlari tomonidan vaqtincha foydalanil- mayotgan binolarni va davlatning boshqa mol-mulkini boshqa tashkilotlarga ijaraga berishdan tushumlar • yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan byudjet tashki- lotlariga homiylik (beg’araz) yordami berilishidan olinadigan qo’shimcha daromadlar. Ushbu manbalardan qo’shimcha daromad olayotgan byudjet tashkilotlari 2000-yil 1-yanvardan boshlab 2023-yil 1- yanvargacha168 davlat byudjetiga undiriladigan soliqlar, Respublika yo’l jamg’armasiga yig’imlar va davlat maqsadli jamg’armalariga majburiy ajratmalardan ozod qilingan (bu davr ichida ko’rsatilgan muddat hukumatning tegishli qarorlari bilan bir necha marotaba uzaytirilgan), bo’shab qolgan mablag’lar byudjet tashkilotining moddiy-texnika va ijtimoiy bazasini mustahkamlashga shuningdek, ularning xodimlarini qonun hujjatlarida belgilangan tartibda moddiy rag’batlantirishga maqsadli yo’naltiriladi. Byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari mablag’lar hisobidan Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasini shakllantiradilar. Ushbu jamg’arma quyidagi daromadlar va tushumlardan shakllantiriladi: • hisobot choragining so’nggi ish kuni oxirida xarajatlar smetasi bo’yicha tejalgan mablag’lar (kapital qo’yilmalarni moliyalashtirish uchun nazarda tutilgan mablag’lar bundan mustasno); • faoliyat ixtisosligi bo’yicha tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan daromadlar; 168 Vazirlar Mahkamasining 414-sonli qarorining (03.09.1999) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 22-maydagi 384-sonli qarori tahririda • Qonun hujjatlari ma‘lumotlari milliy bazasi, 24.05.2018-y., 09/18/384/1266-son. ◦ byudjet tashkiloti balansida turgan mol-mulkni ijaraga berishdan olingan mablag’larning bir qismi; ◦ belgilangan tartibda byudjet tashkilotlari tasarrufida qoldiriladigan mablag’lar; ◦ homiylikdan olingan mablag’lar. O’z navbatida Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg’ar- masi mablag’lari quyidagi yo’nalishlarda ishlatilishi mumkin: ◦ avvalo vaqtincha mehnatga layoqatsizlik bo’yicha nafa- qalarni va mavjud kreditorlik qarzlarni to’lashga; ◦ byudjet tashkilotining moddiy-texnika bazasini mustah- kamlash tadbirlariga; ◦ ijtimoiy rivojlantirish va xodimlarni moddiy rag’bat- lantirish tadbirlariga. Byudjet tashkilotida vaqtincha mehnatga layoqatsizlik bo’yicha to’lanmagan nafaqalar bo’yicha muddati o’tkazib yuborilgan kreditor qarzdorlik mavjud bo’lsa, Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari hisobidan tejab qolingan byudjet mablag’lari doirasida ushbu qarzlarni to’lashga (ishlar, xizmatlar, tovarlar ishlab chiqarish va sotish bo’yicha jami xarajatlar o’rni qoplangandan so’ng) sarflanadi. Agar kreditor qarzdorlik byudjet tashkilotining xarajatlari vaqtincha yetarli miqdorda mablag’ bilan ta‘minlanmaganligi munosabati bilan paydo bo’lgan taqdirda kreditor qarzdorlikning Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi hisobiga to’langan miqdori joriy moliya yiliga belgilangan xarajatlar limiti doirasida byudjetdan qoplanadi. Byudjet tashkilotida vaqtincha mehnatga layoqatsizlik bo’yicha to’lanmagan nafaqalar va kreditorlik qarz mavjud bo’lmasa yoxud ushbu qarzlar to’langan taqdirda tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish bo’yicha jami xarajatlarning o’rni to’ldirilgandan keyin Byudjet tashkilotini II. AMALIY QISM 2.1 KOOS KORXONALARIDA REALIZATSIYANING ROLI KOOS korxonalarining yaratilayotgan mahsulotining raqobatbardoshligini va eksportining dinamik rivojlanishida eng asosiy indikatorlardan biri bo‘lib chet el investitsiyalarnig oqimi hisoblandi. Xorijiy investorlarning bizning tarmoqqa bo‘lgan qiziqishlari, quyidagi faktorlarda o‘z ifodasini topadi. Bular: - Mamlakatimizda barqaror va sifatli xom ashyo bazasining mavjudligi; - Energoresurslar uchun qulay narxlar; - Nisbatan arzon yuqori malakali mexnat resurlarning mavjudligi; Eng asosiysi hukumatimiz tomonidan yaratilayotgan keng imkoniyatlar va berilayotgan imtiyozlarda o‘z ifodasini topadi. Investitsiyalarni jalb qilishning keng tarqalgan usullaridan biri bu qo‘shma korxonalar tashkil etishdir. Qo‘shma korxonalar xalqaro kooperatsiyaning eng murakkab shakli hisoblanadi. Xalqaro kooperatsiyaning shakli sifatida qo‘shma korxonalar kuchli xamkorlik aloqalari, tomonlarning uzoq muddatli va mustahkam xamkorligi bilan, va bir vaqtning o‘zida og‘irlik darajasi bilan xarakterlanadi. Bu birinchi navbatda ularning ishtirokchilari ushbu iqtisodiy aksiyaga shunchaki tovar emas, boshqa kooperatsiya turlarida bo‘lgani kabi, balki o‘z kapitallarini qo‘yishlari bilan asoslanadi. Qo‘shma korxonalar yangi korxonalarni tashkil etishda vaqt va mablag‘larni tejash, progressiv texnika va texnologiyalarni ishlatish, ichki bozorda mavjud bo‘lmagan tovarlarni ishlab chiqish, yangi ish o‘rinlarini tashkil etish va shu bilan aholining bandlik darajasini oshirish xamda valyuta mablag‘larini olish maqsadida tashqi bozorga tez chiqish muammolarini echishga yordam beradi. Qo‘shma korxonalar investitsiyalarning barcha oqimlarida asosiy o‘rinni egallab keladi. Qo‘shma korxonalarning chet el investitsiyalar tizimidagi ahamiyatining aniqroq ifodasini quyidagi chizmada ko‘rish mumkin. (1-chizma) O‘zbekistonda qo‘shma korxonalarni samarali tashkil etish va rivojlantirish iqtisodiyotni, xususan eksport salohiyatini rivojlantirishning perspektiv va etakchi yo‘nalishlarini ifodalaydi. Yalpi mahsulotning hajmida eksport ulushi o‘sishining ijobiy dinamikasini ta’kidlash joiz. Bu natijaga chet el xamkorlarini nafaqat moliyaviy qo‘yilmalar, balki mahsulot sifatini oshiradigan va uning jahon bozorida raqobatbardoshligini ta’minlaydigan ishlab chiqarishning innovatsion elementlarini amalga oshirish orqali qo‘shma korxonalar tashkil qilish yo‘li bilan erishildi. Chet el investitsiyalar oqimida qo‘shma korxonalarning o‘rni Chet el investitsiyalari Real investitsiyalar: (to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar) ishlab chiqarishda Intelektual: -kurslarni tayyorlash; -malakani berish; Chet el investitsiyalari ishtirkida korxonalarni tashkil qilish: 100%-Chet el kapitali bilan ishtirok etayotgan korxonalar To‘qimachilik sanoat eksporti rivojlanishining asosiy instrumenti bo‘lib qo‘shma korxonalar tashkil etish hisobiga chet el kapitalini (investitsiyalarini) jalb qilish hisoblanadi. 18 Qoshma korxonalar (chet el kapitalning ulushi 100% dan oz) Portfel investitsiyalar: -Qo’shma korxonalar investitsiyalarini xarid qilish Mamlakatimiz iqtisodiyotini tarkibiy o‘zgartirish, tarmoqlarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashga doir loyihalarni amalga oshirish uchun investitsiyalarni jalb qilish borasida bajarilayotgan ishlar alohida e’tiborga loyiq. 2015-yilda ana shu maqsadlarga barcha moliyalashtirish manbalari hisobidan 15 milliard 800 million AQSh dollari miqdorida investitsiyalar jalb etildi va o‘zlashtirildi. Bu 2014-yilga nisbatan 9,5 foiz ko‘p demakdir. Jami investitsiyalarning 3 milliard 300 million dollardan ziyodi yoki 21 foizdan ortig‘i xorijiy investitsiyalar bo‘lib, shuning 73 foizi to‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el investitsiyalaridir. Investitsiyalarning 67,1 foizi yangi ishlab chiqarish quvvatlarini barpo etishga yo‘naltirildi. Bu esa 2015-yilda umumiy qiymati 7 milliard 400 million dollar bo‘lgan 158 ta yirik ishlab chiqarish obyekti qurilishini yakunlash va foydalanishga topshirish imkonini berdi. Kimyo sanoati korxonalarida investitsion loyihalarni boshqarish samaradorligi O‘zbekistonda iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida qisqa muddatlarda qulay investitsion muhitni shakllantirish va rivojlantirishni rag‘batlantirishga tasir ko‘rsata oladigan omillarni aniqlash va ularni ishga solish bugungi kunning dolzarb muammolaridandir. Ko‘p ukladli bozor iqtisodiyotini shakllantirishda davlat boshqaruvi ham muhim o‘rin tutadi. Aynan davlat tuzilmaviy qayta qurishni amalga oshirishi, tarmoqlararo hamda mintaqalar bo‘yicha nomutanosibliklarni hal qilishi, fan-texnika taraqqiyotini taminlashi mumkin. O‘zbekistonda investitsion siyosat hukumat tomonidan amalga oshirilib, bir qator rasmiy hujjatlarga asoslanadi. Yil oxirida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori bilan yangi yilga mo‘ljallangan investitsion dastur tasdiqlanadi. Dasturda investitsion siyosatning ustuvor yo‘nalishlari, iqtisodning barcha tarmoqlari va sektorlari doirasida amalga oshirilishi mo‘ljallangan investitsion loyihalar, ularning manbalari, amalga oshiradigan asosiy davlat va nodavlat tashkilotlari aniq ko‘rsatiladi. Har chorakda dasturni amalga oshirilishi monitoring tizimi ishlab chiqiladi. Bu monitoring, asosan Iqtisodiyot vazirligi tomonidan amalga oshiriladi. Xorijiy investitsiyalarning monitoringini Tashqi iqtisodiy aloqalar investitsiyalar va savdo vazirligi olib boradi. Yillik investitsion dasturni shakllantirishda hukumat tomonidan qabul qilingan chora-tadbirlar, maqsadli dasturlar e’tiborga olinadi. O‘rta muddatga mo‘ljallangan investitsiyalar siyosatining asosiy yo‘nalishlari davlat tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan iqtisod tarmoqlari bo‘yicha dasturlarda o‘z aksini topadi. Ular qatoriga quyidagi asosiy dasturlarni kiritish mumkin: - Iqtisodiyotning real sektori korxonalarini qo‘llab-quvvatlash, ularning barqaror faoliyatini ta’minlash va eksport salohiyatini oshirish. Bu inqirozga qarshi 2009-2012 yillarga mo‘ljallangan dastur bo‘lib, Prezidentning 29 noyabr 2009 yil farmoni bilan tasdiqlangan. - Ishlab chiqarishni 2009-2014 yillarda modernizatsiyalash, texnik va texnologik qurollantirishga qaratilgan asosiy loyihalarni amalga oshirish choralari dasturi. Ushbu dastur Prezident Qarori bilan 12 mart 2009 yilda tasdiqlangan. - O‘zbekistonda 2011-2015 yillarda sanoatni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari. Mazkur Prezident Qarori 25 dekabr 2010 yilda tasdiqlangan. Sanoatni barqaror rivojlantirish, ayniqsa uning asosiy tarmoqlaridan bo‘lmish to‘qimachilik, engil, mashinasozlik va qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash kelajakda investitsion siyosatning asosini tashkil qiladi. Avvalambor, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni ana shu tarmoqlarga jalb qilish investitsion faollikni oshirishda asosiy o‘rin egallaydi. “O‘zbekengilsanoat” DAK ga 63,76 mln. AQSH dollari qiymatidagi xorijiy investitsiyalar jalb qilinib, ushbu mablag‘lar Andijondagi “Mimatash tekstil” XK (sobiq “Oim tekstil” QK), “DEU Tekstil Buxoro” XK, “DEU Tekstil Farg‘ona” XK, Jizzaxdagi “Forij tekstil” QK hamda Toshkentdagi “Bayteks tijaret” XK va boshqa korxonalar tomonidan o‘zlashtirildi. [10] 20 Belgilangan topshiriqdan tashqari, kompaniya “Santeks iplik” kompaniyasi (2,26 mln. AQSH dollari) va “Shindong Spinning Termiz” QK (2,3 mln. AQSH dollari) bilan umumiy qiymati 4,56 mln. AQSH dollariga teng bo‘lgan yana ikkita investitsiya loyihasini amalga oshirdi. “Beshariq tekstil” AJ, “Navbahor tekstil” XK, “Ozborn tekstil” XK, “Platinum invest” QK, “Mili Guliston tekstil” QK, “Vobkenteks yigiruvchi” SHK, “Polvontosh tekstil” MCHJ, “Marg‘ilon-Spenteks” XK, “DEU Tekstil Buxoro” XK, shuningdek, “Plastteks” MCHJ ishga tushirildi. “Asaka tekstil” AJ, “BF tekstil prodakshn” XK, “Soteks tekstil” XK, “Polteks” XK, “Mega tekstil” XK va “Surxon Termiz Silk” MCHJ kabi korxonalarning quvvatlari oshirildi. 2012 yilda kompaniyaning asosiy vazifasi tarmoqni modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlash dasturini bajarishdan iborat bo‘ldi. Ipakchilik tarmog‘i sohasida iqtisodiy islohatlarni yanada chuqurlashtirish, chet el investitsiyalarini jalb etish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Respublika pillachilik tarmog‘ini yanada isloh qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori bilan 2008-2012 yillarda ipakchilik tarmog‘i korxonalarini tashkil etish va ularni modernizatsiya qilish uchun investitsiyalar, shu jumladan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarni jalb etish dasturi bo‘yicha ishlar amalga oshirildi. O‘tgan yilning o‘zidayoq, 8 ta ob’ektda “Romstar” QK, Buxoro viloyati; “Marakand silk” QK, Samarqand sh.; “Helil silk” QK, Namangan sh.; “Romstar” QK filiali, Xiva sh.; “Far bay texnoteks” QK, Farg‘ona sh.; “Ravnaq Silk” QK, Bekobod sh. va “Singapur Samarqand” XK (“Hujum” AJ negizida) ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi. Ushbu loyihalar bo‘yicha investitsiyalarning umumiy hajmi 5 mln. AQSH dollaridan ziyod mablag‘ni tashkil qildi (4.22-jadval). Kiritilgan investitsiyalarning umumiy hajmi 1,977 mln. AQSH dollarini tashkil qiluvchi ikkita loyiha (“Surxon-Termiz-Silk” MCHJ va “Silver Silk” QK) amalga oshirildi. 2011-2015 yillarda Toshkent shahrida “RITER O‘zbekiston-Shveysariya” investitsiya loyihasiga ko‘ra to‘qimachilik dastgohlari ishlab chiqarishga ixtisoslashgan korxona tashkil etishga 2,0 mln. doll. investitsiya jalb etiladi. 2011-2015 yillarda to‘qimachilik sanoatini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari dasturida ko‘zda tutilgan loyihalar hisobiga ip- kalava ishlab chiqarish hajmi 345,9 ming tonnaga, ip, ipak gazlama ishlab chiqarish hajmi 211,6 mln. kv.m.ga, to‘qimachilik mato ishlab chiqarish 245,7 ming tonnaga, tikuv- to‘qimachilik mahsulotlari hajmi 227,1 mln. donaga, paypoq mahsulotlari esa 72,5 mln. juftga ortadi (3.7-jadval). 2011-2015 yillarda O‘zbekiston Respublikasi to‘qimachilik sanoatini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari dasturida loyihalarning umumiy parametrlari ko‘zda tutilgan Mahsulot nomi O‘lchov birligi 2016 yilgacha Yaratiladigan ishlab chiqarish quvvatlari No 1. Ip-kalava 2. Ip, ipak gazlama 3. To‘qimachilik mato 4. 5. Paypoq mahsulotlari Manba: Korxona ma’lumotlari asosida muallif ishlanmasi. [10] 345,9 211, 6 245,7 72,5 ming tonna mln. kv.m. ming tonna Tikuv-to‘qimachilik mahsulotlari mln. dona 227,1 mln. juft 2010-2015 yillarda “O‘zbekengilsanoat” DAK korxonalariga investitsiyalar kiritish loyihasi hisobiga 34804 ta yangi ish o‘rinlari yaratiladi 22 Investitsiya loyihalarini amalga oshirish nafaqat ishlab chiqarish hajmini oshirish, balki yangi ish o‘rinlarini yaratish hisobiga aholini ish bilan band qilishday ijtimoiy muammoni hal qilishda muhim o‘rin egallaydi. To‘qimachilik sanoatida 2010-2015 yillarda investitsiya loyihalarini amalga oshirish hisobiga yangi ish o‘rinlarining yaratilishi Viloyatlar 2010 yil 2011 yil 2015 yil Jami yaratilgan ish o‘rinlari 1. Qoraqalpog‘iston R. 50 - 1450 1500 2. Andijon viloyati 3. Buxoro viloyati 4. Jizzax viloyati 5. Navoiy viloyati 6. Namangan viloyati 7. Samarqand viloyati 8. Sirdaryo viloyati 10. Toshkent viloyati 11. Farg‘ona viloyati 13. Xorazm viloyati 14. Toshkent shahri Jami 300 - 600 35 200 - - - 800 735 278 350 500 1113 871 1075 520 1362 210 50 1270 485 5599 5205 1700 2000 2600 3235 1700 1900 1400 1400 890 2425 1550 2178 1990 3603 2050 3996 1300 3182 2600 2860 1600 3355 24000 34804 9. Surxondaryo viloyati - - 1470 1470 12. Qashqadaryo viloyati - - 1700 1700 Manba: Korxona ma’lumotlari asosida muallif ishlanmasi. [10] 23 Viloyatlarda yangi to‘qimachilik korxonalarining tashkil etilishi hisobiga ish o‘rinlarining yaratilishi Respublikamiz viloyatlarini rivojlantirishga, ularning rivojlanishi darajasidagi nomutanosiblikni ma’lum ma’noda kamaytirishga, aholini ish bilan ta’minlab, ishsizlar sonini qisqartirishga yordam beradi. Ayni vaqtda, investitsiyalar innovatsiyalar bilan bog‘liqdir. SHu boisdan, to‘qimachilik korxonalarida innovatsion faoliyatni tashkil etish maqsadga muvofiqdir. 2.3. To‘qimachilik sanoatiga investitsiyalarni jalb qilishning korxona raqobatbardoshligini oshirishdagi roli To‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish maqsadida kompaniya tomonidan yangi investitsion strategiya ishlab chiqilgan bo‘lib, u o‘z ichiga quyidagilarni amalga oshirilishini oladi: - to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar ko‘rinishidagi, tugallangan ishlab chiqarish sikliga ega bo‘lgan yangi loyihalarni, xorijiy hamkorlar loyiha qiymatining 30%dan kam bo‘lmagan qismini o‘tkazishlari sharti bilan amalga oshirish; - mavjud to‘qimachilik va trikotaj-tikuvchilik korxonalarini modernizatsiyalash va texnikaviy qayta qurish. Bugungi kunda O‘zbekiston – Xitoy davlatlari o‘rtasida to‘qimachilik tarmog‘ida hamkorlik aloqalari o‘rnatilmoqda. Xitoy kompaniyalari ishtirokida «O‘zbekengilsanoat» DAK umumiy qiymati 36,0 mln. dollarga teng bo‘lgan 9 ta loyihani amalga oshiryapti. - 3 ta loyiha yigiruv ishlab chiqarishida: umumiy quvvati 15,5 ming tonna paxta kalava ipi (« Nanyang Red Cotton Angels» 18, 1 mln.doll., SP «Platinium Invest» 0,3 mln.doll., SP «TashRossTextill» 7,0 mln.doll); - 5 ta loyiha ipakchilik tarmog‘ida: umumiy quvvati 350 tonna xom ipak (IP «Hua Lu» 4,7 mln.doll., SP «Buxoro Brilliants Silk» 1,5 mln.doll., SP «Muborak Pure Silk» 0,5 mln.doll., SP «Inter Silk Pro» 1,95 mln.doll., SP «Ravnak Silk» 0,55 mln.doll.); - 1ta loyiha trikotaj to‘quv ishlab chiqarishini tashkil etish bo‘yicha: yillik quvvati 12,0 mln. juft paypoq mahsulotlari (IP «Shina-UK CLLD» - 1,3 mln. doll.). 2013yil Xitoy davlatiga eksport miqdori 100,2 mln. dollarni tashkil etdi. Bugungi kunda «O‘zbekengilsanoat» AK tomonidan qo‘yidagi loyihalarni amalga oshirish borasida ishlar olib borilmoda: 1) tayyor gazlamalarni ishlab chiqarish (djinsi gazlamasi, tukli sochiqbop matolar, ko‘ylakbop gazlamalar); 2) tayyor trikotaj buyumlarini ishlab chiqarish; 3) to‘qimachilik aksessuarlari ya’ni: - zontiklar, tugmachalar, molniyalar va boshqalarni ishlab chiqarish; 4) to‘qimachilik dastgohlari: - to‘quv dastgohlari; - yigiruv ishlab chiarishi uchun ehtiyot qismlar. 2013-2015 yillarda «Jizzax» Maxsus Industrial Zonasida amalga oshiriladigan 5 ta yirik investitsion loyihalar ustida ish olib borilmoqda. Ushbu loyihalarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni O‘zbekiston to‘qimachilik sanoatiga jalb etish bo‘yicha amalga oshirilayotgan yirik, muhim ishlardan deb arashimiz mumkin. 1. No1 – investitsion loyiha (to‘qimachilik kompleksi) – djinsi gazlamasi va djinsidan tayyor mahsulotlar ishlab chiqaradigan to‘qimachilik kompleksini tashkil etish: yillik ishlab chiqarish hajmi: xom djinsi gazlamasi 6,1 mln.p.m.; tayyor djinsi gazlamasi 15,0 mln.p.m.; tayyor djinsi mahsulotlari 5,0 mln.dona; xomashyo resurslari bilan ta’minlanganligi: Respublikada 1,0 mln.tonnadan ortiq paxta tolasi, 300 ming tonna paxta kalava iplari ishlab chiqariladi; loyihaning qiymati 25,0 mln.doll. 2. No2 – investitsion loyiha (to‘qimachilik kompleksi) – paypoq mahsulotlari ishlab chiqaradigan to‘qimachilik kompleksini tashkil etish: yillik ishlab chiqarish hajmi: 10 mln. juft paypoq mahsulotlari; xomashyo resurslari bilan ta’minlanganligi: Respublikada 1,0 mln.tonnadan ortiq paxta tolasi, 300 ming tonna paxta kalava iplari ishlab chiqariladi; loyihaning qiymati 3,5 mln. doll. 3. No3 – investitsion loyiha (to‘qimachilik kompleksi) – tukli mato va sochiq mahsulotlari ishlab chiqaradigan to‘qimachilik kompleksini tashkil etish: yillik ishlab chiqarish hajmi: tayyor takli mato3000tonna, tukli sochiq mahsulotlari 1,5 mln.dona; xomashyo resurslari bilan ta’minlanganligi: Respublikada 1,0 mln.tonnadan ortiq paxta tolasi, 300 ming tonna paxta kalava iplari ishlab chiqariladi; loyihaning qiymati 20 mln.doll. No4 – investitsion loyiha (to‘qimachilik kompleksi) – aralash tolali gazlama va undan tayyor mahsulotlar ishlab chiqaradigan to‘qimachilik kompleksini tashkil etish: yillik ishlab chiqarish hajmi: xom aralash tolali gazlama 8,1 mln.p.m.; tayyor aralash tolali gazlama 20,0 mln.p.m.; tayyor mahsulotlar 5,0 mln.dona; xomashyo resurslari bilan ta’minlanganligi: Respublikada 1,0 mln.tonnadan ortiq paxta tolasi, 300 ming tonna paxta kalava iplari ishlab chiqariladi; loyihaning qiymati 26,0 mln.doll. 5. No5 – investitsion loyiha (to‘qimachilik kompleksi) – uy-ro‘zg‘or uchun to‘qimachilik sanoati mahsulotlari ishlab chiqaradigan to‘qimachilik kompleksini tashkil etish: yillik ishlab chiqarish hajmi: 4,0 ming tonna paxta kalava ipi,10,0 mln.p.m. gazlama, bo‘yash-pardozlash 10,0 mln.p.m., Bad shits: 1 mln. komplekt; xomashyo resurslari bilan ta’minlanganligi: Respublikada 1,0 mln.tonnadan ortiq paxta tolasi, 300 ming tonna paxta kalava iplari ishlab chiqariladi; loyihaning qiymati 20,0 mln.dollar. Respublikamizda erkin iqtisodiy zonalarni tashkil etishning asosiy maqsadlariga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: - Markaziy Osiyodagi erkin savdo zonalariga a’zo davlatlarda tovarlar ishlab chiqarish, xizmatlar ko‘rsatish, investitsiyalar kiritishga nisbatan preferensial rejimni yaratish; - tovarlarni, xizmatlari va investitsiyalarni erkin harakat qilishi uchun to‘siqlarni yo‘qotish; - savdo va boshqa operatsiyalar bo‘yicha o‘zaro manfaatli hisob - kitob va to‘lovlarning samarali tizimini yaratish va rivojlantirish; - erkin savdo zonalarining samarali faoliyat yuritishi uchun zarur qonunchilikni muvofiqlashtirish; - kooperatsiya aloqalarining rivojlanishini qo‘llab - quvvatlash va o‘zaro manfaatli investitsiyalar uchun qulay sharoitlar yaratib berish; - ishlab chiqarish va servis xizmatlari sur’atlarining o‘sishi, eksport salohiyatning ortishi, aholi ijtimoiy himoyalanganligining yaxshilanishi, investitsiyalar va mamlakatning yalpi ichki mahsulotini o‘sishi orqali butun iqtisodiyotini tashkiliy qayta tuzish. Ushbu maqsadning ro‘yobga chiqishiga quyidagi vazifalarni echish orqali erishish mumkin: texnoparklar, texnopolislar, yuqori texnologik klassterlar, yangi yuqori texnologiyalarni rivojlantirish mintaqalarini, texnik - iqtisodiy rivojlanishni, innovatsion mintaqalarni, agrosanoat parklarini, servis xizmatlarini, ishlab chiqarishni jadal sur’atlarda rivojlantirishni, ilg‘or texnika va texnologiyani rag‘batlantirishning huquqiy mexanizmini takomillashtirishni, yangi texnologik asosda iqtisodiy o‘sishni tezlashtirishni va aholining ijtimoiy himoyalanganligini oshirish uchun yangi ish o‘rinlarini yaratishga imkon beradigan me’yoriy huquqiy bazani takomillashtirish kerak. Fan - texnika taraqqiyoti yutuqlaridan foydalanish asosida yangiliklarni muntazam ravishda va keng miqyosda tadbiq etish jarayonlarini shakllantirishga katta e’tibor qaratilishi kerak. Bunday holatda ilmiy salohiyat eng qimmatli resurs ekanligidan kelib chiqish zarur. U o‘z mohiyatiga ko‘ra noyob resurs, yoki unga egalik qilish kelgusida mehnat taqsimotida etakchi o‘rinni, raqobat kurashida hal qiluvchi ustunliklarga ega bo‘lish imkoniyatini beradi 2.2 MAXSAM CHIRCHIQ KORXONASIDA REALIZATSIYA QILISHDA BIRJANING O’RNI AO «Maxam-Chirchiq» mamlakatdagi birinchi azot zavodlaridan biri asosida yaratilgan. 80 yildan ortiq vaqt mobaynida korxona O'zbekistonda mineral o'g'itlar va boshqa kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqaruvchi eng yirik ishlab chiqaruvchi hisoblanadi. O'zining mavjud bo'lgan yillarida kompaniya mahalliy va xorijiy sheriklarning yuqori sifatli mahsulotlari, ishbilarmonlik aloqalarining barqarorligi va ishonchliligi uchun hurmatga sazovor bo'ldi. Hozirgi vaqtda kompaniya 40 dan ortiq mahsulot ishlab chiqaradi: karbamid, ammiakli selitra, ammoniy sulfat, kaliy sulfat, donador azot-oltingugurtli o'g'it, CAS, texnik suyuq ammiak, texnik suvli ammiak, konsentrlangan azot kislotasi, konsentratsiyasiz azot kislotasi, suyuq va gazsimon karbonat angidrid va boshqalar. Ushbu mahsulotlar ko'plab sohalarda keng qo'llaniladi: kimyo, elektron, metallurgiya, to'qimachilik, oziq-ovqat va qishloq xo'jaligi. "Maxam-Chirchiq"AJ tarkibida katalizator ishlab chiqarish faoliyati – O'zbekistonda yagona. Jahon bozorida iste'molchilar uchun tobora kuchayib borayotgan raqobat sharoitida kompaniyaning muvaffaqiyati ko'p jihatdan ishlab chiqarilgan mahsulotlar sifatiga bog'liq. Bugungi kunda mahsulotlarimiz nafaqat MDHda, balki chet el mamlakatlarida ham katta talabga ega. Mahsulot sifati sertifikatlar bilan tasdiqlangan. "Maxam-Chirchiq"AJda Iso 9001 "sifat menejmenti tizimlari", ISO 14001 "atrof-muhitni boshqarish tizimlari", ISO 50001 "energiyani boshqarish tizimlari" va OHSAS 18001 "xalqaro standarti talablariga muvofiq ism (integratsiyalashgan boshqaruv tizimi) joriy etildi va ishlaydi.Sog'liqni saqlash va mehnat xavfsizligi tizimi". Sifat menejmenti tizimi barcha faoliyat turlarini, shu jumladan iste'molchilarning talablari va istaklarini inobatga olgan holda yangi mahsulotlarni ishlab chiqarishni muvofiqlashtirish maqsadida ishlab chiqilgan. Kompaniya "SERT MANAGEMENT" UIC bilan MCHJ tomonidan sertifikatlangan-Germaniya xalqaro tan olingan TÜV xalqaro sertifikatlashtirish organining rasmiy hamkori ro'yxatdan o'tgan jamiyat TÜV Thüringen e.V. sertifikatlashtirish auditi natijalariga ko'ra korxonaga quyidagi sohalarda boshqaruv tizimining muvofiqlik sertifikatlari berildi: ammiakli selitra, karbamid, suyuq ammiak, konsentratsiyasiz nitrat kislota va fosfourea ishlab chiqarish, bu ichki bozorni kengaytirish va eksport salohiyatining o'sishini oshirish imkonini beradi. Ismni ishlab chiqish va amalga oshirish jarayonida korxona xalqaro standartlarning barcha talablariga javob berdi. Buning isboti xalqaro auditning muvaffaqiyatli o'tishi va (xalqaro va milliy) standart talablariga muvofiqlik sertifikatlari. Ism sohasidagi siyosat ishlab chiqilgan-bu tashkilotning ism sohasidagi umumiy niyatlari va yo'nalishi, rasmiy ravishda yuqori rahbariyat tomonidan shakllantirilgan. Korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar nafaqat MDH mamlakatlarida, balki uzoq xorijda ham yaxshi ma'lum. Mahsulotlarning sifati sertifikatlar bilan tasdiqlanadi. Korxonamiz faoliyatining asosiy jihatlarini ta'kidlab, biz siz bilan uzoq va o'zaro manfaatli hamkorlik qilishga umid qilamiz. Nomi: Aksiyadorlik jamiyati "MAXAM-CHIRCHIQ" pochta manzili: 111708, Toshkent viloyati, Chirchiq, Toshkent ko'chasi, 2 tel.: / faks:+ 998 (7071) 5-25-20, 5-15-75, 6-40-79 E-mail: info@maxam-chirchiq.uz, pr@maxam-chirchiq.uz WEB-site: www.maxam-chirchiq.uz (http://www.maxam-chirchiq.uz/ru/) Mineral o'g'itlar MINERAL O'G'ITLAR • Karbamid • Ammiakli selitra • Ammoniy sulfat • Suyuq azotli o'g'it (CAS) • Murakkab o'g'itlar-tuk aralashmasi • Magniy texnik sulfat (magniy sulfat) • Kaliy sulfat • CAS asosidagi universal ozuqaviy eritma • Ammiakli selitra eritmasiga asoslangan universal ozuqaviy eritmalar • Donador azot-oltingugurtli o'g'it (ADU) • Azot-fosforli o'g'it (afu) • Magniy nitrat Kompaniya tashkil etilgan kun-2002 yil 28 oktyabr. 2003-yildayoq shu nomdagi www.goldenpages.uz (gp.uz) sayti o'z ishini boshlagan. Sayt ishonchli tarzda qidiruv tizimlarini natijasida yuqori o'rinni egallaydi va O'zbekistondagi eng ko'p tashrif buyuriladigan biznes-saytlar uchligiga kiradi. 2004-yilda 24 soat mobaynida ishlaydigan 78-140-09-09 telefon ma'lumot xizmati ishga tushirildi. “TOP100 – Lider Falsafasi, yoki Tadbirkorlikning Abadiy Ruhi" loyihasi ishbilarmonlik jurnali, shuningdek 2008 yildan 2016 yilgacha www.topmanagers.uz sayti shaklida chop etilgan. Ommaviy axborot vositalarining shaxsiga aylangan tadbirkorlarning hikoyalari, iqtiboslari va shaxsiy e'tiqodlari hali ham nashrimiz o'quvchilarini hayajonga solmoqda. 2017-yilda biz foydalanuvchilar uchun qulay @gpuzbot Telegram-botni ishga tushirdik – bir marta bosish orqali O'zbekiston kompaniyalarining universal qidiruvi. "Tovar.uz" noyob savdo internet platformasining ishga tushirilishi 2019-yilda boshlangan. www.tovar.uz saytida O'zbekistonning barcha hududlaridan tovar va xizmatlar taqdim etilgan. 2022-yil www.goldenpages.uz (gp.uz) saytning yangi versiyasi yaratilgan yili. Yangi dizayn, takomillashtirilgan qidiruv tizimi va ma'lumotlarga kirish tezligi. 2018 yil 15 fevralda “Maksam-Chirchik” aksiyadorlik jamiyatida kimyo sanoatining innovatsion rivojlanishining dolzarb masalalari bo'yicha tarmoq seminar o'tkazildi. Ushbu tadbir kimyo sanoatini rivojlantirish yuzasidan uzoq muddatli kontseptsiyasini tayyorlash doirasida “O'zkimyosanoat” AJ texnik siyosati Bosh boshqarmasining innovatsiya texnologiyalarni joriy etish bo'limi tomonidan tashkil qilindi hamda seminar ishtirokchilari kimyo sanoatining istiqboli bo'yicha o'z fikrlari bilan o'rtoqlashdi. 2015 yil 29 aprelda “Maksam - Chirchiq” AJda korxonaning fuqaro muhofazasi tuzilmalari Chirchiq shahrining Favqulodda vaziyatlar davlat quyi tizimining xizmatlari bilan birgalashib hamkorlikda ishlash ko'nikmalarni takomillashtirish bo'yicha ko'rgazmali maxsus-taktik mashqi o'tkazildi. Mashq davomida texnogen xususiyatga ega shartli favqulodda vaziyatni bartaraf etish bo'yicha vazifalar bajarildi. O'zbekiston Respublikasi Xususiylashtirish, monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish davlat qo'mitasi tomonidan xorijlik sarmoyadorlar ishtirokidagi aksiyadorlik jamiyatlari rahbarlarini zamonaviy korporativ boshqaruv amaliyoti bilan tanishtirish maqsadida tashkil etilgan seminarda Toshkent shahri va viloyatida faoliyat ko'rsatayotgan bir qator aksiyadorlik jamiyatlari vakillari qatnashdi. Prezidentimiz rahnamoligida to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish, aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatining samaradorligini yanada oshirish, bo'lajak investorlar uchun ularning ochiqligi va jozibadorligini ta'minlash, zamonaviy korporativ boshqaruv uslublarini joriy qilish, korxonalarni strategik boshqarishda aksiyadorlar rolini kuchaytirish uchun qulay sharoit yaratish borasida olib borilayotgan ishlar yuksak samaralar berayotgani alohida ta'kidlandi. 25-aprel kuni poytaxtimizda boshlangan “INNOPROM Markaziy Osiyo” xalqaro yirik sanoat haftaligi doirasida Toshkent viloyatining Chirchiq shahrida joylashgan “Chirchiq” kimyo-industrial texnoparkiga biznes-tur tashkillashtirildi. Unda Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vazirining investitsiyalar va tashqi iqtisodiy aloqalar masalalari boʻyicha oʻrinbosari – investitsiyalar va tashqi savdo vaziri S.Umurzoqov, Rossiya Federatsiyasi sanoat va savdo vaziri D.V.Manturov boshchiligidagi Rossiya Federatsiyasining hududlar rahbarlari va ishbilarmon doiralari vakillari, Ozarbayjon hamda Armaniston delegatsiyalari, qolaversa, xalqaro sanoat haftaligining qator xorijlik mehmonlari ishtirok etishdi. Joriy yilning 23-mart kuni Toshkent viloyatining Chirchiq shahrida joylashgan, mamlakatimizning, xususan Chirchiq shaharining iqtisodiy hayotida gʻoyat muhim ahamiyatga ega boʻlgan “Chirchiq” Kimyo-industrial texnoparkining ochilish marosimi boʻlib oʻtdi. Unda Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vaziri Abdulla Aripov, Tatariston Respublikasi Prezidenti Rustam Minnixanov, Oʻzbekiston va Tatariston hukumati, vazirlik, idora va tashkilotlar rahbarlari, kimyo va neft-kimyo sanoati vakillari, tadbirkorlar, mahalla faollari va faol yoshlar hamda OAV vakillari ishtirok etishdi. “O‘zkimyosanoat” AJ matbuot xizmati Ekologiya va atrof muhitni himoya qilish Davlat qo‘mitasi veb-saytida “O‘zkimyosanoat” AJ tarkibiga kiruvchi korxonalarda atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida davlat ekologik nazorati amalga oshirildi” sarlavhali axborotga munosabat bildirdi (http://uzkimyosanoat.uz/uz/press/news/environment). “Maxam-Chirchiq” va “Ammofos-Maksam” aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof muhitni himoya qilish Davlat qo‘mitasi veb-saytida yoritilgan axborotda ko‘tarilgan muammo va kamchiliklarni bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlar belgilandi”, deyiladi unda. Ma'lum qilinishicha, “Maxam-Chirchiq” AJ tomonidan 2018 yilda atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish chora-tadbirlari bajarilishiga 307,2 mln. so‘m va 76 ming AQSh dollari sarflangan. “Atrof-muhitga ta'sirning o‘rnatilgan normativlariga rioya qilinishning idoraviy nazoratini amalga oshirish, sanoat tashlanmalarda, oqova va tabiiy suvlarda zararli kimyoviy moddalar tarkibi ustidan nazoratni amalga oshirish, shuningdek, oqova suvlar, changyutgich va gaz tozalash qurilmalari ishining samaraligini nazorat qilish uchun korxonalarda akkreditatsiyalangan sanitar laboratoriyalari faoliyat olib boradi. Nazoratni kuchaytirish maqsadida korxonaning sanitar himoya zonasida, Chirchiq shahri va unga yondosh hududlarini nazorati har ikki soat davomida sanitar laboratoriya vakillari tomonidan olib borilmoqda. Havo tarkibini uzluksiz nazorat qilish uchun ishlab chiqarish sexlari hududida 11 ta gaz tahlil uskunalari joylashtirilgan hamda onlayn nazorat qiluvchi 3 ta turg‘un postlari Chirchiq shahar va unga yondashgan hududlar atmosfera havo va zararli moddalar tarkibini aniqlash uchun o‘rnatilgan. Ulardan olingan axborotlar Gidrometeorologiya hududiy xizmatiga onlayn tarzda berib boriladi”, deya ma'lumot beriladi munosabatda. “O‘zkimyosanoat” AJ matbuot xizmatining ma'lum qilishicha, “Maxam-Chirchiq” AJ tomonidan atmosfera havosiga tashlanayotgan ifloslantiruvchi moddalar hajmini kamaytirish maqsadida joriy yil avgustda karbamid va ammiakli selitra ishlab chiqarish sexlarida Dzerjinsk karbamid ilmiy tadqiqot instituti, Moskva davlat azot ishlab chiqarish loyihalashtirish institut (Rossiya)lari tomonidan ekologik audit o‘tkazilgan. Audit natijalari bo‘yicha yo‘l xaritasi ishlab chiqilgan bo‘lib, unga asosan tozalash inshootlari modernizatsiya qilinadi, texnologik o‘zgartirishlar kiritilish ishlari amalga oshiriladi. Qayd etilishicha, “Ammofos-Maksam” AJ ishlab chiqarish jarayonlarini nazorat qilish loyhasini amalga oshirish ta'minlandi, absorbsiya qilish moslamalari zamonaviy, energiya tejaydigan qurilmalarga almashtirildi va modernizatsiya qilindi. Ushbu loyihani joriy yil sentabr oyi oxirigacha amalga oshirish natijasida atmosferaga ammiak tashlanishi yilliga 36,6 tonna va ftorli vodorod 3,4 tonnaga kamaytiriladi. Shuningdek, yuqorida aytib o‘tilgan axborotda keltirilgan ba'zi ma'lumotlarga oydinlik kiritilgan. Jumladan, axborotda “«MAXAM-CHIRCHIQ» AJning perimetri bo‘ylab vodorod sulfid miqdori 4,5-7,4 marotaba yuqoriligi aniqlandi”, deb ko‘rsatilgan, lekin texnologik ishlab chiqarish jarayonida vodorod sulfidi ishlatilmaydi va atmosferaga tashlanmaydi. Korxonaga tutash hududda boshqa tashkilotlar ham faoliyat yuritilishini inobatga olish lozim. Xuddi shunday holat “Ammofos-Maxam” AJ faoliyatini yoritishda ham namoyon bo‘lgan. Ya'ni axborotda “Yuqoridagi o‘rganishlar «AMMOFOS-MAXAM» AJda ham o‘tkazildi, havo tarkibida oltingugurt moddasi miqdori ruxsat etilgan me'yordan 2,6 martaga ortganligi aniqlandi” deb ta'kidlangan, aslida korxonadagi oltingugurt kislotasi ishlab chiqarish faoliyati 2017 yil 9 noyabridan to‘xtatilgan. Ta'kidlanishicha, “O‘zkimyosanoat” aksiyadorlik jamiyati tomonidan jamiyat tizimidagi korxona-tashkilotlar hududi va ularga tutash hududlarda “Atrof-muhit himoyasiga barchamiz mas'ulmiz!” shiori ostida hududni ko‘kalamzorlashtirish loyihasi ishlab chiqilgan bo‘lib, ushbu loyiha Ekologiya va atrof-muhitni himoya qilish Davlat qo‘mitasi bilan hamkorlikda sentabr oxirida amalga oshiriladi. «Maxam-Chirchiq»da keyingi yillar mobaynida karbamid sexida texnologik jarayonlarni avtomatik boshqarish tizimi joriy etildi. Ishlab chiqarishni texnik va texnologik yangilash dasturi bo‘yicha elektr energiya bilan ta’minlovchi transformatorlarga energiya tejovchi uskunalar o‘rnatildi. Ammiak ishlab chiqarish sexini boshqarish avtomatlashtirildi. «Zichligi past ammoniy nitrat (g‘ovakli selitra) ishlab chiqarishni tashkil etish» investitsiya loyihasi asosida korxonada g‘ovakli selitra ishlab chiqarish sexi qurilib, ishga tushirildi. Hozirgi kunda bu sex mahsulotining deyarli 90 foizi eksportga yo‘naltirilgan. Korxonada «Xom-ashyo tayyorlash uskunalarini rekonstruksiya va modernizatsiya qilish orqali mineral o‘g‘itlar ishlab chiqarish hajmini oshirish» loyihasi amalga oshirildi. Natijada ammiak ishlab chiqarish uchun sarflanadigan elektr energiyasi va tabiiy gazni tejashga erishildi. Bugungi kunda korxonada karbamid, ammiak selitrasi, ammoniy sulfati, turli kislotalar, kimyoviy reagentlar singari qirq xildan ortiq mineral o‘g‘it va kimyoviy mahsulotlar tayyorlanmoqda. Mahalliylashtirish dasturi doirasida magniy sulfati, magniy nitrati, modifikatsiyalashtirilgan g‘ovakli selitra, kaliy sulfati, oltingugurt-magniy qo‘shilmali karbamid singari yangi turdagi mahsulotlar ishlab chiqarish o‘zlashtirildi. Ayni kunda korxona mahsulotlari dunyoning 16 ta davlatiga eksport qilinmoqda. Oxirgi yillarda korxonaning ishlab chiqarish faoliyatining atrof- muhitga ta’siri sezilarli darajada kamaydi. 2019 yil yakunlariga ko‘ra atmosfera havosiga tashlanuvchi zararli moddalar belgilangan chegaraviy me’yordan 3,9 marotaba kamayishiga erishildi. Havo havzasini uzluksiz nazorat qilish uchun «Maxam-Chirchiq»AJ da «Chilgert» turidagi 11 dona gaz tahlil uskunalari o‘rnatilgan. Ma’lumotlar nazorat asboblaridan haqiqiy vaqt rejimida (onlayn) O‘zbekiston Respubikasi O‘zgidrometga beriladi. Korxonaning sanitar laboratoriyasi xodimlari tomonidan korxona sanitarariya-himoya zonasini hamda Chirchik shahar va unga yondosh hududlarini atmosfera havosini nazorati 2 ta maxsus ekolaboratoriya avtomashinasida har ikki soatda zamonaviy «EKOLAB» gazoanalizatori orqali amalga oshirilmoqda. Joriy yilning mart oyi «O‘zkimyosanoat» AJ tizimida «Ko‘kalamzorlashtirish oyligi» deb e’lon qilindi. 2020 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra, «Maxam-Chirchiq» aksiyadorlik jamiyati va unga yondosh xududlarda ekilgan daraxtlarning umumiy soni - 13294 dona bo‘lib, ulardan mevali daraxtlar soni 1274 dona, manzarali daraxtlar soni 12020 tani hamda ekilgan mavsumiy gullar soni -12000 tani tashkil etadi. «Ko‘kalamzorlashtirish oyligi» loyihasi doirasida korxona va unga yondosh hududlarda ekiladigan daraxtlar soni 5500 donani, gullar - 40 000 donani tashkil etadi. Xulosa: Iqtisodiyotni tizimli qayta qurishini amalga oshirish, yangi innovatsion loyixalarni amalga oshirish bu orqali ishlab chiqarishni va eksportni takomillashtirish, ular salmog‘ida mamlakat iqtisodiyotini jahon xo‘jaligiga integratsiyalashuvi jarayonidagi tavakkalchiliklarni minimallashtiishni ta’minlaydigan yuqori qo‘shilgan qiymatga ega bo‘lgan tovarlarni ko‘paytirishga ko‘pgina omillar ta’sir ko‘rsatadi. Tadqiqotlar natijasi shuni ko‘rsatdiki, bugungi kunda tarmoqda innovatsion loyixalarni amalga oshirish borasida olib borayotgan islohotlar o‘z ijobiy natijalarini bermoqda. Xususan, bugungi kunda to‘qimachilik korxonalarida yangi innovatsion texnologiyalarni joriy etishning asosiy yo‘llaridan biri hisoblangan chet el investitsiyalarini tarmoqqa jalb qilish borasida ancha ishlar olib borilmoqda. Davlat tomonidan chet el investitsiyalarini jalb qilish maqsadida bir qancha imtiyozlar berilmoqda. Ularning huquqi qonunlarda hioyalanib qo‘yilgan. Olib borilgan tadqiqotlar natijasida quyidagi xulosa va takliflarni keltirish mumkin.: to‘qimachilik sanoatida sarmoyalarni kalava-mato tarmog‘idan tikuv trikotaj tarmog‘iga qayta yo‘naltirish muhim ahamiyatga ega. Anchagina kapital talab qiladigan boshlang‘ich to‘qimachilik sanoatiga sarmoya jalb qilish ilk bosqichda o‘zini oqlar edi. Bunday sharoitlarda barcha to‘qimachilik korxonalariga imtiyoz berishdan ko‘ra, bir necha o‘zaro bog‘liq ishlab chiqarish yaratib, gazlama yoki ipni qayta ishlayotgan, trikotaj polotnolari to‘qib, ishlov berib, tikishni yo‘lga qo‘yayotgan korxonalargagina imtiyoz va ustuvorliklar berish maqsadga muvofiq bo‘lardi. Mazkur tarmoq ham ichki, ham tashqi bozorlarda baland va doimiy talabga ega bo‘lgan keng spektrdagi to‘qimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarishga qodir. Bunday ishlab chiqarishlar kalava-ip va tikuv ishlab chiqarishlariga qaraganda ancha kam kapital talab qiladi. 29 Sifatli mahalliy xom-ashyodan foydalanilgan holda mazkur ishlab chiqarishlar yuqori qo‘shimcha qiymat bilan xarakterlanadi, ularda eksport imkoniyati ko‘proq va to‘qimachilik sanoatida bugungi kunda eng yuqori bandlik darajasini ta’minlamoqda. To‘qimachilik sanoati korxonalarini modernizatsiya qilish va qaytadan rekonstruksiyalash uchun chet el investitsiyalarini jalb qilish bu orqali korxonalarga yangi zamonaviy dastgoxlarni o‘rnatish lozim. CHunki, yangi turdagi dastgoxlarda ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifati jaxon standartlariga javob beribgina qolmay, ishchi kuchi va ortiqcha energiyalarni kam sarf bo‘lishi hisobiga ishlab chiqarilayotgan mahsulotning tan narxini kamayishiga olib keladi. Bu esa o‘z navbatida mahsulot raqobatbardoshligini oshirib, eksport salohiyatini yuksaltiradi. Demak to‘qimachilik korxonalariga innovatsiya va investitsiyalarni kiritish nafaqat korxonaning samarali ishlashiga, balki butun tarmoqning rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. ADABIYOTLAR RO‘YXATI. 1. I.A. Karimov . “Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish – eng oliy saodatdir”. T.: O‘zbekiston. 2015 . 2. I.A. Karimov. “O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. -T.: O‘zbekiston. 2011. 3. I.A.Karimov “ Mamlakatimizni 2015 yil ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2016- yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlari” ga bag’ishlangan maruza 17.01.2016 yil 4. I.A. Karimov. Jaxon moliyaviy – iqtisodiy inkirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. Toshkent. Iqtisodiyot 2009. 5. M. SHarifxo‘jaev, . Abdullaev. “Menejment” Darslik. –T.: O‘qituvchi. 2001. 6. Chausova N.YU., Kalugina O.A., Menejment: Darslik.-T.: O’qituvchi.2011. B.A. Abduraxmonov 7. Texnologiya», 2013. 8. I.O. YAkubov Strategik rejalashtirish Adabiyot jamgarmasi, Toshkent 2004. 9. DAK “O’zbekyengilsanoat” hisobotlari 2014-2015 yil 10. www.Cer.uz. 11. www.plehanov.com. 12. www.ref.uz 13. www.Ziyonet.uz 14. www.Pravo.uz 15. www.Uzreport.com MUNDARIJA: KIRISH .............................................................................. 3 I. Asosiy qism : 1.1MAXSULOTNI REALIZATSIYA QILISH TUSHUNCHA VA UNING SHAKLARI……. 9 1.2 REALIZATSIYA QILISH MANBALARI VA YO’NALISHLARI…………………………….13 II. Amaliy qism: 2.1 KOOS KORXONALARIDA REALIZATSIYANING ROLI…………………………..16 2.2 MAXSAM CHIRCHIQ KORXONASIDA REALIZATSIYA QILISHDA BIRJANING O’RNI….28 Xulosa Abiyotlar ro‘yhati Ilova..............................................................................38 Download 74.02 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|