Resurslarni optimal taqsimlash va ulardan samarali foydalanish

5.Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida tijorat banklari resurslarini optimal boshqarish - tijorat banklari daromadlarini oshirishning omili sifatida

Tijorat banklarining resurs bazalari takomillashtirish va aholi bo‘sh pul mablag‘larini bankalr tamonidan jalb qilish yo‘llari resurslarini mavzusida olib borilgan ilmiy tadqiqot izlanishlar natijasida quyidagi takliflarni keltirib o‘tishni maqsadga muvofiq deb topdik.

Tijorat banklarining moliyaviy resurslarini muddatlari bo‘yicha diversifikatsiya qilish orqali boshqarishni chuqurroq takomillashtirish, ya’ni, tijorat banklari o‘zlarining moliyaviy resurslarni boshqarish jarayonida, resurslarni daromad keltiruvchi aktivlarga, jalb qilingan muddatlarini e’tiborga olgan holda joylashtirishsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. CHunki, resurslarni boshqarishda bu omilga e’tibor qaratilishi bankning o‘z majburiyatlarini o‘z vaqtida bajarishiga imkon beradi;

Resurslarni aktivlarga joylashtira olish imkoniyatiga qarab jalb qilish lozim. Bu taklifni berishdan asosiy maqsad Shuki, ayrim banklar resurslarni ko‘p miqdorda va Yuqori foiz stavkada jalb qilishi natijasida resurslarni aktivlarga joylashtirishga ulgurmaydilar. Buning natijasida bank ancha zarar ko‘rish ehtimolidan holi bo‘lmaydi. Banklarning daromad olish imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida majburiy zahira talablarini kamaytirish lozim. Majburiy zahira talablarining kamaytirilishi banklarning o‘zlarida ko‘proq resurs qolishiga va daromad keltiruvchi aktivlarga joylashtirish imkoniyatini beradi. Resurslarning barqarorligini ta’minlash maqsadida Hay va Super Hay hisobraqamlaridagi mablag‘lardan foydalanishni joriy qilish, chunki hozirgi kunda jahon bank amaliyotida qo‘llanib kelayotgan Hay hisobraqamlaridagi va Super-Nau hisobraqamlaridagi pul mablag‘larini jalb qilishdan keng foydalanilmoqda. Buni esa, mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan tijorat banklari faoliyatlariga joriy qilish lozim. Hay va Super-Nau hisobraqamlaridagi pul mablag‘lariga e’tibor beradigan bo‘lsak, bu mijozning hisobraqamidagi doimiy qoldiq chegarasida bank va mijoz o‘rtasida shartnoma tuziladi. Bunga muvofiq, bank mijozning harakatsiz turgan pul mablag‘lari doirasida foiz to‘lash to‘g‘risida shartnoma tuzadi. Mijoz esa, ma’lum bir muddat davomida bankdagi hisobvaraq qoldig‘idagi kelishilgan summadan foydalanmaydi.

Tijorat banklarining aktiv operatsiyalarida "Repo" operatsiyalarining salmog‘ini ko‘paytirish lozim. "Repo" bitimlari aktivlarni sotish va qaytarib sotib olish shartlari asosida belgilangan kunda va oldindan kelishilgan narxda amalga oshiriladi. Bunday bitimlar vaqtincha bo‘sh mablag‘lar uchun muhim kanal bo‘lib qolgan, chunki ularni ikkala tomon ehtiyojlariga moslashtirish oson. Ular bir kundan bir necha oygacha bo‘lgan muddatga tuzilishi mumkin. Lekin ko‘pincha qisqa muddatga tuziladi. Tavvakalchilik xatari Yuqori emasligi "repo" ning afzalligidir. CHunki "repo" bitimlari - bank zaxiralarini baravarlashtirishning eng yaxshi vositasidir. Bank aktivlarni qaytarib sotib olish majburiyatini olgan holda, ularni sotganida to‘lov xaridorning depozit hisobvaragini debetlash yuli bilan yoki boshqa bankka yozib berilgan chek orqali amalga oshiriladi.

Birinchi holda bankning majburiy zaxiralari kamayadi. CHek olganida esa, nomiga chek yozilgan bankning zaxiralariga nisbatan sotuvchi bankning muayyan huquqlari yuzaga keladi. Bu bilan tijorat banklari o‘zlarining moliyaviy resurslarini boshqarish jarayonida etarli daromadga va likvid mablag‘larining etarli miqdorda ta’minlashga imkon yaratishadi.

Banklararo bozorda banklararo kreditlar bozorini takomillashtirish va overnayt operatsiyalarini amalda joriy qilish.

Jahon banklari amaliyoti tajribalarida muvaffaqiyatli joriy etilgan lombard xizmat turini takomillashtirish hamda kontokorrent va overdraft kabi yangi xizmat turlarini Respublika amaliyotiga joriy qilish. Tijorat banklarining resurs mablag‘larini oshirish maqsadida, aholi bo‘sh pul mablag‘larini bank plastik kartochkalariga jalb qilishni kengaytirish. Shuningdek, tijorat banklarining soliqqa tortilayotgan ba’zalaridan muddatli omonatlar o‘sishi hisobiga kamaytiriladigan qismini yana kamida 4-5 yillar muddatiga uzaytirish lozim.

Xulosa

Eng umumiy ma'noda resurslar - bu mablag'lar, qadriyatlar, zaxiralar, imkoniyatlar, mablag 'manbalari, daromadlar. Odatda ta'kidlash lozimki iqtisodiy resurslar - ishlab chiqarish jarayoni uchun zarur bo'lgan barcha narsalar.

Shuni ta'kidlash kerakki, kontseptsiya bilan bir qatorda "Ishlab chiqarish resurslari" yilda iqtisodiy adabiyotlar kontseptsiya ko'pincha sinonim sifatida "Ishlab chiqarish omillari" ishlatiladi.

Ularda umumiy narsa bor - resurslar ham, omillar ham bir xil tabiiy va ijtimoiy kuchlar bo'lib, ular yordamida ishlab chiqarish amalga oshiriladi. Farqi shundaki, resurslarga ishlab chiqarishda ishtirok etishi mumkin bo'lgan tabiiy va ijtimoiy kuchlar kiradi va bu jarayonga allaqachon jalb qilingan omillar resurslardir. Shunga asoslanib, "ishlab chiqarish omillari" ga qaraganda "resurslar" tushunchasi kengroq.

Iqtisodiy nazariya iqtisodiy resurslarning ikki guruhini ajratadi - moddiy va insoniy. Moddiy resurslar - kapital va er, inson — mehnat va tadbirkorlik qobiliyati. Ushbu omillar turli xil kombinatsiyalaridan turli xil tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish uchun foydalaniladi.

Yer-barcha tabiiy resurslarni qamrab oladi: haydaladigan erlar, o'rmonlar, foydali qazilmalar konlari, suv va iqlim resurslari va boshqalar.

Milliy va umuman butun jahon iqtisodiyotining ishlashi va rivojlanishi iqtisodiy resurslar va omillarga asoslanadi. Iqtisodiy resurslar - bu tovarlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan narsalar - tovarlar va xizmatlar. Uning rivojlanish darajasi milliy iqtisodiyotning ixtiyoridagi miqdoriy va sifat jihatlariga bog'liq.

Iqtisodiy resurslarni iqtisodiy salohiyatga tenglashtirish mumkin emas, chunki iqtisodiy o'sish uchun iqtisodiy resurslarni va ulardan samarali foydalanishni birlashtirish zarur. Buning sababi shundaki, tovarlarni ishlab chiqarishning real hajmi to'g'ridan-to'g'ri tabiiy, sarmoyaviy, ilmiy-texnikaviy va insoniy resurslar to'plamidan foydalanishga bog'liq.

Resurslar maqsadli va maqsadli bo'lmagan resurslarni o'z ichiga oladi. Bir maqsadli resurslar - bu faqat iqtisodiy faoliyat uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan resurslar. Bularga, masalan, mineral resurslar kiradi. Ularning o'ziga xos xususiyati - bu iqtisodiy faoliyatga eksklyuziv tegishli. Tegishli bo'lmagan manbalar - bu iqtisodiy faoliyat uchun ham, aholi manfaati uchun ham ishlatilishi mumkin bo'lgan normal hayot sharoitlarini ta'minlashdir. Bularga, masalan, iqtisodiy va aholining dam olishlari uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan suv va o'rmon resurslari kiradi. Borgan sari, cheklanganligi sababli noo'rin resurslardan foydalanishga - yoki iqtisodiy faoliyat uchun, yoki aholining normal hayoti uchun sharoitlarni ta'minlashga e'tibor kuchaymoqda. Bugungi kunda ulardan foydalanishda muvozanatni qidirish bo'yicha faol izlanishlar mavjud.