Rishton keramistlari ishining o'ziga xos xususiyatlariga qaramasdan, ularning har biri loyni tayyorlashning barcha bosqichlarida umumiy tamoyillarga amal qiladi, shakl yaratish, mahsulotni bezash, dazmollash va qovurish

Rishton keramistlari ishining o'ziga xos xususiyatlariga qaramasdan, ularning har biri loyni tayyorlashning barcha bosqichlarida umumiy tamoyillarga amal qiladi, shakl yaratish, mahsulotni bezash, dazmollash va qovurish. Sharofiddin Yusupov bu jamoaviy an'analarni saqlab qoladi, ba'zan unutilgan texnika va retseptlarni qayta tiklaydi. Ishning birinchi bosqichi mahsulotni shakllantirish uchun loy tayyorlash jarayonidir – birinchi navbatda Sh. Yusupov oyoqlarini silkitib, u erda ko'proq plastika uchun qamish toshi qo'shiladi. Keyin loyni qo'llaringiz bilan xamir kabi maxsus taxtada ishlaydi. Loyni shunday boshqaradi, shunda butun havo tashqariga chiqadi va loy elastik bo'ladi. Usta loyni shakllantirish uchun mashinaga qo'yadi va keyin kulolchilik doirasiga kerakli mahsulotni chiqaradi. Ko'pincha bu tekis va yumaloq idish – lygan. Kalıplandıktan so'ng,qurbaqa 1-1, 5 soat davomida quriydi. Keyin sirt har tomondan suv va nam latta bilan silinadi. Bu sirt tekis bo'lishi uchun amalga oshiriladi. Lygan quyoshga qo'yiladi. Shundan so'ng angoblash jarayoni davom etmoqda (angob mahsulotlarga oq fon beradi). Angob (qora suyuqlik aralashmasi) - Angren loy va kvarts aralashmasi, usta "Loya tosh"deb nomlanadi. Usta bir qo'li bilan ichki qismini ushlab turadi va aralash orqa tomonning chetlariga quyiladi, keyin qurbaqani aylantiradi. Ichkaridan tushgan qo'l toza bo'lishi kerak, chunki u keyinchalik qurbaqaning orqa tomonini ushlab turishi kerak. Angoblangan mahsulotlar quyoshda 20-30 daqiqa turadi. Bir qovurish uchun 25 ta mahsulot tayyorlanadi-bu protsedura jami 2-3 kun davom etadi.

Sug'orish keramikasi mahsulotini tayyorlashning muhim tarkibiy qismi o'tlardan olingan an'anaviy gidroksidi sir-ishkordir. O'simliklarni yig'ish (gulyak, gulob yoki Kirk bugin deb ataladi) vaqt talab qiluvchi jarayondir – kuzda ochiq cho'lda to'plangan va keyin bu o'tning katta miqdorini yoqib yuboradi, bu kuldan ishkor massasi hosil bo'ladi. Rishtonda u 1970 yilga qadar qazib olinmagan. Ammo ishkor bilan Farg'ona vodiysining boshqa mashhur ko'k kulolchilik markazi ustasi Gurumsaroy muvaffaqiyatli ishlagan. Qo'qondagi Sharofiddin Qo'qonga o'z mahsulotlarini olib kelgan taniqli gurumsaroylik ustalari Hakim Satimov, Mahmud Rahimov va Maqsudali To'rapov bilan uchrashdi. 1975 yilda Mahmud Rahimov bilan birinchi marta ishkor to'plashga bordi. Keyin u yordam berdi va bir yil davomida uni ushlab turgan birinchi 10 kg qimmatbaho ishkorni oldi. "Ular menga ishkor bilan ishlashni o'rgatdilar," deydi Sharafiddin. Men ularga juda minnatdorman, garchi ular meni jalb qilishni o'rgatmasalar-da, ishkor bilan ishlash texnologiyasini o'rgatdilar". 1976 yilda esa u o'zi bilan birga Pop – Namangan yo'nalishi bo'yicha assistentlar bilan birga yo'l oldi. O'sha paytda samarali yil bo'ldi va u 400 kg ishkor haqida to'plandi. Shu yildan boshlab ustozning etuk ijodiy faoliyati davri boshlanadi - ishkorik sir bilan ishlash qobiliyati naqshni qo'llashning an'anaviy usullarini bilishga qo'shiladi. Sh. Yusupovning so'zlariga ko'ra, 6-dan yig'ilgan o'tlardan otishdan keyin (u yoqilmaydi, lekin tutun) 5-6 sumkalar kulga aylanadi-bu 200 kg. keyin ustaxonada kulning bu massasi yana yoqiladi, lekin allaqachon kvartsni olishdan oldin 1000-1500 darajadagi haroratda o'choqda. O'tlarning kulini yoqishdan keyin shisha shaklidagi ko'k kvarts hosil bo'ladi. Keyin ular elakdan filtrlangan kukunga o'raladi. So'ngra ishkorovuyu un suv bilan aralashtiriladi va yana suziladi. Turli xil ranglarni olish uchun turli xil komponentlar bu massaga qo'shiladi – masalan, mis, kobalt va bularning barchasi suv bilan aralashtiriladi. Juda muhim jarayon–odatda qozonda ikki kishi ushlab turadigan maxsus mash mato-kapron orqali sirni filtrlash. Biri sirni to'kib tashlaydi va sirlashni filtrlashga yordam beradi. Suyuqlikning kerakli miqdori (sir) ustasi ko'z bilan aniqlanadi. Bu sirni tayyorlashning oxirgi bosqichi, keyin sir to'g'ridan-to'g'ri mahsulotni qoplash uchun ketadi. Keyin ishkorovuyu unisuv bilan aralashtiriladi va yana filtrlanadi. Ishkor qo'rg'oshin siridan farq qiladi, chunki ishkor tabiiy tarkibiy qism bo'lib, begona moddalarsiz porlashni beradi. Chet elliklar, shuningdek, tabiiy va yuqori ekologik fazilatlarga ega bo'lganligi sababli, ishko'r idishlarini so'rashadi. Mahsulotlar ustasi, an'anaga ko'ra, ikki marta yondiradi: birinchi olov, hompaz-noto'g'ri-o'rdak otishni o'rganish, ya'ni sirsiz. Ushbu birinchi otishni o'rganishdan so'ng, bezak qo'llaniladi va sirlash jarayoni davom etadi. Birinchi qovurish va quritishdan so'ng, angob fonga oq rang beradi. Bu hali tayyor mahsulot emas. Usta birinchi olovdan keyin qurbaqani oladi, kobalt, mis kabi bo'yoqlar bilan cho'tka bilan chiziladi va keyin uni sir bilan qoplaydi. Ikkinchi qovurish 1000 daraja haroratda sodir bo'ladi-mahsulot sir bilan bo'yash va qoplamadan keyin o'choqqa qo'yiladi. Jigarrang va kobalt – ko'k rangi – mis (jigarrang suyuqlik) yashil, marganets (qizil suyuqlik) otishib keyin naqsh beradi: glazuirovaniya va otishib keyin tayyor bo'yoq mahsulotlari turli rang berish.

Mahsulot

1970-yillardan boshlab maxalliy ustalar yana an'anaviy naqshlarga murojaat eta boshladilar, ishqorli sirlash uslubi qayta yulga kuyildi. Sharofiddin Yusupov ishkorli sirlashning qayta vujudga kelish tashabbuskori buldi. X,ozirgi kunda u Uzbekiston badiiy akademiyasining akademigi xisoblanadi. Ekspozisiyada Fargona ishkorli sirlashni kayta vujudga keltirish loyixasi doirasida 1975 yilda yaratilgan uning ilk ishlaridan biri namoyish etildi (19-rasm). Ushbu ishni amalga oshirish uchun Sh. Yusupov, xaligacha ishkorli sirlash uslubida ishlagan Gurumsaroy ustalari - M. Turapov va M. Raximovlarning xuzurida buladi. Gurumsaroyning mashxur ustalari bilan bulgan. Lagan. Rishton. 1975y. Usta Sh. Yusupov KP 20861. Inv.№1999. Loy, sir, naksh. Ulchami: 5x44sm.

1976 yili xarid kilingan. Deyarli butun tubini jigar, Feruza va binafsha rangli anor mevali, shoxli daraxt egallagan. yon devori Feruza rangli fon ustida turtbargli gullar bilan bezatilgan.

Uzbekiston Davlat san'at muzeyida Toshkent zargarlik buyumlari keng namoyish etilgan.

Asosan, kumush takinchotshgar va tillasuv yugurtirilgan buyumlarini tavdim etish asnosida Toshkent zargarlik san'ati maktabi xakida atroflicha fikr yuritish mumkin.

Toshkentlik zargarlar yopishtirma gajakdan keng foydalanganlar, rangli shishalarda teshikchalar uyib, uni ancha soddalashtirganlar va buyumning butun yuzasini koplashga xarakat kilganlar. Bunda kupincha saykallangan kizil shisha zangori "Feruza" bilan birlashtirib yuborilgan. Peshanaga takiladigan tillabargaktoshkent ustalari yasagan ana shunday takinchokdar namunasiga yorkin misoldrf

Tillabargak — peshonaga taqiladigan bezak. Toshkent. XIX asrning 2-yarmi.

Zulfizar - chakka bezagi.

Xiva. XX asr boshi.

KP 10681. Inv.№229.

Kumush, zarxal, munchoklar, marjonlar, shishalar.

1940 yilda Dsmga kabul kilindi.

Ayollar oltin bosh bezagi chetlaridagi zarxallangan kumushli koplamalari uzaro maxkam kilib ulangan. Yuzi butunligicha moviy rangli koplama - ustida ikkita bodomcha va uchta kizil, pushti va moviy rangli koplamali tupbarggul tasvirlangan. Urtalari moviy mayda koplama - lar bilan uralgan. Krplamaning kovurgalariga 20ta tuk kizil rangli munchoklar bilan bezatilgan shokilalar kistirilgan.