Rivojlanish istiqbollari

Dvigatellar tarixi 
Birinchi paydo bo’lgan avtomobillar bug’ dvigatellari bilan harakatga 
keltirilgan. Bu dvigatellarda yoqilg’i stilindrlardan tashqarida yoqilgan va suv 
qaynab bug’ga aylanib, dvigatel stilindriga yuborilgan va bu bug’ bosim ostida 
bo’lganligi uchun porshenni harakatga keltirgan. Birinchi bug’ dviga-telining 
ixtirochisi angliyalik Djeyms Uatt bo’lgan va u 1784 yili o’z ixtirosiga patent 

---

12 
olgan. O’sha davrdagi bug’ dvigatellari juda og’ir va ular-ning foydali ish 
koeffistienti ham juda kichkina edi. 
Samarali dvigatel faqat 1860 yilga kelib franstuz Jan Eten Lenuar 
tomonidan ixtiro qilindi va patent olindi. Bu dvigatelda porshen stilin-dr ichiga 
havo bilan gaz aralashmasini so’rib olar va porshen yuqori chekka nuqtaga 
yarmiga etganida elekt uchquni bilan yondirilar edi. 
Bu ichki yonuv dvigateli amalga 1866 yili nemis ixtirochisi Avgust Otto
tomonidan gaz bilan havo aralashmasi uchqun berishdan oldin stilindr ichida siqish 
prinstipi taklif etilganidan so’ng tadbiq etildi. Aralashma yonganidan keyingi 
ishchi stikl “OTTO StIKLI” deb atala boshlandi va u hozirgacha saqlanib 
kelmoqda. 
Keyinroq angliyalik Duglas Klark ikii taktli dvigatelni ixtiro qildi. Biroq 
bunday dvigatellar ham keng qo’llanilmadi. 
1892 yili Rudolf Dizel stilindr ichida faqat havo siqiladigan va siqilishdan 
qizigan havoga yonilg’ini purkab berish bilan uni yonishini ta’minlaydigan 
dvigatelga patent oldi. 
Hozirga kelib 4 taktli benzinli dvigatellar va dizel dvigatellari yengil 
avtomobillarda, dizelli dvigatellar aksariyati yuk avtomobillarida keng 
qo’llanilmoqda.
Taktlarning ketma-ketligi 8-rasmda keltirilgan. 
Birinchi takt – kiritish taktida kiritish klapani ochiladi, por-shen yuqori 
cheka nuqtadan pastki chekka nuqtaga qarab harakatlanadi, porshen ustida 
siyraklanish hosil bo’ladi va bu siyraklanish havo va benzin ara-lashmasini stilindr 
ichiga tortadi. Bu jarayon porshen pastki chekka nuqtaga etguncha davom etadi.