Rivojlanish istiqbollari

Ikkinchi takt – siqish taktida ikkala klapan yopiq, porshen pastki 
chekka nuqtadan yuqori chekka nuqta sari harakatlanadi. Stilindr ichidagi
yonuvchi aralashma siqiladi. Porshen YuChN ga etib ulgurmasidan elektr uch-quni 
beriladi va aralashma alangalanadi. 
Uchinchi takt – ishchi taktda porshen shiddat bilan YuChN dan PChN ga 
qarab harakatlanadi. Ikkala klapan yopiq. Porshenning bu harakati shatun orqali 
tirsakli valni aylantiradi. 
To’rtinchi takt – chiqarish taktida porshen PChN dan YuChN ga qarab 
harakatlanadi. Chiqarish klapani ochiladi va stilindr ichidagi ishlatilgan gazlar 
bosim hisobiga, hamda porshenning hosil qilgan bosimi hisobiga tashqariga 
chiqadi.
Rotorli dvigatellar 
Keyingi 100 yil ichida ichki yonuv dvigatellariga teng keluvchi dviga-
tellarning 100 dan ortiq varianlari taklif etildi, lekin ulardan faqat-gina bittasi – 
rotorli dvigatelgina amaliyotga tadbiq etildi. 
Rotorli dvigatellarning ikki xili mavjud. Biri gazotrubinali, ik-kinchisi rotor-
porshenli. Rotor-porshenli dvigatelni uning ixtirochisi-ning nomi bilan Vankel 
dvigateli deb ham atashadi. Hozirda Vankel dvi- 

---

13 
gatellari Volkswagen va Mazda kompaniyalarining ba’zi bir modellarida 
qo’llanilmoqda. 
Rotor-porshenli dvigatelning porshenli dvigateldan farqi shundaki, unda 
porshen o’rniga aylanadigan rotor qo’llanilgan. Rotor maxsus formaga ega bo’lib 
bu formani “DELTROID” formasi deyiladi. RPD da ham 4 takt mavjud. 
RPD da rotor stator deb ataluvchi korpus ichida aylanadi. Ekssten-trikli val 
atrofida rotor aylanadi va rotorning uch qirrasi stator tanasi-ning uch nuqtasiga 
8-rasm. To’rt takt: a - kiritish; b - siқish; v - ish takti; g – chiқarish
. 

---

14 
tegib o’tadi. Rotor bilan stator o’rtasida uchta hajm paydo bo’ladi va bu hajmlarda 
4 takt amalga oshriladi. 
Rotor porshenli dvigatelning ko’rinishi 9-rasmda keltirilgan. 
Rotorli dvigatellarning afzalligi shundaki, ularda porshen va shatun yo’qligi 
uchun dvigatel yengil, rotorning aylanishlar soni 10000-16000 min
-1 
Kamchiligi burovchi momentning kichikligidir. Bu kamchilikni qisman yo’qo-tish 
uchun bitta valga ikkita rotor o’rnatiladi. RPD ning kamchiliklariga yoqilg’ining 
ko’p sarf qilishi va ishlatilgan gazlarning zararlilik daraja-si porshenli 
dvigatellarga nisbatan yuqoridir.