Rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG’ONA FILIALI




Bajardi:716/20- guruh talabasi
Karimov Anvarjon

Farg’ona 2023

Mavzu:Malumot bazasi arxitekturasi.


Reja:

1. 
   Ma‘lumotlar bazasi.
   
2. 
   Ma‘lumot bazasi tizimining arxitekturasi.
   
3. 
   Relyatsion ma‘lumot modeli. Ma‘lumotlar bazasida munosabatlar.
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

1. Ma’lumotlar bazasi tushunchasi.Baza bu – ishlovberilmagan elementlar bo`lib, ularning ichiga matn, son,tasvir, audio vavideolar kirishi mumkin. Masalan, matnklaviaturadakiritiladi, ovozkompyutermikrofoniorqali, fototasvirlarraqamlikamera,videovauningovoziesaraqamlivideokameraorqaliyoziladihamdakompyuterningxotirasigasaqlanadi. Ma’lumotlar deb, ma’lumbirshakldaqaydqilingan, qaytaishlash,saklashvauzatishuchunyaroqlixabargaaytiladi. Ma’lumotlarbazasi deb, kompyuterxotirasidasaqlanadiganbir-birigabog’liqbo’lganbirpredmetsohadagima’lumotlarningto’plamidir. Ushbuta’rifdanquyidagixulosalarkelibchikadi. Kompyuterlaraxborotlarnima’lumotlarbazasiasosidaishlovberadi.Masalan, universitetningma’lumotlarbazasideganda, o`quvxonalari, o`quvfanlari, o`quvsoatlari, o`qituvchilarvatalabalarhaqidagima’lumotlarnio`zichigaoluvchibazatushuniladi. Talabadarsgakelganda, bazaniboshqaruvchimaxsusxodim. Kompyutergabirnechtaelementlarkiritib, unidarsgakirishigaruxsatberadi. MaxsusxodimundantashqaritalabaningfototasviriniKompyutergakiritishuchunraqamlikameradan ham foydalanadi. Kompyuterningasosiyxotiraqurimasiqattiq disk (HHD) da saqlanadi.

Ma'lumotlarBazasiTuzilishi
Axborot, turlielektronma'lumotlaralmashinuvitiziminiasosimaxsustarzdatashkiletiladietilmoqdavama'lumotlarbazasinideyiladi. Bu tushunchanitushunishuchun, shuningdek, tushunish tuzilishinima bazasiga, u buhodisagabilanyaqindanko'zsazovorbo'lgan.
qachonKo'pincha, senyaratishbirma'lumotlarbazasiquyidagitalablargarioyaqilishkerak. Bu davolashuchunosonbo'lishiva, ixcham, keraksizma'lumotmahrumbo'lishikerak. obligatsiyalarularningorasidagishakllanadi deb unsurlarierarxiktizimidabundaytashkiletiladi - bola vaota. Bu ma'lumotlarma'lumob'ekttizimigahurmatbilanyuqoridayokiquyidajoylashgan, deb. Lekinulardanbiri har doimasosiy, butuntizimiboshlanadibo'lganbo'ladi. informatsionblokbubilanbirnatijasisifatidakompyuterlaruchunamalqiladifayltizimiuchunxarakterlidirdaraxtbazasituzilishinihosil.
Ma'lumotlarbazalari, tarmoqtaqsimlanadiierarxikma'lumotlarbazasibirxilxususiyatlargaega. ularorasidagifarqbirinchi bola elementlarbirnechaajdodlaribo'lishimumkin, deb aslidayotadi.
Lekinbatafsiltuzilishivaturlariinobatgaoldin, ma'lumotlarbazasidatushunchasinianiqlashkerak. Nimabuterminbilananglatadi? oddiyta'rifishu: bazasi - birtashkilqilishyo'lvado'konhaqidama'lumot. Turlariva u erdama'lumottashkilusullarijudako'pbo'ladi. Ularning har biri, o'zmaqsadliyo'nalishgaegamuayyantalablargajavobberadi. Misoluchun, XML tilidama'lumotlarildizvatugunlaritarvaqaylabketgandaraxtga, deb tuzilgan. Lekin, buma'lumotlarnisaqlashfaqatbittaturi.
ierarxikstrukturasibazasio'qishda, tezkorma'lumotlarnitanlashvafoydalanuvchigaularniberishuchunoptimallashtirish. Lekin u ham, uningkamchiliklari bor. Misoluchun, etarliosonkompyuter, uzoqviruslaruchuntizimtekshirishbilanshug'ullanadi (ierarxikstrukturasielementlaribo'lgan) birmaxsusfaylyokipapkagabilanoperatsiyalarniamalgaoshirishuchun. Bu jarayonuzoqvaqt talab etadi, agar kerakbo'lsa, masalan, birtizim, ma'lumotlartezkortartibidauchunmosvaemasliginiko'rsatadi. bundaytuzilishielementlarningnisbatikamob'ekt, katta, uningjoylashtirishhisoblanadi. tizimiotava bola elementlaro'rtasidagiierarxikmunosabatlarnita'sirqiladi.
Shuni ham ta'kidlashjoizki, boshqatasnifima'lumotlarbazalarihisoblanadi. Bu nihoyataxborotsaqlashmavjudusullarimasalasinihalqilishuchun, namoyishetiladi. ta'minlashbazasi (belgilarsifatidama'lumotlar) tuzilganbo'linadiaxborot, yarimtuzilgan (matnma'lumotlar) vatizimlitabiatitomonidan (semantikveb). Tuzilmalashganma'lumotlarbazalari, axborotbirliklarijoylashganbirnechadarajalari bor. Bu kommunikatsiya individual fayllaro'rtasidao'rnatiladitarmog'ivaierarxikma'lumotlarbazasinio'zichigaoladi. ierarxikma'lumotlarbazasidaraxtiningo'xshashbo'lsa, tarmoqtarmog'inio'xshaydi. Shu bazasituzilmasidabirnechaishoratlarbo'lishimumkinbo'lgan har qandayuchidanvauchlaribirjufto'rtasidaolibmumkin, shundayqilibyaratilgan. Misoluchun, birfayluningturisobitemasnatijabilan, ko'plabbilanmunosabatlarnisaqlab. U (ulanishe'lonqilingano'rtasidagi) fayllarto'plamidiryokiegasininga'zobo'lishimumkin.
Ma'lumotlarBazasiTuzilishi
Axborot, turlielektronma'lumotlaralmashinuvitiziminiasosimaxsustarzdatashkiletiladietilmoqdavama'lumotlarbazasinideyiladi. Bu tushunchanitushunishuchun, shuningdek, tushunish tuzilishinima bazasiga, u buhodisagabilanyaqindanko'zsazovorbo'lgan.
qachonKo'pincha, senyaratishbirma'lumotlarbazasiquyidagitalablargarioyaqilishkerak. Bu davolashuchunosonbo'lishiva, ixcham, keraksizma'lumotmahrumbo'lishikerak. obligatsiyalarularningorasidagishakllanadi deb unsurlarierarxiktizimidabundaytashkiletiladi - bola vaota. Bu ma'lumotlarma'lumob'ekttizimigahurmatbilanyuqoridayokiquyidajoylashgan, deb. Lekinulardanbiri har doimasosiy, butuntizimiboshlanadibo'lganbo'ladi. informatsionblokbubilanbirnatijasisifatidakompyuterlaruchunamalqiladifayltizimiuchunxarakterlidirdaraxtbazasituzilishinihosil.
Ma'lumotlarbazalari, tarmoqtaqsimlanadiierarxikma'lumotlarbazasibirxilxususiyatlargaega. ularorasidagifarqbirinchi bola elementlarbirnechaajdodlaribo'lishimumkin, deb aslidayotadi.
Lekinbatafsiltuzilishivaturlariinobatgaoldin, ma'lumotlarbazasidatushunchasinianiqlashkerak. Nimabuterminbilananglatadi? oddiyta'rifishu: bazasi - birtashkilqilishyo'lvado'konhaqidama'lumot. Turlariva u erdama'lumottashkilusullarijudako'pbo'ladi. Ularning har biri, o'zmaqsadliyo'nalishgaegamuayyantalablargajavobberadi. Misoluchun, XML tilidama'lumotlarildizvatugunlaritarvaqaylabketgandaraxtga, deb tuzilgan. Lekin, buma'lumotlarnisaqlashfaqatbittaturi.
ierarxikstrukturasibazasio'qishda, tezkorma'lumotlarnitanlashvafoydalanuvchigaularniberishuchunoptimallashtirish. Lekin u ham, uningkamchiliklari bor. Misoluchun, etarliosonkompyuter, uzoqviruslaruchuntizimtekshirishbilanshug'ullanadi (ierarxikstrukturasielementlaribo'lgan) birmaxsusfaylyokipapkagabilanoperatsiyalarniamalgaoshirishuchun. Bu jarayonuzoqvaqt talab etadi, agar kerakbo'lsa, masalan, birtizim, ma'lumotlartezkortartibidauchunmosvaemasliginiko'rsatadi. bundaytuzilishielementlarningnisbatikamob'ekt, katta, uningjoylashtirishhisoblanadi. tizimiotava bola elementlaro'rtasidagiierarxikmunosabatlarnita'sirqiladi.
Shuni ham ta'kidlashjoizki, boshqatasnifima'lumotlarbazalarihisoblanadi. Bu nihoyataxborotsaqlashmavjudusullarimasalasinihalqilishuchun, namoyishetiladi. ta'minlashbazasi (belgilarsifatidama'lumotlar) tuzilganbo'linadiaxborot, yarimtuzilgan (matnma'lumotlar) vatizimlitabiatitomonidan (semantikveb). Tuzilmalashganma'lumotlarbazalari, axborotbirliklarijoylashganbirnechadarajalari bor. Bu kommunikatsiya individual fayllaro'rtasidao'rnatiladitarmog'ivaierarxikma'lumotlarbazasinio'zichigaoladi. ierarxikma'lumotlarbazasidaraxtiningo'xshashbo'lsa, tarmoqtarmog'inio'xshaydi. Shu bazasituzilmasidabirnechaishoratlarbo'lishimumkinbo'lgan har qandayuchidanvauchlaribirjufto'rtasidaolibmumkin, shundayqilibyaratilgan. Misoluchun, birfayluningturisobitemasnatijabilan, ko'plabbilanmunosabatlarnisaqlab. U (ulanishe'lonqilingano'rtasidagi) fayllarto'plamidiryokiegasininga'zobo'lishimumkin.