Rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali

DKning ulanish turlari
Amalda DKning to'rt xil ulanishidan foydalaniladi:
- simmterik kirish va chiqish;
- simmetrik kirish va nosimmetrik chiqish;
- nosimmetrik kirish va simmetrik chiqish;
- nosimmetrik kirish va chiqish.

Nosimmetrik kirish va chiqishli DK

Bunda foydalanilmaydigan kirish kuchlanishi o'zgarmas sathli qilib olinadi, masalan, umumiy shinaga ulanadi.

Agar kirish signali UKIR1 ga berilsa, chiqishda inverslanmagan signal olinadi.
Demak, UKIR1 inverslamaydigan kirish, UKIR2esa – inverlaydigan kirish bo'ladi.
DK kuchaytirish koeffisienti kollektor zanjiridagi RK yuklama qarshiligiga bog'liq bo'ladi. Integral texnologiyada RK qiymatining ortishi bilan, kristallda u egallagan yuza ortadi va tranzistorlar ish rejimlari saqlangan holda, kuchlanish manbai qiymati ham ortadi. Shuning uchun DKlarda kuchaytirish koeffisientini oshirish uchun, RKrezistorlar o'rniga, dinamik (aktiv) yuklamadan foydalaniladi. Dinamik yuklama bipolyar yoki maydoniy tranzistorlar asosida hosil qilinadi. yuklama sifatida ikkinchi BTG ishlatilgan DK sxemasi keyingi slaydda keltirilgan. Ikkinchi BTG p–n–p turli VT3 va VT4 tranzistorlar asosida yaratilgan. Birinchi BTG ilgarigidek DK sokinlik rejimini belgilaydi va emitter qarshiligi sifatida ishlatiladi.

Dinamik yuklamali DK sxemasi

β ning qiymati tranzistor sokinlik toki IB0ga bog'liq bo'lganligi sababli kirish qarshiligini oshirish uchun DKni kichik signal rejimida ishlatish kerak.

Kaskad kuchaytirish koeffisienti va DK kirish qarshiligini sezilarli oshirish maqsadida tarkibiy tranzistorlardan foydalaniladi. Ko'proq Darlington sxemasi ishlatiladi.
Tarkibiy tranzistorlar qo'llanilganda DK kirish qarshiligi β marta ortadi.
Tarkibiy tranzistorlar asosidagi DK sxemasi

Operasion kuchaytirgich (OK) taʻrifi.

Operasion kuchaytirgich (OK) deb, analog signallar ustidan turli amallarni bajarishga mo'ljallangan, differensial kuchaytirish prinsipiga asoslangan, kuchlanish bo'yicha katta kuchaytirish koeffisientiga ega bo'lgan integral o'zgarmas tok kuchaytirgichiga aytiladi. Bunday amallarga qo'shish, ayirish, ko'paytirish, bo'lish, integrallash, differensiallash, masshtablash kabi matematik amallar kiradi.
Hozirgi kunda OKlar analog va raqamli qurilmalarda kuchaytirish, cheklash, ko'paytirish, chastotani filtrlash, generasiyalash, signallarni barqarorlashda qo'llanilib kelmoqda. Buning uchun OKlarga musbat va manfiy teskari aloqa (TA) zanjirlari kiritiladi. TA zanjirlari yordamida OKlar yuqorida qayd etilgan amallarni (operasiyalarni) bajaradilar.
OKga quyiladigan talablar
OK sxemalari ish prinsipini tushunish va tahlilini aniqlashtirish maqsadida ideal OK tushunchasi kiritiladi. Ular quyidagi xossalarga ega:
- cheksiz katta kuchlanish bo'yicha kuchaytirish koeffisienti KU0=∞ (real OKlarda 1 mingdan 100 mln. gacha);
- siljitish kuchlanishi USIL=0, yaʻni ikkala kirishlarda kuchlanishlar teng bo'lsa, chiqishdagi kuchlanish ham nolga teng bo'ladi (real OKlarda
USIL = 5 mkV÷50 mV);
- chiqishtoklarinolgateng (real OKlarda nA ulushlaridanbirlik mkA gacha);
- chiqishqarshiliginolgateng (real kamquvvatliOKlardao'nlabOmdanbirlikkOmlargacha);
- sinfazsignallarnikuchaytirishkoeffisientinolgateng;
- OK kirishlaripotensiallari doim birbirigateng.

OKlar o'z xususiyatlariga ko'ra ideal kuchaytirgichlarga yaqin.

Ideal kuchaytirgich:
- cheksizkattakuchaytirishkoeffisientiga;
- cheksizkattakirishqarshiligi;
- nolgatengbo'lganchiqishqarshiligiga;
- inverslaydiganvainverslamaydigankirishlargabir xil signal berilgandanolgatengbo'lganchiqishkuchlanishiga;
- cheksizkattakengo'tkazishpolosasigaega.

OKning shartli va standart grafik belgilanishi




OK strukturasi va prinsipial sxemasi