Role of servants for e-government

QDPI Boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishi (sirtqi) 409-guruh talabasi

Xolmatova Olmosxon tayorlagan mustaqil ishi

Akmeologiya fanining predmeti, maqsad va vazifalari.

Reja:

• KIRISH

1.Akmeologiya predmetining hozirgi paytda mazmuni.

2.Akmeologiya fani tomonidan yechiladigan asosiy vazifalar

3.Ilmiy bilimning yangi tarmog‘i, yangi bilim fani sifatida shakllanishi dastlabki bosqichida akmeologiya predmetining mazmuni.

Muhim so‘zlar: pedologiya, gerontologiya, akmeologiya, fenomen.
- pedologiya yunonchadan pais (paidos) – go‘dak + logiya bolalar haqidagi fan bola rivojining psixologik, biologik, ijtimoiy, pedagogik konsepsiyalari yig‘indisi.
- gerontologiya [yunonchadan gerontos- qariya+logiya, qartayishi fani] – inson qartayishni o‘rganadigan mediko biologik va psixologik fanlar yig‘indisi.
- akmeologiya [yunonchadan akme – nimanidir oliy darajasi + logiya, cho‘qqi haqidagi fan] – alohida odamni va odamlar birligini rivojlanish cho’qqisini va unga erishish sharoitlarini o‘rganadigan fanlar to‘plami. - fenomen – [yunonchadan phainomenes – ya’ni hodisa] akmeologik fenomenlar – birinchidan murakkab tirik organizm bo‘lgan odamni individ sifatida namoyon bo‘lishi avvalo professional sifatidagi, arbob sifatidagi voqelikning turli-tuman tomonlariga odamdagi paydo bo‘lgan yadroviy munosabatlarning ko‘rinishlari, ikkinchi jihatdan uni jamiyatdagi bajaradigan roliga qarab, odamlarni kichik va katta birlashmalarida ko‘rinadigan hayot faoliyatini yashash sharoitining konkret ko‘rinishlari orqali chiqadigan hodisalar.
Juda ko‘pgina ilmiy tasniflarda odamni paydo bo‘lish negizining rivojini o‘zi bolalik, kattalik va qarilik bosqichlariga bo‘linadi.
Odamni bolalik davri darajasida fanlar tomonidan o‘rganish doirasida bir-biri bilan bog‘liq ob’yektiv ravishda pedologiya degan nom mustahkamlangan. Јarishni va qarilikni birgalikda o‘rganadigan fanlar esa gerontologiya degan fanni tashkil etadi.
Yetuklik darajasidagi katta odamni o‘rganish predmeti bo‘lgan fanni ko‘pincha akmeologiya deb ataladi.
Ushbu fan ilmiy bilimning tabiiy, ijtimoiy, gumanitar va texnikaviy sohalari to‘qnashuvida paydo bo‘ldi va vujudga keldi. Va u odamni maqsadga muvofiq ketma-ket intilib, dastlabki, o‘rta va keyingi yetukligida individ sifatida (murakkab tirik organizm sifatida), shaxs sifatida (bu holda voqelikni turli tomonlarga bo‘lgan munosabatlarni odam tomonidan o‘zlashtirishi nazarga olinadi) va faoliyat subyekti sifatidagi (asosan professional sifatida) odam sifatida yuzaga kelish fenomenologiyasini, qonuniyatlarini mexanizmlarini aniqlab beradi.
Akmeologiyada obyektiv va subyektiv omillarga katta e’tibor qaratiladi. Ular bir-birlari bilan o‘zaro harakatda bo‘lib, katta yoshdagi odamni akme darajasiga erishishiga imkoniyatlar yaratadi. «Akme» tushunchasi yangi ilmiy fanni eng asosiysi bo‘lib, quyidagi uni to‘g‘risida gap boradi. «Akme» termini boshida ko‘proq poyeziyaga oid ijodda nashrlarda qo‘llanilgan.
Insonni ontogenezidagi rivojlanishi xususidagi fanni bir bo‘lagini nomini «Akme» termini bilan bog‘laydilar. Olimlar katta odamni rivojlanishini kompleks o‘rganadigan xuddi shu fanni akmeologiya deb atadilar. Ular ham sobit qadamlililik va qattiq turib yotilgan individni o‘z aloqalariga voqelik bilan boy shaxs va faol arbob, professional sifatida namoyon etadi deganlar inson ontogenezida keyingi bosqichlarida ko‘rinadigan va uni yetuklik bosqichigacha shakllanadigan katta odam o‘zini individual shaxsiy va subyektiv rivojiga ko‘tarilib boradigan cho‘qqini, ilmiy maktabning bu namoyondalari ko‘pincha kulminatsiya yoki optimum deb ataydilar.
Hozirga kelib, yuqorida predmeti ochib berilgan umumiy akmeologiyadan tashqari har doim ko‘p tomonli aspektli xarakterga ega bo‘lgan odamni konkret faoliyat sohalarida professional shakllanish va rivojlanish masalalari munosabati bilan akmeologiyaning yangi boshqarish, pedagogik, harbiy, sport va boshqa tarmoqlari shakllanmoqda. Undan tashqari odamni dastlabki o‘rta va kech katta yoshi va ayniqsa o‘zini jismoniy sog‘lig‘ini cho‘qqisiga erishganda, o‘zini ma’naviy va fuqarolik potensialini xarakatlarini namoyon bo‘lishida va professional sifatidagi ish harakatlarida rivojlanishi va o‘z-o‘zini rivojlantirish qonuniyatlari va mexanizmlarini markazlashgan tushunishda keyingi paytlarda ilmiy doiralarda etilgan va hozirda kuchliroq tasdiqini topayotgan akmeologiya predmeti mohiyatining juda keng ko‘lamli ahamiyati haqida gap ketayapti.
Unga odamlarni kichik va katta jamoalarini misol keltirish mumkin: boshqaruv komandalari, sport jamoalari, ishlab chiqarish birlashmalari, siyosiy partiyalar, etnoslar elatlar, davlatlar va boshqalar hamda yangi fan predmetini ham an’anaviy tushunishida ularni rivojlanishi va o‘z-o‘zini rivojini qonuniyatlari va mexanizmlarini qidirish va tahlil etish harakatini natijasi bo‘lib ularni akmega erishishlarini xudi o‘zi bo‘lib ko‘rinadi.
Tabiiyki, akmeologiya doimo yechimi kerak bo‘lgan bosh vazifalarni nazarda tutsak, individ, shaxs va faoliyat subyekti sifatidagi (avvalo professional sifatida) odamni «akme»sidagi umumiy, umumiylik va alohidalikni faqat aniqlashga va sistematizatsiyalashga olib kelmoqda. Ular o‘z rivojlanishida faqat bir «akme» yoki birinchisidan keyin yana keyingi «akme» darajasiga kelishiga odamlar jarayonlarida o‘z rivojlanishlarida chiqadilar. Ularni turli tuman qonuniyatlar va mexanizmlardagi farqlik va o‘xshashlik aniqlik bilangina chegaralanib qolmaydilar.
XX asrni oxiri va 3 ming yillikni boshida – ekologik, demografik, ijtimoiy, energetik global inqirozli muammolarni paydo bo‘lishida uni ratsional yechimlarini topishda yangi imkoniyatlar va resurslarni axtarish alohida o‘tkirligi, muhimligi ahamiyatiga ega. Buni konstruktiv yo‘llaridan biri innovatsion texnologiyalari yaratish Bilan bog‘liq va faqat an’anaviy ishlab chiqarish sohasidagina emas, balki inson faoliyatining turli sohalarida ham. Turli tuman mutaxassislarni tomnidan oliy professionalizm va ijodiy mahorat ustachilikni amalga oshirish – manna sizga bosh muxim insoniy resurs, bu esa o‘z navbatida o‘ta ahamiyatga molik global - inqirozni muammolarni optimal yechimini muhim omiliga aylanib bormoqda.
«Akme» - forma o‘rganish yutuqli va ijodiy professional mahorat va an’anasiz chiqish predmet sifatida professional akmeologiyani rivojlantirishni optimal texnologiyalari ishlab chiqish maqsadida akmeologiya tomonidan professional faoliyatni turli mutaxassislar usullarini kompleks o‘rganish olib borilmoqda. Maqsadga erishishda odam xususidagi boshqa fanlar, avvalo falsafa, sotsiologiya, psixologiya, fiziologiya, genetika, pedagogika fanlari sintezida amalga oshirilmoqda.
Akmeologiya o‘zini sotsiologik aniqligini professinal faoliyatini psixologik – ijodiy va yutuqli amalga uni ham shaxsiylik ham professional jihatdan kamol topishi odam hayot faoliyatida «akme» - shakl fenomenologiyasini aniqlash, ta’riflash, analiz qilishni markazlashtirishga ega bo‘lish orqali ega bo‘lmoqda. Professionalizm va ijodkorlik mahoratni cho‘qqisini rivojlantirishni qonuniyatlari va usullari haqidagi tadqiqoti natijasida qo‘lga kiritlgan.
Odamni kasbiy – ijodiy ta’limi, qad rostlashi, o‘z-o‘zini rivojlantirish va o‘zini ro‘yobga chiqarish fazasidagi ijtimoiy xarakterdagi borlig‘i o‘zini akmeologik xususiyati sifatidagi ijtimoiy – madaniy tabiati va tizim tuzuvchi metodologik ahamiyati jihatidan integrativ ontologik atributi shu nuqtai nazardan akmeologik xususiyati odamni o‘zini takomillashtirish ko‘rinishida sinxron rejada funksional, daxronikda esa uni kasbiy ijtimoiylik ko‘rinishida bo‘lib chiqadi.
E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!