Ruhlar isyoni


Download 41.1 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/2
Sana21.09.2023
Hajmi41.1 Kb.
#1683880
  1   2
Bog'liq
erkin-vohidovning-ruhlar-isyoni-dostonida-xarakter-va-ijtimoiy-muhit-talqini



189 
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES
(CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. 
“YANGI O’ZBEKISTONNING UMIDLI YOSHLARI” 1(4)-SON 
2022-YIL 28-MAY 
ERKIN VOHIDOVNING ”RUHLAR ISYONI” DOSTONIDA 
XARAKTER VA IJTIMOIY MUHIT TALQINI 
Nizomiddinov Afzaldin Arabboy o’g’li 
ADU, 2-bosqich magistranti 
ANNOTATSIYA 
Davr yo jamiyatning qay holatda bo`lishidan qat`iy nazar inson o`z harakatlarini 
odilona baholay olishi va undan keladigan javobga tayyor turmog`i lozim. Buyuk 
Boburiylar sulolasida ham boylikka ruju qo`yish illatining mavjudligi ko`ngilni xira 
qiladi. Bu yo`lda xatto jigarlar, ota va bolalar orasidagi bir-biriga qilich ko`tarishgacha 
borishlik bari nafs yo`lidagi harakatlar nishonasidir. 
Kalit so’zlar: doston, shoir, yozuvchi, taqdir, ijod, muqaddima, hikoya, rivoyat, 
sarguzasht 
Annotation: no matter where the era or society is, a person should be able to 
assess his actions fairly and stand ready for an answer from him. Even in the great 
baburids dynasty, the presence of the illusion of fortune-telling makes a dream come 
true. On this road, even jigarlar, between the father and the children go until they raise 
a sword to each other, is a sign of action on the path of bari nafs. 
Keywords: epic, poet, writer, fate, creativity, muqaddima, story, narration, 
adventure 
“Ruhlar isyoni» dostoniga isyonkor bengal shoiri Nazrul Islom hayoti asos kilib 
olingan. Dostonga uning quyidagi misralari epigraf qilib olingan: 
Tug`ilgansan ozod, mudom 
Ozod bo`lib qol! 
Bu asarning yaratilishi haqida shoirning o`zi shunday deydi: «Yozuvchi-shoirning 
vazifasi biror shaxs hayoti, sarguzashtini shunchalik hikoya qilib berishdan iborat 
bo`lsa, dunyoda yozuvchilikdan oson hunar bo`lmasdi. Ijodkor o`z qahramoni hayoti, 
taqdirini badiiy tahlil etishi, shu bahonada o`chining hayot haqidagi kuzatishlari, o`y-
mushohadalarini o`rtaga tashlash kerak-ku, axir! Mening qahramonim - Nazrul Islom 
taqdiri bu jihatdan g`oyat boy material berardi. Mushkul ijodiy izlanishlar pallasi 
boshlandi, dostonning tayyor ilk variantidan voz kechishga to`g`ri keldi, ko`p 
urinishlardan keyin dostonning o`quvchilarga taqdim etilgan hozirgi varianti paydo 
bo`ldi».
Doston shakliy jihatdan Muqaddima, Abadiyat haqida rivoyat, 5 fasl va 
Nihoyadan iborat. 5 faslning har biri o`z ichida turli hikoyat va rivoyatlarga bo`linadi. 
Birinchi faslda - “Shoir qalbi”, “Isyon qo`shig`i”, “Fidoiylik to`g`risida rivoyat”; 
Ikkinchi faslda – “G`alayon”, “Jaholat to`g`risida rivoyat”; 
Uchinchi faslda – “Tutqunlikda”, “Shoh Jahon va Avrangzeb haqida rivoyat”; 
To`rtinchi faslda – “Sharpalar”, “Oliy ruhlar to`g`risida naql”; 


190 
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES
(CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. 
“YANGI O’ZBEKISTONNING UMIDLI YOSHLARI” 1(4)-SON 
2022-YIL 28-MAY 
Beshinchi faslda – “Ozodlik”, “Zohidlar va oriflar haqida rivoyat”singari 
bo`limlar joy olgan. Dostonning “Nihoya” qismi boshlanmasidan “Dehli, 20-mart, 
1979-yil” so`zlari joy olgan. Bu bizga dostonning yakunlangan sanasidan darak beradi. 
Doston qismlarini mazmun jihatdan tahlil etsak quyidagi xulosalarga kelish 
mumkin: uning ilk “Muqaddima” qismida shoir insonlar fe`l-atvori, hayot tarzidagi 
burulishlar haqida bayon etar ekan, har bir yo`lning kirish va chiqish yo`lagi bo`ladi. 
Xatto, hayotdagi qiyinchiliklardan ham qochib qutulish mumkin, biroq, shunday 
tuyg`u borki, unga imkon yo`q. Shoir uni quyidagicha ta`riflaydi: 
Bu – 
Shoirning dilin ezgan 
Istibdodning dardidir. 
Yurakdan 
qon bo`lib sizgan 
Iste`dodning dardidir. 
To`lg`og`ida bu alamning 
Tanho ingroq – 
xonish bor. 
Abadiyat 
Jahannamning 
Otashida yonish bor. 
Dostonning keying qismi “Abadiyat haqida rivoyat” da cho`lda falokatga duch 
kelgan karvon va undan birgina omon qolgan yo`lovchi tasviri orqali insoniyat 
hayotining mazmuni yoritiladi. Yo`lovchi sabri orqali buloqdagi suvdan ichmadi va 
umrbod hayotni tanlamadi. Yo`lida davom etar ekan bu buloqdan ming yillar avval suv 
ichgan insonga duch keldi. Uning so`zlarini tinglagach ko`zasiga to`ldirib olgan suvni 
qumga to`kib yubordi. U suvdan unib chiqqan nihol katta chinor daraxtiga ayalandi. 
Shundan chinor daraxti uzoq yillar umr ko`radi. Shoir bu qismda inson qanchalik umr 
ko`rmasin uni mazmunli o`tkizishga chorlaydi. 
Kel, ey ko`nglim, 
Bizning hayot 
Emas ekan 
Jovidon, 
Bu dunyoda 
Izla nashot, 
Yasha faqat 
Shodumon, 
Bu hayotning 
Yarmi rohat, 
Yarmi ga`mdir, 


191 
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES
(CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. 
“YANGI O’ZBEKISTONNING UMIDLI YOSHLARI” 1(4)-SON 
2022-YIL 28-MAY 
Shukr qil. 
Umring uzun bo`lsa – 
Raxmat, 
Agar kamdir, 
Shukr qil. 
Adib dostonning «Shoir qalbi» bo`limida «iste`dodiing tabiati isyondir» deb 
ta`kidlaydi. “Fidoiylik to`g`risida rivoyat” da buyuk Hind elining odati sanalgan 
“oilada er vafot etsa ayolni ham qo`shib yondirish” misolida yer yuzidagi nohaqlik va 
zo`rlikka ko`nmagan insonlar jasorati bayon etiladi. Shoir rivoyat so`ngida insonlarni 
haq uchun kurashga chorlaydi va u yo`lda o`limdan qo`rqmaslikni ta`kidlaydi. 
Bu dunyoda 
Nohaqlikka 
Ko`nmaganlar bor bo`lsin, 
Zo`rlik ko`rsang, 
Qilma toqat, 
Har boshda bir o`lim bor, 
Fidoiylar umri faqat 
Bu dunyoda 
Poyidor! 
Ikkinchi faslning “G`alayon” qismi boshlanar ekan shoir unga “Kalkutta, 1926-
yil” so`zlarini muhr qiladi. Unda Kalkuttada sodir etilgan hind va musulmon dini 
vakillari orasidagi jang tasviri bayon etilgan. Unda ikki din orasiga garchi bosqinchiar 
nifoq slogan bo`lsa-da, unga aybdor deyar Nazrul deb topildi. Nazrulning birgina aybi 
xalqqa haqiqatni ochiq aytgani, odamlarni xunrezlikdan qaytarmoqchi bo`lgani bo`ldi. 
Uni xibsga mahkum etdilar.
Ajab! 
Soqchi – 
Bir yon hindu 
Bir yon esa 
Musulmon. 
Uni turtar 
musulmon ham, 
Siltaydi hind havoldor… 
Ikki din vakillarini inoqlikka chorlagan Nazrul oxir – oqibat ikki din vakillarining 
ham nafratiga duchor bo`ldi. 
«Jaholat to`g`risidagi rivoyat» da esa donishmand ulug` hakimning jaholat hukm 
surgan zamonda olomon tomonidan sazoyi etilishi va gulxanda kuydirilishini 
tasvirlaydi. 


192 
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES
(CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. 
“YANGI O’ZBEKISTONNING UMIDLI YOSHLARI” 1(4)-SON 
2022-YIL 28-MAY 
“Shoh Jahon va Avrangzeb haqida rivoyat”da bosh g`oya “Alqasosu minalhaq” 
ya`ni, bu hayotda hech bir ish javobsiz va yo jazosiz qolmasligi bayon etiladi. Shoh 
Jahon yuragi qanchalik saodatga va muhabbatga to`la bo`lmasin uning yoshligida toj-
u taxt uchun qilgan isyoni vaqtlar o`tib o`z farzandidan qaytgani tasviri hikoya qilinadi. 
Davr yo jamiyatning qay holatda bo`lishidan qat`iy nazar inson o`z harakatlarini 
odilona baholay olishi va undan keladigan javobga tayyor turmog`i lozim. Buyuk 
Boburiylar sulolasida ham boylikka ruju qo`yish illatining mavjudligi ko`ngilni xira 
qiladi. Bu yo`lda xatto jigarlar, ota va bolalar orasidagi bir-biriga qilich ko`tarishgacha 
borishlik bari nafs yo`lidagi harakatlar nishonasidir. Biroq, dunyoda muhabbat 
shunday tuyg`u-ki, unga hech bir johil ham salbiy ta`sir o`tkaza olmaydi. Buni biz 
mazkur rivoyatdagi Tojmahalning qurilishi va uni hozirgi davrgacha yetib 
kelishligidan ham bilishimiz mumkin. 
Dostonning “Nihoya”sida shoirning aftobus ichida turib xalq g`alayoniga guvoh 
bo`lganining tasvirini ko`rishimiz mumkin. Unda nochor Hindiston ko`plab 
shaharlaridan kelgan och insonlar bosh ko`targan. Shoir dunyoda suv va olov balosini 
eng daxshatli deb hisoblaydi. Biroq, ularning ham qandaydir yechimi bor. Ammo och 
va nochor xalq bosh ko`tarsa uning yechimi qayerda? Doston boshdan oyoq Nazrul 
Islom xotirasiga bag`ishlangan ekan, shoir Nazrul yurtidagi nohaqliklarga jimgina 
kuzatuvchi bo`lishni istamaydi. Dunyoda nohaqlik qurboni bo`lgan ko`plab insonlarni 
yodga oladi. Jamiyatda sodir bo`layotgan nohaqlik va zulmning jabrlanuvchisi oddiy 
xalq kishisi bo`layotganini qayta-qayta ta`kidlaydi. Unday ishlarga shunchaki 
kuzatuvchi bo`lishi shoir qattiq qoralaydi: 
Saqla, - 
Deydi, - 
Yurak qo`ring. 
Dil otashing so`nmasin. 
Umring ado bo`lmay turib 
Cho`g`ing ado bo`lmasin. 


193 
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES
(CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. 
“YANGI O’ZBEKISTONNING UMIDLI YOSHLARI” 1(4)-SON 
2022-YIL 28-MAY 

Download 41.1 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling