S. P. Tolstov tomonidan arxeologik yodgorliklarini topish jarayoni dastlabki

---

Arxeologik tadqiqotlar
S.P.Tolstov tomonidan arxeologik yodgorliklarini topish jarayoni dastlabki 
surishtiruv, kuzatuv ishlarini olip borgan keyinchalik yodgorliklar haqida aholi 
tomonidan etnografik malumotlar toʼplagan. Tarixiy kitoblarni koʼzdan kechirgan 
(yozma manbalarini) S.P.Talstov afsona va ertaklarni Diqat bilan organgan. 
Keyinchalik arxeologik yodgorliklarni topishda orta Osiyoda birinchi 
aerofotosiyomkadan foydalangan.Hozirgi kunda arxeologik yodgorliklar ni 
topishda suniy yoldosh dan keng foydalaniladi 
 
Arxeologik tadqiqotlar - qadimiy tarixiy yodgorliklarni o'rganish, ularning 
joylashishini aniqlash, ilmiy ro'yxatga olish. Arxeologik qidiruvning asosiy ilmiy 
maqsadi - qadimgi davrlarda ma'lum bir geografik hududda yashagan xalqlarning 
kundalik hayoti, san'ati, diniy e'tiqodlarini o'rganish uchun zarur bo'lgan moddiy 
ma'lumotlarni qidirish; topografik rejalarni tuzish, o'tkazilgan tadqiqotlarning 
turlarini ro'yxatga olish, yodgorliklar va mahalliy tabiiy landshaft sharoitlari va 
boshqa faoliyat o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni aniqlash. Arxeologik tadqiqotlar 
yodgorliklarning aniq joylashishini, ularning joylashish naqshlarini aniqlash 
maqsadida ham olib boriladi. Arxeologik qidirishning turli xil usullari mavjud - 
so'rov o'tkaziladigan vaqtga va belgilangan maqsadlarga bog'liq 
 
Masalan, er yuzida qadimgi asrlarning alomatlari kam bo'lgan yodgorliklarni 
o'rganish bahor va kuz oylarida samarali amalga oshirilishi mumkin. Kashfiyot 
paytida erning relyefi va yodgorliklar joylashuvi o'rtasidagi bog'liqlik hisobga 
olinadi. Masalan, tosh davri joylari faqat balandlikda, g'orlarda joylashgan; Neolit 
davri joylari - ko'llar qirg'og'ida yoki buloq manbaida; bronza davridagi aholi 
punktlari - tog 'yoki tepalik etagidagi suv yonida; erta temir davri yodgorliklari - 
boqish uchun qulay joylarda. Arxeologik qidiruvning asosiy usullari xarita, sun'iy 
yo'ldosh tasvirlari yoki geodezik, elektromagnit va boshqa asboblar yordamida 
izlanishdir. 
 
IIMK RASS tomonidan qo'llaniladigan dalalarni aniqlashning asosiy usullari 
 

---

IIMK RASh faoliyatining muhim yo'nalishi bu arxeologik materialni mahkamlash va 
qayta ishlash usullarini ishlab chiqishdir. Rivojlanishlarning bir qismi eksperimental 
xarakterga ega bo'lib, hali rivojlanmagan, boshqalari amalda sinovdan o'tgan va 
Rossiya Fanlar akademiyasi Tarix va matematika instituti xodimlarining asosiy 
uslubiy vositalariga kiritilgan. 
 
Dunyo amaliyoti o'n yildan ziyod vaqtdan beri qo'llanib kelinayotgan 
fotogrammetriya yordamida arxeologik qazishmalarda dalalarni aniqlash 
usullarini takomillashtirishga katta e'tibor qaratilmoqda. Biroq, bu usul 2000-
yillarda tezkor ravishda ishlab chiqilgan. g'arbda taxeometrlarni qazish ishlarida 
keng qo'llanila boshlanishi va raqamli fotosuratlar paydo bo'lishi sababli. Rossiya 
Fanlar akademiyasi Tarix va matematika instituti xodimlari tomonidan 
fotogrammetrik usulni vaqti-vaqti bilan kichik ob'ektlar bo'yicha sinab ko'rish va 
harakatlarning maqbul ketma-ketligini izlash keng miqyosda to'liq sinovdan 
o'tgan elektron fiksaj texnikasini ishlab chiqishga olib keldi. - 2010 yilda Sankt-
Peterburgdagi Okhtinskiy burnidagi yirik qazishmalar. 
 
Rejalar va bo'limlar suratga olish uchun yuzaga to'g'ri burchak ostida bir qator