S. Rahmaninovning “Kamer-vokal lirikasi” pianinachi- konsertmeyster repertuarida
Download 33.15 Kb. Pdf ko'rish
|
1 2
Bog'liqs-rahmaninovning-kamer-vokal-lirikasi-pianinachikonsertmeyster-repertuarida
S.Rahmaninovning “Kamer-vokal lirikasi” pianinachi- konsertmeyster repertuarida (“Son” romasi misolida) Dilshodjon Akrom o’g’li Sattorov O’zbekiston davlat konservatoriyasi Annotatsiya: Mazkur maqolada XX asr rus musiqasida o’zining alohida o’rniga ega Sergey Rahmaninovning “Kamer-vokal” asarlariga jo’rnavozlik qilish to’g’risida fikr-mulohazalar yurutilgan. Kalit so’zlar: Musiqa, san’at, kamer, vocal, romans, S.Rahmaninov, musiqashunoslik, konsertmeyster. “Chamber-vocal lyrics” by S.Rachmaninov in the pianist- concertmaster’s repertoire (as an example of the song “Son”) Dilshodjon Akrom oglu Sattarov State Conservatory of Uzbekistan Abstract: This article discusses the accompaniment of Sergei Rachmaninov’s “Chamber-Vocal” works, which have a special place in Russian music of the 20th century. Keywords: Music, art, camera, vocal, romance, S. Rachmaninov, musicology, concertmaster. Konsertmeyster (nemis tilidan Konzertmeister) - akademik musiqa va baʼzi tegishli musiqiy janrlar sohasidagi noaniq atamalari mavjud. Ijrochining (vokalchi yoki cholg’uchi) konsertmeysteri - qo’shiqchilar yoki cholg’uchilar bilan partiyalarni o’rganadigan va kontsertlarda ularga hamrohlik qiladigan pianinochi. Ba’zi manbalarda ta’kidlanishicha, solist bilan birgalikda spektaklni oldindan tayyorlashda qo’shiqchining vazifalari kontsertdagi haqiqiy hamrohlikdan ancha kengroqdir, shuning uchun hamrohlikchi va qo’shiqchi tushunchalari bir xil emas. Orkestrdagi hamrohlikchi - simfonik orkestrdagi cholg’ular guruhining rahbari (yoki boshqa orkestr: xalq cholg’ulari, guruch), odatda ushbu guruhdagi mos cholg’uda eng tajribali va/yoki iqtidorli ijrochi. Murojaatchi, ma’lum darajada, ushbu guruhning qoidalari va urf-odatlariga muvofiq, o’z guruhi musiqachilarining mashg’ulotlariga rahbarlik qiladi va kontsertlar paytida, agar asarda mavjud bo’lsa, yakkaxon qismni ijro etadi (biz emas. instrumental kontsert janri haqida gapiradigan bo’lsak, zamonaviy XIX asrdan boshlab - musiqiy amaliyotda ijro etilganda, "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) August 2022 / Volume 3 Issue 8 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 117 yakkaxon qismni odatda taklif etilgan musiqachi ijro etadi). Guruhning ikkinchi eng keksa a’zosi ikkinchi qo’shiqchi deb ataladi. Orkestr kuylovchisi ostida (cholg’ular guruhini ko’rsatmasdan) birinchi skripkalar guruhining kuy-qo’shiqchisi tushuniladi - an’anaviy ravishda orkestrning markaziy figuralaridan biri, ba’zi hollarda u yoki bu darajada unga rahbarlikni o’z zimmasiga oladigan, dirijyorning vazifalarini bajargunga qadar (xususan, muntazam ravishda dirijyor bo’lgan hamrohlar ma’lum - masalan, Vena filarmonik orkestrining uzoq muddatli kontsertmeysteri Villi Boskovski, an’anaviy ravishda Vena Yangi yil kontsertlarini olib borgan). Tashkiliy ma’noda orkestrning konsertmeysteri dirijyor va orkestr o’rtasida vositachi bo’lishi mumkin; bosh dirijyorlarni almashtirganda va orkestr turli mehmon dirijyorlar bilan chiqish qilganda ansambl ishining barqarorligini ta’minlash uchun hamrohlikchi chaqiriladi. Murojaatchi birinchi bo’lib butun jamoani boshqarib, sahnaga chiqadi. Orkestrga o’girilib, “sozlash” ni boshlab, u nafaqat orkestrni, balki tomoshabinlarni ham kontsert boshlanishiga tayyorlaydi. Bu tomoshabin ko’rgan narsa. Qolganlari orkestrning ijodiy kundalik hayoti: mashqlar, musiqa asarlarini sayqallash, yupqalash nafaqat dirijyorlarning ishi, balki kuy-qo’shiqchi hayotining katta qismidir. Musiqa tarixidan ma’lumki Sergey Rahmaninov o’z ijodi davomida Kamer- vokal asarlariga ham ko’plab murojat qilganligini uning ijodini tahlil qilish davomida ko’rishimiz mumkin bo’ladi. Rahmaninov asarlari milliy, ma’naviy-musiqiy an’ana mavzularini chinakamiga ochib berganligini ko’rishimiz mumkin bo’ladi. Bastakor ijodida uning majoziy mazmuni, janri va intonatsiyasi komponent. Raxmaninov tomonidan, o’zidan oldingi ko’plab o’tmishdoshlar singari amalga oshirilgan ikkita gipostaza: muallifning individuallashuvida yangi shakl va vositalarni izlash liturgik janrlarda, shuningdek ekspressivlik dunyoviy vokal-instrumental va instrumental kompozitsiyalarning asarlari ma’naviy va diniy tamoyilni bilvosita mafkuraviy jihatlarini yoritib berganligini ko’ramiz. Ramaninov ijodida diniy tasvirlar va o’ziga xos psixologik holatlarni, shuningdek, mulohaza yuritish, ibodat qilish, tafakkur qilish, tavba qilish va shu bilan birga pravoslav axloqiga xos bo’lgan muloyimlik, quvonch, shodlik paydo bo’ladi. Raxmaninovning ko’plab kompozitsiyalarining semantik sifati, turli tomonlarini ko’rsatadi ruhiy tajribaning aks ettirilishi. Ular orasida diniy va ma’naviy bo’lganlar bor mazmun-semantik darajadagi komponent tufayli o’qish oson og’zaki to’qimada Muqaddas Bitikdan matnlar, syujetlar, eslatmalarning mavjudligi kompozitsiyani yaratishni boshlagan she’riy birlamchi manba. Bular kamer-vokal asarlari: “Oldi yangi qabr” (S.Nadson matni) va “Ikonchadan oldin” (A.Golenishchev-Kutuzov matni) op 21-dan (1902), "Masih tirildi" (D.Merejkovskiy matni) op dan. 26 (1906), “Tirilish Lazar” (A.Xomyakov matni) va “Obrochnik” (A.Fet matni) op. 34 (1912), "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) August 2022 / Volume 3 Issue 8 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 118 yozilgan 1900-1910 yillar, bu Raxmaninov ijodining inkor etilmaydigan cho’qqisini tashkil etdi. Raxmaninov bilan tez-tez sodir bo’lganidek, yuqoridagi asarlarning yaratilishi Oldinda o’ziga xos muqaddima - “Avliyo monastiri darvozalarida” erta romantikasi (M.Lermontov, 1890) va "Ibodat" (A.Pleshcheev matni, 1893), simptomatik tarzda yaratilgan. “Ibodatda, Xudoning uyqusiz onasi” xor kontserti bilan bir yil - birinchi bastakorning rus muqaddas musiqasining tubsiz tubiga tegishi. Raxmaninovning musiqiy va she’riy asarining yakuniy yakuni voizlik - asl matnning bir qismi bo’yicha "Yuhanno Xushxabaridan" monologi yangi Ahdning 1915 yilda paydo bo’lgan milliy belgisidan keyin ma’naviy-musiqiy madaniyat “Tun bo’yi”, shuningdek, ikkita ruhiy qo’shiq – “Hamma narsa xohlaydi Xudoni kuylash va ulug’lash” (f. Sollogub matni) va “Ibodat” (Q.Romanov matni) - 1916 yil. Rahmaninov ijodidagi “Kamer-vokal” asarlariga jo’rnavozlik qilish, bu ijrochidan juda katta mahorat talab etadi va ma’lum bir qator ko’nikmalarga ega bo’lishi lozim bo’ladi. Bunday talab va xususiyatlarning ulushini o’z ichiga oladi, chunki kamer-vokal oasarlari kamdan-kam hollarda ijodiy jarayonda ikkala muallifning yakuniy qismi bo’lib chiqadi. Aksariyat hollarda musiqiy matn kompozitsiyasidan oldin keladi. Bu holat badiiy natijaga - vokal asarining mazmun rejasiga sezilarli darajada ta’sir qiladi: bastakor tayyor she’riy matnga murojaat qilib, uning tarjimoni sifatida ishlaydi, tovushlarda mujassamlangan yangi o’qishni yaratadi va bunday jarayon natijasida ko’pincha ma’nolar parallelizmi yuzaga keladi va ijrochining qarori muallifning qarori bilan bog’liq bo’lib, u ham o’zaro bog’liq, ham avtonomdir. Musiqa va kamera-vokal ishining o’zaro ta’siri muammosi shunchaki an’anaviy va estetik musiqadir. Uni oʻrganishga oʻtgan va hozirgi asrning fundamental va aspekt tadqiqotlari bagʻishlangan (B.V.Asafiev, V.A.Vasina- Grossman, E.A.Ruchevskaya, A.M.Soxor, B.A.Kats). Raxmaninovning sakkizinchi asaridagi “Orzu” romansi hech bo’lmaganda XX asrning ikkinchi yarmidagi rus romantikasi madaniyati uchun istisno sifatida emas, balki tipologik, ko’rsatkich sifatida tanlangan. Dastlabki vokal opusida S.V.ning ijodiy individualligining xususiyatlari. Raxmaninov (ohanglarning kengligi va ifodaliligi, rang jo’rligining boyligi), lekin eng muhimi - uning rassom, mutafakkir sifatidagi sifati. Yuksak ramziy umumlashtirishga intilish shundan dalolat beradiki, bastakor yigirma bir yoshida go’yo “qarilikdan” baxtli o’tmishning “xotiralari” tasviriga aylanadi tush, rus she’riyati va musiqasi uchun sevimli tasvir. Xulosa sifatida aytishimiz mumkin bo’ladiki Rahmaninovning kamer-vokal asarlariga jo’rnavozlik qilishning o’ziga xos muhim xususiyatlari mavjud va talab etadi. Kompozitor asarlarining o’ziga xosligini yuqorida batafsil yoritib berdik. Shu "Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF) August 2022 / Volume 3 Issue 8 www.openscience.uz / ISSN 2181-0842 119 jihatlar sababli ham Rahmaninov asarlari o’z davrining asarlari ichida alohida ajralib turadi. Download 33.15 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
1 2
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling